Ne jemi larg dëshirës për luftë. Përderisa po zhvillohen negociata me Austrinë për llogari të Serbisë, trupat e mia nuk do të ndërmarrin asnjë veprim provokues. Unë ju jap për këtë fjalën time solemne. I kam besuar të gjithë mëshirës dhe shpresës së Zotit në ndërmjetësimin tuaj të suksesshëm në Vjenë, për mirëqenien e vendeve tona dhe për paqen e Evropës. Nicky juaj i dashur, pjesë e një prej letrave të Car Nikollës.

Në verën e nxehtë të 1914-ës, Car Nikolla II i Rusisë dhe Kajzeri i Gjermanisë, Vilhelmi, shkëmbyen një seri telegramesh, për të ndalur hyrjen në një një luftë, që nuk e donte asnjeri prej tyre. Ata i nënshkruan letrat e tyre, me pseudonimet përkatëse “Nicky” dhe “Willy”.Për të rejat më të fundit behuni pjesë e grupit tonë VIRAL në facebook : 

Kushërinjtë, i kalonin pushimet bashkë, dilnin bashkë në gjueti dhe kënaqeshin duke veshur uniformat ushtarake të njëri-tjetrit kur lundronin me jahte. Dy stërnipërit e Pavlit I të Rusisë, i shkruan njëri-tjetrit në anglisht, duke konfirmuar interesat e tyre të përbashkëta, dhe përgatitur një marrëveshje, që do të zgjidhte krizën me terma të pranueshëm për të dy sundimtarët.

Megjithatë vetëm 3 ditë pas fillimit të asaj korrespodence mes të dyve, Gjermania i shpalli luftë Rusisë, dhe Lufta e Parë Botërore kishte nisur. Tragjikisht, këta liderë u mbërthyen në atë që Henri Kisinger e quajti “makthi i fundit të botës”:një rrjet aleancash të ndërlidhura, dhe afatet e përpiluara të mobilizimit ushtarak, që i lejuan ngjarjet në terren të kapërcenin përpjekjet e tyre më të mira.

Telegramet midis tyre, u zbuluan nga një gazetar amerikan në arkivat e qeverisë ruse në vitin 1919, dhe bënë bujë kur u botuan në vitin 1920. Një shekull pasi u shkruan, ato janë përkujtues të gjallë të rreziqeve që vijnë nga mënyra e menaxhimit të krizave – dhe mençuria e diplomacisë parandaluese për të zgjidhur sfidat si mosmarrëveshja territoriale e sotme në Ukrainën lindore, para se të shndërrohen në kriza që thithin edhe fuqitë e mëdha në luftime.

Shkëmbimi i telegrameve, nisi në orët e para të mëngjesit të 29 korrikut, vetëm pak orë pasi Austria-Hungaria (një aleate e Gjermanisë), i shpalli luftë Serbisë (një aleate e Rusisë), në shenjë hakmarrje për vrasjen e arkidukës austriak Franc Ferdinand në Sarajevë.

Nuk kishte shumë kohë, për të gjetur një zgjidhje diplomatike që do të parandalonte shndërrimin e një lufte rajonale, në një luftë botërore. Car Nikolla shkroi:”Në këtë situatë të rëndë, ju bëj thirrje që të më ndihmoni. Një luftë e pandershme, është shpallur ndaj një vendi të dobët. Zemërata në Rusi, që ndahet plotësisht nga unë, është e madhe. Unë parashikoj që së shpejti do të detyrohem të marr masa ekstreme, që do të çojnë në luftë. Për të provuar të shmang një fatkeqësi të tillë si një luftë evropiane, ju lutem në emrin e miqësisë sonë të vjetër, të bëni atë që mundeni, për t’i ndalur aleatët tuaj që të mos shkojnë shumë larg. Nicky”.

Edhe përpara se të mbërrinte ky telegram në Berlin, Kajzeri Vilhelm, i dërgoi mesazhin e tij Carit, duke thënë ndër te tjera:”Personat moralisht përgjegjës për aktin e poshtër të vrasjes, duhet të marrin dënimin e tyre të merituar. Në këtë rast, politika nuk ka asnjë rol. Nga ana tjetër, unë e kuptoj plotësisht se sa e vështirë është për ju dhe qeverinë tuaj, të përballeni me reagimin e opinionit tuaj publik.

