Prof. Dr. Sazan Guri
Marko Boçari kur po jepte shpirt, psherëtiu në gjuhën shqipe, gjë që shkaktoi hutim tek vrasësi i tij, Lleshi i Zi, i cili ngeli i shtangur në vend. Legjenda thotë se ai shfryu me fjalët: “Pse flet Shqip, a je Shqiptar?!?!” Plumbi i shkrehur nga arma e Lleshit të Zi, shkaktoi vdekjen e menjëhershme të heroit arvanitas Marko Boçari, por zhurma e saj, zgjoi të gjithë kampin, të cilët u vërsulën kundër luftëtarëve suliotë, duke masakruar shumicën e tyre…Pranë lokalitetit Karpenisi (Greqi), dy ndër luftëtarët dhe kapedanët më të shquar të Kombit shqiptar u gjenden përballë njeri-tjetrit në një duel për jete a vdekje! Qe një përleshje e përgjakshme trup me trup, e cila përfundoi me vrasjen e luanit Suliot: Marko Boçari nga duart e Kapedanit të fuqishëm Mirditor Lleshi i Zi, i Gjomarkajt (Luftëtari më i frikshëm i kohës së tij)! Këto dy shqiptarë të mëdhenj u gjendën në vendin dhe kohën e gabuar, po edhe në shërbim të dy kauzave respektive, të cilat realisht nuk ishin në shërbim të çeshtjes së tyre kombëtare, por nëse rrethanat e kësaj dite i analizojmë brenda kontekstit historik të kohës, nuk duhet të marrim guximin që të gjykojmë as njerin prej tyre…
Heroi suliot, Marko Boçari, ndërmerr një sulm vetëvrasës, në tentativën për të eliminuar Komandantin e përgjithshëm të ushtrisë osmane, shkodranin: “Mustafë Pashë Bushatlliu”, duke depërtuar fshehtas, gjatë mesnatës deri në zemër të pararojës osmane, e cila përbëhej nga 3000 luftëtarë shqiptare nga Pashallëku i Shkodrës, ku 500 prej tyre ishin katolikë (mirditorë), me në krye Dodë Preng Lleshin dhe xhaxhanë e tij, i fuqishmi Lleshi i Zi.
Vdekja e Marko Bocarit dhe kryengritësit shqiptarë me kësulë të kuqe e njohur si ‘chapo albane’, me fustanellë nën gjunjë dhe dyfekun e gjatë, shenja të dallimit si arvanitas në luftën për liri dhe barazi. Po këtë natë, Karaiskaqi i thotë Markos – Ku po shkon, o Marko djali? A shkoni të luftoni me ta? Ata janë një askeri i madh. Nëse të pyesin ku po shkoj, thuaju se Marko do të vrasë veten – përgjigjet duke u larguar heroi suliotas dhe shkoi…Nga ana e turqve, dy ushtri, njera e udhëhequr nga Mustafa Pasha i Shkodrës me 12.000 shqiptare dhe 3.000 mirditorë (të krishtere katolike shqiptare malësorë) dhe tjetra nga Omer Vrioni, Pasha i Janinës me 4.000 turkalbane, të ndarë në tre seksione, të cilët fillojnë paralelisht zbrastesi në Mesolongi. Markoja i kuptoi momentet e vështira dhe mori 400 suliotë të vetët dhe 850 të tjerë dhe vuri në mendje planin e tij për të sulmuar pashain e Shkodrës. Për të ndaluar të gjithë rënkimet dhe ankesat e ushtarëve të vet, para të gjithëve, ai grisi diplomën e krye-strategut dhe tha fjalët epope e të pavdekshme: ′′Kush është i denjë, e merr licencën pasnesër para armikut”.
Më pas thirri ‘Këshill’ e ndër të tjera tha: Zoti na ka ndihmuar dhe ne i kemi mposhtur shumë herë armiqtë e besimit tonë, ai do të na ndihmojë ta mposhtim këtë armik që ka mbështetur të gjitha shpresat e tyre nga Sulltani. Kapitenët u përgjigjën se shumë herë e kishin mposhtur ‘Geghisin’ dhe do t’i mposhtin, dhe ndaj tani në këto male zgjodhëm të zbresin. Të gjithë së bashku me arkikapetanin legjendar, Marko Boçarin, i cili Nikos Ziagos në librin e tij, vazhdon ta quajë ′′isotheus”, duke u ngjitur në malet e Karpenisios.
