Në vitin 1518, një “’murtajë kërcimi” bëri që banorët e qytetit francez Strasburg, që thuhet se kërcenin në mënyrë të pakontrolluar për ditë të tëra – të kish fundin fatal. Kjo është një ngjarje e çuditshme që vazhdon të magjepsë artistët dhe shkrimtarët, shkruan Rosalind Jana.

Si të gjitha historitë e murtajës, edhe kjo fillon me ca shenja ogurzeza. Një yll shtrihet nëpër qiell. Fushat përmbyten. Të ftohtit ekstrem pasohet nga vapa ekstreme, e cila pasohet, në mënyrë të pashmangshme, nga uria ekstreme.

Në një ditë vere të hidhur në korrik 1518, një grua e quajtur Frau Troffea del në një shesh në Strasburg dhe fillon të kërcejë.

Fillimisht ata që i erdhën rrotull për një orë u shtynë nga kurioziteti prej kësaj shfaqjeje të pazakontë publike. Ata shikojnë një grua që nuk mundet, nuk mund të ndalojë dot.

Ajo kërceu për gati një javë, e rrëzuar herë pas here nga lodhja, por kryesisht e patundur nga shenjat e tjera paralajmëruese të trupit: dhimbja, uria, turpi. Nuk ka muzikë. Është vetëm zemra e saj që mban ritmin, duke punuar fort për të vazhduar lëvizjen.

Në momentin që ajo merret për ta hequr që aty, është tepër vonë. Të tjerë i janë bashkuar asaj. Deri në gusht do të ketë qindra njerëz.

 Ashtu si ajo, ata nuk mund të shpjegojnë veten e tyre. Ata kërcejnë si të detyruar, këmbët të gjakosura dhe gjymtyrët që u dridhen. Një poezi e marrë nga një kronikë bashkëkohore përshkruan “gra dhe burra që kërcejnë e kërcejnë…/ Në tregun publik, në rrugica e rrugë,/ Ditë e natë” derisa “sëmundja” më në fund pushon.

Kronikat e mëtejshme përshkruajnë masat e marra nga autoritetet në përgjigje. Një shkrimtar përshkruan kërcimtarët që u dërguan me karrocë në faltoren e Shën Vitusit jashtë qytetit, ku atyre “u jepen kryqe të vegjël dhe këpucë të kuqe”.

Një tjetër përmend marrëveshjet më të drejtpërdrejta të bëra me kërcimtarët për t’i lodhur ata deri në nënshtrim, me “persona… të caktuar posaçërisht për të kërcyer me ta për pagesë, nën muzikën e daulleve dhe tubave”. As kjo nuk ndihmon.

“E gjithë kjo nuk pati asnjë dobi dhe shumë vallëzuan me veten deri në vdekje.”

Në 400 e ca vjet që nga kjo ngjarje e çuditshme – e ashtuquajtura “murtaja e vallëzimit” të Strasburgut – janë ofruar shumë teori për të shpjeguar se çfarë ka ndodhur saktësisht.

Është një ngjarje që na ka mbërthyer edhe sot e kësaj dite, duke ftuar për ritregime dhe duke frymëzuar artistë dhe kreativë që t’i kushtojnë vëmendjen e tyre këtyre ngjarjeve të çuditshme.

Këtë maj, dy vepra kryesore me temë rreth murtajës së kërcimit do të publikohen: “Pop star Florence + The Machine’a album Dance Fever” dhe autori më i shitur Kiran Millëood Hargrave me “ The Dance Tree”.

Të dy kanë përdorur idenë e koreo-manisë (siç u quajt fenomeni më vonë) për të krijuar vepra shumë zhytëse që meditojnë mbi kufizimin dhe ekstazën.

Edhe pse tani është shembulli më i famshëm, Strasburgu nuk ishte e vetmja “murtajë e vallëzimit” që goditi Evropën gjatë epokës mesjetare dhe të hershme moderne.

Shumë raste të vallëzimit të pakontrolluar ose kërcënues u regjistruan në Gjermani, Francë dhe pjesë të tjera të Perandorisë së Shenjtë Romake.