Prandaj, për shkak të miqësisë së përzemërt dhe të ëmbël që na lidh të dyve prej kohësh, po ushtroj ndikimin tim maksimal, për të nxitur austriakët të merren vesh drejtpërsëdrejti me ju, për të arritur një mirëkuptim të kënaqshëm. Unë shpresoj me siguri, që ju do të më ndihmoni në përpjekjet e mia, për të zbutur vështirësitë që mund të më dalin përpara. Miku dhe kushëri juaj shumë i sinqertë dhe i përkushtuar. Willy”.

Që në fillim, të dy liderët patën shpresë tek një zgjidhje diplomatike. Dhe Vilhelmi, kishte një kompromis të veçantë në mendje:trupat austriake do të lejoheshin të përparonin deri në Beograd, dhe të qëndronin atje, derisa Serbia të shkatërronte grupin terrorist “Dora e Zezë”, përgjegjës për vrasjen e arkidukës.

Kajzeri i tha kancelarit gjerman, t’ja komunikojë Vjenës këtë propozim. Por kancelari, e kundërshtoi privatisht politikën e “ndalimit në Beograd”, dhe nuk e përcolli mesazhin në mënyrë të qartë. Përkundrazi, ai e udhëzoi ambasadorin e tij në Shën Petersburg, t’i thotë ministrit të Jashtëm rus, se nëse Rusia vazhdon të përgatisë trupat për të luftuar kundër Austrisë, Gjermania do të mobilizohet gjithashtu, dhe “një luftë evropiane, vështirë se mund të parandalohet”.

Në raundin e ardhshëm të telegrameve, të dërguara mbrëmjen e 29 korrikut 1914, Vilhelmi i shpjegoi kushëririt të tij, se përse Rusia duhet të qëndrojë në periferinë e një lufte të kufizuar austro-serbe.

Nikolla u përgjigj:”Faleminderit për telegramin tuaj pajtues dhe miqësor. Ndërsa mesazhi zyrtar i paraqitur sot nga ambasadori tek ministri tim, u përcoll me një ton shumë më të ndryshëm. Të lutem ta shpjegosh këtë divergjencë! Do të ishte e drejtë që qëndrimin mbi problemin austro-serb ta jepni në konferencën e Hagës. Besoj në urtësinë dhe miqësinë tuaj. Nicky tuaj i dashur”.

Në këtë telegram, cari e bëri të qartë se ai ende ishte i etur të gjente një zgjidhje diplomatike. Ai e miratoi propozimin e negociatorëve të Kajzerit në Hagë, ku Gjermania, Rusia, Franca dhe Anglia, do të ndërmjetësonin arritjen e një marrëveshje midis Austrisë dhe Serbisë.

Dhe më vonë gjatë asaj nate, për shkak të porosive që ai po merrte nga Kajzaeri, ai i rezistoi këshillës së ministrave të tij të luftës, se një mobilizim i menjëhershëm i të gjithë ushtrisë ruse, ishte i vetmi reagim i besueshëm ndaj shpalljes së luftës nga ana e Austrisë.

Në vend të kësaj, ai lëshoi ​​një urdhër që lejonte një mobilizimin e pjesshëm, duke shpresuar se kjo do të shihej si një lëvizje më pak provokative në Berlin. Mjerisht, të nesërmen, si Nikolla ashtu edhe Vilhelmi ishin pushtuar nga pikëpamjet konkurruese, dhe luftënxitja e qeverive të tyre.

Cari e pranoi argumentin e gjeneralëve të tij, se ishte i nevojshëm mobilizimi i plotë, pasi çdo vonesë do t’i vendoste forcat e tij në një disavantazh, në rast se ata do të rreshtoheshin kundër Gjermanisë. Dhe Kajzeri i dërgoi kushëririt të tij një telegram, me një gjuhë të ashpër, të hartuar nga kancelari gjerman:”Nëse, siç është rasti, sipas komunikimit nga ju dhe qeveria juaj, Rusia mobilizohet kundër Austrisë, roli im si ndërmjetës. . . do të rrezikohet, në mos shkatërrohet. E gjithë barra e vendimit bie tani vetëm mbi ju, që duhet të mbani përgjegjësinë për paqen ose luftën. Willy”.

Në raundin e telegrameve të dërguara më 31 korrik, asnjëra palë nuk u tregua e gatshme të bëjë lëshime, apo për të ndërmarrë veprime që mund t’i kishin bërë vend një marrëveshje, për të parandaluar ose vonuar shpërthimin e luftës.

Kajzer Vilhelmi shkruante:”Tani unë marr lajme autentike për përgatitjet serioze për luftë në kufirin tim lindor. Përgjegjësia për sigurinë e perandorisë sime, më detyron të marr masa parandaluese mbrojtëse. Në përpjekjet e mia për të ruajtur paqen e botës, kam prekur kufirin e mundshëm maksimal . . . Miqësia ime ndaj jush dhe perandorisë suaj, që më ka transmetuar gjyshi im në shtratin e vdekjes, ka qenë gjithmonë e shenjtë për mua.