Pas mbërritjes, Marko dërgoi tre djem psikotikë, kushërinjtë e tij, Thanas Boçari, Nasi Kuconika dhe Jani Bajraktari, për të mbledhur informacione rreth armikut. Ishte 7 gushti që këta djem hynë në kampin e armikut për spiunazh, pasi: Asgjë nuk ishte ndryshe nga armiku, as veshja, as gjuha.
Ata hynë brenda, ditën kur gjërat janë më të relaksuara, biseduan me disa turkalvan, iu blen edhe tymçe. Prej tyre morën disa parrulla si për muhabet, si dhe panë e grumbulluan disa informacione. Nëse dyshon ndonjë turk-shqiptar, u tha sllogani. Ata menjëherë u përgjigjën me fjalë parazitare, prandaj i konsideruan si të tyren. Motoja turke shqiptare: ′′Guri”. Parasinema: ′′Rasti”. Përkthim: ′′Guri′′ ‘Thika”. Ata u kthyen në të njëjtën ditë dhe i thanë Markos atë që panë dhe dëgjuan. Menjëherë arkikapetanos (kryekapidani) i dërgon letër Lakomës – vëllezërve kapiten. Erdha dhe kam ndërmend të ofendoj Pashën. Nëse doni, të zbrisni në Agios Nikolaos të fshatit Crysios për të biseduar dhe për ta goditur së bashku dhe nëse nuk doni mos ejani”. “Ne nuk jemi gra të mos shkojmë”, thanë shpirtrat dhe shkuan te Shën Nikolla, aty ku i priste Markoja dhe ata biseduan. Markoja vendosi mbrëmjen e 8 deri në 9 gusht të hyjë nga lugina dhe pas sinjalit do të godiste kampin armik pa lëkundje. Të tjerët duhet të vrapojnë mbi armikun nga ana tjetër, nga djalli i Shën Andreas dhe nga ura e Despotit, kështu do ta vendosnin armikun në mes. Gegidët turq mësuan nga një ‘mantatofor’ që iu përgjëruan, se Markoja do t’i sulmonte ata me patjetër. Nuk e besuan të mposhteshin nga 1250 njerëz, madje ushtria ′′krenare′′ e Shkondranëve dhe qeshi. Motoja: Djali djegës çfarë? Paraskevi: Hekur (Kush je ti? — Hekur).
Marko Boçari u nis së bashku me 400 luftëtarë suliotë dhe sulmoi me dinakëri kampin osman që kishte ngritur çadrat pranë qytetit të vogël grek Karpenisi dhe duke u zvarritur arriti deri pranë shatorrit të Mustafa Pashë Bushatlliut, por gabimisht sulmoi shatorrin e Prijësve Katolikë (Dodë Preng Lleshi dhe Lleshi i Zi) që ndodhej ngjitur me shatorrin e Komandantit të përgjithshëm. Aty për aty, filloi një përleshje e përgjakshme me mirditorin e fuqishëm Lleshi i Zi, i cili pasi e mundi në duel me jatagan Marko Boçarin, i erdhën në ndihmë edhe dhjetra luftëtarë të tjerë suliotë, por Lleshi i Zi, i cili ishte një burrë i regjur ndër beteja gjakatare, ai mori koburen e tij dhe e qëlloi Marko Boçarin në kokë, ku sipas këngëve epike dhe burimeve të kohës, plumbi e goditi në vetull, mbi syrin e tij të djathtë dhe sipas gojëdhënave, Marko Boçari kur po jepte shpirt, psherëtiu në gjuhën shqipe, gjë që shkaktoi hutim tek vrasësi i tij, Lleshi i Zi, i cili ngeli i shtangur ne vend. Legjenda thotë se ai shfryu me fjalët: “Pse flet Shqip, a je Shqiptar?!?!”
Plumbi i shkrehur nga arma e Lleshit të Zi, shkaktoi vdekjen e menjëhershme të heroit arvanitas Marko Boçari, por zhurma e saj zgjoi të gjithë kampin, të cilët u vërsulën kundër luftëtarëve suliotë, duke masakruar shumicën e tyre… Ndërsa trupi i të ndjerit Marko Boçari u tërhoq zvarrë nga bashkëluftëtarët e tij, duke mos lejuar që kufoma e tij të përdhosej nga ushtria osmane. Mbas disa ditësh, Marko Boçari u varros në Misolongji të Greqisë perëndimore. Varri i tij u përdhos plot tri herë nga ushtritë osmane, por emri i heroit arvanitas Marko Boçari, u bë simboli më i lart i rezistencës dhe i pavarësisë greke, ndërkohë që Marko Boçari ishte qind përqind shqiptar…