Në shekujt e mëparshëm, këto ngjarje u interpretuan si ndëshkim hyjnor ose pushtim demonik, që u korrigjua me zgjidhje fetare si procesione, mesha ose ndërhyrje të drejtpërdrejtë nga priftërinjtë.

Dy dekada përpara verës së vitit 1518, një klerik në Strasburg i quajtur Sebastian Brant shkroi në alegorinë e tij satirike “Anija e budallenjve” “që vallëzimi dhe mëkati janë njësh në llojin e tyre”, duke fajësuar Satanain për gjithë këtë “vallëzim trullosës”.

Disa vite pas incidentit në Strasburg, mjeku Paracelsus filloi një sërë traktatesh mbi koreo-maninë, duke përfshirë “Sëmundjet që privojnë njeriun nga arsyeja”, si vallëzimi i Shën Vitusit, Të bies sëmurë,  Melankolia dhe çmenduria dhe trajtimi i duhur i tyre.

Mjeku Paracelsus, i cili tani është më i njohur për punën e tij pioniere mbi kiminë në mjekësi, argumentoi se ky fenomen ishte ndoshta më shumë tokësor sesa hyjnor.

Ai sugjeroi se “gjendja e qeshur shpirtërore” e një personi mund të provokonin një “ndjesi gudulisëse” që ngrihej nga gjymtyrët e tij në kokë, duke e turbulluar gjykimin dhe duke provokuar lëvizje ekstreme derisa gjaku i tërbuar qetësohej.

Vallëzimi i pakontrolluar ka një efekt magjepsës tek ata që e mendojnë atë. Mjafton të mendosh për përrallën e njohur të Hans Christian Andersen, “Këpucët e Kuqe”.

Kjo nuk ishte se e përjashtonte plotësisht mëkatin.  Ndër ata që prekeshin më së shpeshti nga kërcimi, shkroi mjeku Paracelsus, kishte “kurva dhe faqezinj që kënaqeshin duke luajtur kitarë dhe lahutë… që kënaqin çdo epsh, kënaqësi trupore, imagjinatë dhe fantazi”.

Shtjellimet e tij mbi shkaqet e mundshme ishin më pak arkaike. Ai argumentoi se “imagjinata” ishte një fajtor më i besueshëm se Zoti apo djalli.

Imagjinata, tha Paracelsus, “jo vetëm që fluturon nga një shtëpi në tjetrën… por gjithashtu kalon shumë shpejt nga një qytet dhe vend në një tjetër, në mënyrë që me imagjinatën e vetëm një personi, kjo murtajë mund të mbërrijë në një qytet të tërë ose vendi.”

Ky interpretim përputhet më ngushtë me teoritë aktuale rreth sëmundjeve psikogjenike masive, të shkaktuara nga rrethana të etthshme politike dhe sociale.

Për një kohë kishte spekulime nëse ergota – një myk i gjetur në kërcellin e thekrës që mund të sjellë halucinacione dhe konvulsione të fuqishme – mund të ishte përgjegjës, por këto janë hedhur poshtë në masë të madhe.  John Ëaller, autori i librit më të njohur jo-trillim mbi temën “Një kohë për të kërcyer, një kohë për të vdekur” thotë:” Historia e jashtëzakonshme e murtajës së kërcimit të 1518, në vend të kësaj e karakterizon koreo-maninë si një “epidemi psikike” të ngjashme me të tjerat rreth botë që përfshijnë reagime të tjera të pavullnetshme trupore si të qeshurit ose të fikëtit.

Koreo-mania moderne

Në fund të fundit, historia e një stine vere të pabesueshme, surreale, në Strasburg është tamam “një histori”. Vallëzimi masiv i një farë forme është dokumentuar në të paktën gjashtë kronika të ndryshme bashkëkohore, lëvizjet e kërcimtarëve thuhet se vazhdojnë për javë të tëra.