Dhe unë kam mbështetur sinqerisht Rusinë, kur ajo ishte në telashe serioze sidomos në luftën e saj të fundit. Paqja e Evropës, mund të mbahet ende nga ju, nëse Rusia do të bjerë dakord të ndalë përgatitjet ushtarake që kërcënojnë Gjermaninë dhe Austro-Hungarinë. Willy”.

Car Nikolla:”Ne jemi larg dëshirës për luftë. Përderisa po zhvillohen negociata me Austrinë për llogari të Serbisë, trupat e mia nuk do të ndërmarrin asnjë veprim provokues. Unë ju jap për këtë fjalën time solemne. I kam besuar të gjithë mëshirës dhe shpresës së Zotit në ndërmjetësimin tuaj të suksesshëm në Vjenë, për mirëqenien e vendeve tona dhe për paqen e Evropës. Nicky juaj i dashur”.

Pak kohë pasi ky telegram mbërriti në Berlin, kancelari gjerman i dërgoi një ultimatum Shën Petersburgut, duke i dhënë Rusisë 12 orë për të “pezulluar çdo përgatitje për lufte kundër Austro-Hungarisë dhe vetes sonë”. Cari iu përgjigj Kajzerit:”E kuptoj se jeni të detyruar të mobilizoheni, por dëshiroj të kem nga ju të njëjtën garanci që ju dhashë edhe unë, se këto masa nuk nënkuptojnë një luftë, dhe se do të vazhdojmë negociatat për të mirën e vendeve tona dhe paqen universale, që është e dashur për të gjithë zemrat tona. Miqësia jonë e gjatë, duhet të ketë sukses, me ndihmën e Zotit, në shmangien e gjakderdhjes. Me ankth dhe plot besim, pres përgjigjen tuaj. Nicky”.

Rusia nuk e mori kurrë atë garanci. Gjermania pa t’i refuzohej ultimatumi. Korrespodenda midis Nicky dhe Ëilly, përfundoi më 1 gusht, me Kajzerin që shkruante:”Unë duhet t’iu kërkoj të udhëroni menjëherë trupat tuaj, të mos ndërmarrin as aktin më të vogël të kalimit brenda kufijve tanë”.

Atë mbrëmje, ambasadori i Gjermanisë në Shën Petersburg, i dorëzoi ministrin e Jashtëm rus një deklaratë lufte, dhe më pas shpërtheu në lot. Përpjekjet e fundit të dy kushërinjve dështuan, dhe sot trashëgimia e korrespondencës së tyre, është një nga mundësitë e humbura. Sikur Kajzeri dhe Cari ta kishin filluar më shpejt atë korrespodencë, dhe të ishin burra shteti më të mirë, ata mund të kishin parandaluar një luftë botërore, që në fund do ta humbisnin që të dyja./

Gjergj Kastriot Skënderbeu nuk ishte vetëm Atleti i Krishtit, njeriu që mbajti larg dyerve të Europës Perandorinë Osmane, por edhe një njeri i besës.

Nëse kishte dhënë fjalën, ai do ta çonte atë deri në fund. Një letër e rrallë, nxjerrë nga arkivat e shkrimtarit e studiuesit Dhimitër Shuteriqi, nxjerr në pah karakterin e Skënderbeut.

Bëhet fjalë për një letërpërgjigje të Skënderbeut, dërguar më 1460 Princit të Tarantos, Johan Anton De Ursini. Nga sa kuptohet nga letra, ky i fundit i kërkonte Skënderbeut të hiqte dorë nga mbrojtja e aleatit të ti, tashmë të dobësuar, Mbretit të Napolit, Ferrantit. Përmes letrës zbulojmë se çfarë vlerësimesh jepte për Ferranten dhe pse i kishte dalë në mbrojtje atij? Si ishin marrëdhëniet e heroit me Osmanët në këtë periudhë dhe si e kujton heroi fitoren e Krujës…? “Kur ju më nxitni t’i tërheq njerëzit e mi e më thoni se, po pata dëshirë të luftoj, ja ku i kam turqit, … po ju përgjigjem: unë prej jush nuk dua nxitje, as këshilla; njerëzit tanë nuk i kemi dërguar që të kthehen kaq shpejt, por që t’i shërbejnë Mbretit Ferrant gjersa të ketë bashkuar Mbretërinë e tij. Dhe ata janë nga ata burra, që, po të jetë nevoja, vullnetarisht përballojnë vdekjen në shërbim të Madhërisë së Tij”, shkruhet në këtë letër.

