Forcat e fuqishme që krijuan malet e planetit tonë në kohët e lashta morën një ndihmë të papritur, kanë zbuluar shkencëtarët. Hulumtimi i tyre tregon se disa nga vargmalet më të mëdha të Tokës morën një nxitje nga format primitive të jetës, mbetjet e të cilave lubrifikuan lëvizjet e pllakave të shkëmbinjve dhe i lejuan ato të grumbulloheshin për të formuar male.
Nëse nuk do të kishte qenë për jetën në Tokë, sipërfaqja e planetit tonë do të ishte më e sheshtë dhe shumë më e mërzitshme, thonë shkencëtarët në universitetet e Aberdeen dhe Glasgow ku u krye hulumtimi.
“Malet janë formuar nga pllaka shkëmbi të grumbulluara mbi njëra-tjetrën,” tha autori kryesor, profesor John Parnell i Universitetit të Aberdeen.
Por grumbullimi në atë shkallë do të ishte i pamundur për shkak të fërkimit midis shkëmbinjve. Diçka duhej t’i ndihmonte ata gurë të rrëshqisnin mbi njëri-tjetrin.”
Parnell dhe kolegët e tij kanë zbuluar se burimi i këtij lubrifikimi erdhi nga një shpërthim në rritjen e planktonit primitiv rreth dy miliardë vjet më parë. Kjo ndodhi në vazhdën e një ndryshimi të madh klimatik që preku Tokën dhe pati një efekt të qëndrueshëm në sipërfaqen e saj.
Planktoni janë bimë mikroskopike që shtrihen në bazën e zinxhirit ushqimor detar dhe janë jetike për shëndetin e jetës së oqeanit sot. Megjithatë, roli i tyre në ndikimin e planetit tonë ishte edhe më i madh dy miliardë vjet më parë. “Ata u fundosën shpejt kur vdiqën dhe u varrosën për të bërë një shkëmb me sasi të paparë karboni, i cili u shndërrua në grafit nga nxehtësia dhe presioni,” tha Parnell.
“Grafiti bën një lubrifikant të madh. Flokët, menteshat dhe zinxhirët lëvizin të gjitha më lehtë me grafit, dhe po ashtu edhe gurët,” shtoi ai.
“Dy miliardë vjet më parë, ajo lubrifikoi grumbullimin e vargmaleve malore. Pllakat tektonike bënë që shkëmbinjtë të shtyheshin së bashku dhe grafiti i vendosur nga planktoni i la ato pllaka të rrëshqiteshin mbi njëra-tjetrën dhe të ndërtonin pirgje gjithnjë e më të larta. Rezultatet përfundimtare ishin vargmalet malore.”
Pika thelbësore në lidhje me këtë zbulim është se ndërveprimi i forcave gjeologjike dhe jetës në Tokë ishte një proces i dyanshëm. E para krijoi kushtet e favorshme – siç janë oqeanet – për shfaqjen dhe evolucionin e jetës.
Por Parnell dhe kolegët e tij, hulumtimi i të cilëve është publikuar në revistën e natyrës Communications Earth & Environment, kanë treguar se e kundërta ishte gjithashtu e vërtetë. Jeta në Tokë ndikoi në gjeologjinë e planetit tonë. Siç tha Parnell: “Toka dhe biosfera e saj janë të lidhura ngushtë në mënyra të pa kuptuara më parë.”
Parnell shtoi se megjithëse shumë nga malet e ndërtuara dy miliardë vjet më parë janë konsumuar, dëshmitë e rrënjëve të tyre mund të shihen ende në vargmalet në Kinë, Amerikën e Veriut, Grenlandë dhe Skandinavi. Në Britani, provat për këtë lubrifikim të lashtë të proceseve tektonike mund të shihen ende në Skocinë veriperëndimore – në Harris, Tiree dhe Gairloch, shtoi ai.
Grafiti luajti qartë një rol të papritur në formësimin e planetit tonë dhe ka të ngjarë të vazhdojë të ketë ndikim në të ardhmen e afërt, shtoi bashkëautori i studimit Dr Connor Brolly, nga Universiteti i Glasgow. “Grafiti i varrosur në koren e Tokës është në kërkesë të lartë për teknologjinë e ardhshme të gjelbër, për përdorim në artikuj të tillë si qelizat e karburantit dhe bateritë me jon litium.
“Kjo ngjarje dy miliardë vjeçare, e cila ishte përgjegjëse për formimin e botës sonë natyrore, tani ka potencialin të luajë një rol kyç në ruajtjen e saj për brezat e ardhshëm.”
Parnell pajtohet: «Ata plankton që vdiqën dy miliardë vjet më parë nuk ndihmuan vetëm në ndërtimin e maleve të para në botë. Ata mund të na ndihmojnë të shpëtojmë planetin në vitet e ardhshme.”