Frau Troffea përmendet si nxitës në disa prej tyre. Përtej kësaj, detajet fillojnë të ndryshojnë. Janë dhënë data të ndryshme fillimi. Theksohen metoda të ndryshme të trajtimit të fenomenit. Si shumë ngjarje të tjera historike, një portret është nxjerrë nga fragmente.

1 / 6PrevNext

Albumi i ri i Florence + the Machine Dance Fever është frymëzuar nga fenomeni  dhe përfshin një këngë të titulluar – “Choreomania”.

Pavarësisht nga faktet aktuale, përralla vazhdon të mashtrojë imagjinatën tonë: një figurë e vetmuar që ndez një lëvizje masive; një valle kaq magjepsëse, kaq konsumuese, sa e kapërcen vullnetin individual dhe kufizimin fizik, ndonjëherë me pasoja vdekjeprurëse.

Është lloji i ngjarjes që fut në grackë edhe ata prej nesh që vazhdojmë të shkruajmë për të sot, proza ​​jonë e mbushur me detaje të supozuara për dëmin e shkaktuar mbi gishtërinjtë e lodhur të këmbëve ose  pompimin e zemrës së Frau Troffea-s.

Vallëzimi i pakontrolluar ka një efekt magjepsës tek ata që e mendojnë atë. Mjafton të mendosh për përrallën e famshme të Hans Christian Andersen, “Këpucët e Kuqe”, me pantoflat e saj të mallkuara prej lëkure të kuqe flakë që e dënojnë pronaren e tyre në një vallëzim kaq dredharak saqë ajo përfundimisht gjen një xhelat për t’ia prerë vetë këmbët. Është një përrallë e tmerrshme dhe njerëzit e duan atë. Megjithëse implikimet e tij morale janë relativisht të drejtpërdrejta (një dozë e vjetër e mirë ndëshkimi për kotësinë: mbajtësja e këpucëve e kaloi këtë sprovë sepse ajo guxoi të lakmonte këpucë kaq të bukura në radhë të parë), sugjerimet e saj më të errëta të zotërimit dhe lëvizjes së pandërprerë kanë frymëzuar shumë vepra, si një film të Poëell dhe Pressburger, një album të Kate Bush dhe disa balete.

Në momentin aktual, diçka e klasifikuar në mënyrë të dobët si një murtajë ku përhapja nuk është sëmundja, por lëvizja pa ndalim, do të ishte gjithmonë ngashnjyese.

Këtë verë, vetë murtaja e kërcimit rikthehet seriozisht.

Albumi i pestë i Florence + The Machine, Dance Fever, i publikuar sot, merr shenjat e tij nga impulset e pandalshme të koreumanisë.

Shënimet shoqëruese të publikimit përshkruajnë interesin e aktores Florence Welch për këtë pikë takimi të paqëndrueshme midis lëvizjes energjike dhe panikut moral, si dhe prekjen e rezonancës së dukshme të temës në një album të regjistruar gjatë pandemisë Covid-19, kur “vorbulla e lëvizjes dhe bashkimit”. ishte edhe e munguar edhe e parashikuar.

Një murtajë kërcimi është një temë e përshtatshme për dikë që dëshiron të eksplorojë pasigurinë dhe ndryshimin.

Rreshtat e hapjes së këngës Choreomania – shkruar para pandemisë – janë çuditërisht parashikuese: “Dhe unë jam duke u çmendur në mes të rrugës / Me bindjen e plotë të dikujt që nuk i ka ndodhur kurrë në të vërtetë diçka vërtet e keqe”. Është gjithashtu e përshtatshme për një këngëtare kaq të preokupuar vazhdimisht nga trupi si një mjet shprehjeje.

Videot muzikore për këngët e albumit King and Heaven is Here shfaqin të njëjtin grup kërcimtarësh që vërtiten rreth Welch, me lëvizjet e tyre të pafrenuara teksa godasin me këmbët dhe rrahin fundet./ar.sh.SYRI.NET

Image

Albumi i ri i Florence + the Machine Dance Fever është frymëzuar nga fenomeni  dhe përfshin një këngë të titulluar – “Choreomania”.

Image
Image
Image

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here