Dhimitër S. Shuteriqi i kushtoi studime ndër vite figurës madhore të Skënderbeut. Pas vdekjes së tij janë botuar librat: “Moti i madh”, botim i shtëpisë botuese “Dituria”, 2006, dhe “Aranitët”, shtëpia botuese “Toena”, 2011. Letra në fjalë botohet e plotë, shoqëruar me një tekst të shkruar nga vetë Shuteriqi.

DHIMITËR S. SHUTERIQI

Një letër e rrallë e Skënderbeut sjell fakte befasuese

(Çfarë vlerësimesh jepte për Ferranten dhe pse i kishte dalë në mbrojtje atij? Si ishin marrëdhëniet e heroit me Osmanët në këtë periudhë dhe si e kujton heroi fitoren e Krujës…?)

Një hero i Rilindjes europiane, Skënderbeu

(Dorëshkrim)

Skënderbeu ishte një ushtarak i rrallë, një burrë shteti dhe një diplomat jo i zakonshëm. Po japim letrën e famshme të tij, dërguar Princit të Tarantos më 1460, që flet për cilësitë dhe karakterin e heroit.

Nuk është vetëm një dokument i paçmim shqiptar i kohës, por edhe një model i epistolarit të humanizmit. Skënderbeu, që nuk kurseu asgjë, për të vajtur e shpëtuar Mbretin mik të Napolit nga kundërshtarët, ishte i ndërgjegjshëm për rolin që kanë luajtur luftërat e tij në shpëtimin e Europës nga osmanët. Mund të thuhet se bashkë me hungarezin Janosh Hunaidi, Gjergj Kastrioti ishte një hero i Rilindjes europiane, i asaj periudhe që bëri kthesën e ndritur nga Mesjeta në kohët moderne. Pa këta heronj, fati i Europës mund të ishte fati që pësoi Ballkani. 18 janar 1987

LETRA E HEROIT

Letër-përgjigje e Skënderbeut dërguar më 1460 Princit të Tarantos, Johan Anton De Ursini Fort i kthjellti Princ e zot i nderuar, Mora letrën e z. Suaj, e cila më çuditi fort se sa do të më hidhëronte, duke parë mënyrën, me të cilën ju shkruani. Dhe më së pari, thonë që, kur keni marrë lajmin se ne i paskemi dërguar fjalë fort të kthjelltit Madhëri Mbret Ferrant se, po të na dërgonte galere, ne do të kishim ngarkuar në të njerëz, që të shkonin për t’i dhënë zjarr Brindisit dhe për të plaçkitur vendin tuaj, nuk paskeni mundur ta besoni, mbasi më njihni për të urtë e të matur, gjersa nuk paskëshin arritur njerëzit tanë në Pulie, që t’ua vërtetonin punën.

Kësaj pjese ne po i përgjigjemi: është e vërtetë se, kur morëm vesh se ju kishit ngritur krye kundër Madhërisë së Tij, i çuam fjalë që të na dërgonte në këto anë galere dhe fuate të tjera për të marrë njerëz, këmbësorë e kalorës, sepse aq sa të donte do t’i kishim dërguar…

Brindisin nuk do ta kishim djegur, po vendet që u rebeluan… nuk do të kishin ngritur krye. Ju… do ta kishit pasur të vështirë të mbronit gjënë tuaj dhe jo më të shtinit në dorë shtetin e Madhërisë së Tij, i cili është zoti juaj e, si zot, duhet ta njihni, sepse jeni betuar. Dhe, mbasi thoni se çuditeni, … po ju përgjigjem: nëse na njihni si besnikë, ashtu si thoni se na njihni për të urtë e të matur, nuk do të çuditeni për këtë, sepse duhet të kujtoni këshillat e veprat e atij Mbretit engjëllor Alfons (të Aragonës) qenë ato që na ruajtën e na mbrojtën (kundër) … mizorive të turqve, armiqtë tanë dhe të besimit katolik, dhe, po të isha thyer unë, sigurisht që Italia do ta kishte ndjerë rrjedhimin dhe, në atë rast, ai zotërim, që ju thoni se është juaji, do të kishte qenë i turqve.

Kur thoni se prej këtij Mbretit Tuaj (të Francës) ne mund të presim të mira të mëdha… po ju përgjigjemi: unë nuk e njoh, as nuk dua ta njoh, as nuk dua ta di veçse si armik… (Dhe) të pafetë (turqit) nuk çmojnë as nuk kanë frikë veçse nga flamujt e lavdishëm të shtëpisë së Aragonës, për të cilën dua të vdes.

Më tutje thoni, që nuk duhet të mendoj se mund ta ndihmoj Mbretin Ferrant të përmendur, mbasi kundër tij kanë ngritur krye pothuaj të gjithë banorët e popujt e mbretërisë, po ju përgjigjem: nëse tani… është në gjendje të vështirë, faji është juaji për të gjitha të këqijat që do të rrjedhin si dhe për turpin e poshtërsisë… (dhe) keni vepruar si gratë e përdala, të cilat, kur plaken, bëhen kodoshe, që me fjalë të ëmbla tërheqin të tjerat të bëjnë atë, që ato vetë kanë bërë, ashtu (si) ju keni tërhequr baronët e popullsisë si deshtë në thertore.

Por ne nuk e gjykojmë se për këtë, Mbreti Ferrant ka humbur… Por e mbani mend, se më e madhe ishte fuqia e Sulltanit sa është juaja as e Zotërisë që përkrahni, dhe kur, më pat mbetur vetëm qyteti i Krujës… dhe kur atje u gjeta i rrethuar, unë e mbrojta kundër gjithë asaj fuqie dhe e mbajta, gjersa turqit, me dëm e me turp, u hoqën dhe unë, në një kohë të shkurtër e me pak veta, shtiva në dorë prapë atë që shumë armiq e në më shumë kohë kishin fituar.

Kështu që, aq më tepër, duhet shpresuar për përtëritjen e shtetit të Mbretit Ferrant, i cili, edhe vetëm Napolin të ketë, të jeni të sigurt se do të dalë ngadhënjimtar. Dhe mbasi thoni se me shqiptarët unë nuk do të mundem ta ndihmoj, as ta mbroj, as t’i dëmtoj armiqtë e tij të fuqishëm, po ju përgjigjem: ka ndryshuar puna dhe, nëse kronikat tona nuk gënjejnë, ne quhemi epirotë dhe duhet të keni dijeni se, në kohë të tjera, paraardhësit tanë kaluan në vendin që ju mbani sot dhe patën luftime të mëdha me romakët dhe ne e dimë se, më të shumtën e herës, u ndanë me nder sesa me turp, por unë do të shtie në punë të gjitha fuqitë më të mëdha, me cilësitë e mia, si dhe me të gjithë miqtë e besëlidhurit që kam për të ndihmuar e për t’i dhënë dorë zotit tim, Mbretit Ferrant…

Kur ju më nxitni t’i tërheq njerëzit e mi e më thoni se, po pata dëshirë të luftoj, ja ku i kam turqit, … po ju përgjigjem: unë prej jush nuk dua nxitje, as këshilla; njerëzit tanë nuk i kemi dërguar që të kthehen kaq shpejt, por që t’i shërbejnë Mbretit Ferrant gjersa të ketë bashkuar Mbretërinë e tij. Dhe ata janë nga ata burra, që, po të jetë nevoja, vullnetarisht përballojnë vdekjen në shërbim të Madhërisë së Tij. Por ata që kemi dërguar s’janë asgjë kundrejt atyre që kemi vullnet të dërgojmë, nëse i pëlqen Madhërisë së Tij, e po qe nevoja do të vij unë personalisht me aq njerëz sa, jo vetëm me ndihmë të Zotit besojmë se do ta shtiem në dorë Pulien, por do të mjaftonin ta popullonin të gjithë, mbasi është e shpopulluar.

Dhe aftësinë e turqve ne s’mund ta mohojmë, si na e vini në dukje, sepse me ta kemi luftuar për një kohë të gjatë pa turpin tonë…, por tani, mbasi ju na e dhatë shkakun, kemi bërë armëpushim për tre vjet, që të përmbushim urdhrat e zotit tim, Mbretit Ferrant.

Por ai këshilli juaj do të kishte qenë i denjë për lavdi më të madhe dhe më të shëndetshëm për shpirtin e trupin tuaj, po t’i kishit bërë vetes, sepse, duke qenë ju plak i kaluar nga mosha dhe më afër turqve se çdo tjetër zotëri italian, do të kishit mundur t’i shpenzonit ditët tuaja, as të hollat tuaja, në një ndërmarrje më të lavdishme… dhe lëreni në qetësi atë Mbretëri me gjithë Mbret, të cilit as ju, as unë nuk mund t’i mohojmë sa i detyrohemi etj.

Lëshuar në Krujë, ditën e fundit të tetorit.

Gjergj Kastrioti, i quajtur Skënderbe.