E njohur si “Bilbili i këngës shqipe”, Nexhmije Pagarusha u largua nga kjo botë para 5 vitesh me një karrierë të bujshme muzikore, e cila ka lënë gjurmë në diskografinë e muzikës së mirëfilltë.
Nexhmije Pagarusha ishte një këngëtare dhe aktore shqiptare. Ajo mbahet si mbretëresha e muzikës shqiptare. E lindur në maj 1933 në Malishevë, Nexhmije Pagarusha kishte filluar karrierën e saj muzikore në vitin 1948 në Radio Prishtina, për të vazhduar deri në vitin 1984. Zëri i saj karakteristik, dhuntia dhe talenti e bënë ikonë të papërsëritshme. Repertori i bilbilit të këngës, Nexhmije Pagarusha, është i begatshëm dhe vështirë mund të përcaktosh se cila prej tyre të godet më shumë. Kryesisht e identifikojnë me “Bareshën”, por ka edhe aq shumë këngë tjera, që mbajnë vulën e zërit të saj, saqë nuk shijojnë kur i dëgjon të kënduara nga dikush tjetër.
Veprimtaria e saj muzikore 40- vjeçare është aq e gjerë, saqë është vështirë të thuhet se cilit zhanër i takon. Është e njohur për interpretimet e saj të shkëlqyera në muzikën popullore dhe opera. Nexhmije Pagarusha ishte edhe aktore e suksesshme, si në film ashtu edhe në teatër. Pak para Luftës së Dytë Botërore, familja e saj u shpërngul në Prizren, ku Nexhmije Pagarusha mbaroi shkollën fillore. Ajo vazhdoi gjimnazin në Prishtinë ku kishte një mike të ngushtë, Melihate Hasani, e cila këndonte shumë bukur. Kjo mike e kishte bindur Nexhmijen të regjistrohej në radio të “Radio Prishtinës”. Ajo u paraqit dhe fitoi. 14-vjeçarja Nexhmije Pagarusha u bë këngëtarja solo e Radio Prishtinës. Kjo nuk ishte e lehtë, sepse Radio Prishtina kishte gjithsej tri dhoma, vetëm njëra prej tyre ishte studio e mirë. Teknika e regjistrimit nuk ekzistonte dhe programi transmetohej drejtpërdrejt. Përveç këtyre problemeve teknike dhe ngarkesës së rëndë, për vajzën e re u shfaq një problem tjetër. Në atë periudhë në një mjedis tepër konservator, ishte turp i madh që një vajzë e re të këndonte në radio.
Në këtë situatë shumë të vështirë, sidomos për një vajzë të papërvojë, meritori i saj që ishte babai i saj, nuk e la këtë yll të shuhej, po na e dhuroi të gjithëve deri në shkallë krenarie. Ai ishte shumë liberal në kohën e tij në Kosovë, mbështeti plotësisht të bijën në rrugën e saj artistike si dhe e ndihmoi atë të përballonte presionin dhe një mjedis shumë konservator. Në moshën 18-vjeçare shkon në Beograd, ku regjistrohet në një shkollë të mesme muzikore. Nexhmija largohet nga shkolla e muzikës pas tri vitesh. Në atë kohë, këngëtarët klasikë ishin rreptësisht të ndaluar të këndonin meloditë argëtuese. Ndërkohë, Nexhmija Pagarusha me sukses mori pjesë në një provë që u organizua në intershipin e saj në Beograd dhe u pranua në Shoqatën e Arteve Kulturore “Ivo Lola Ribar”. Ajo njihej se këndonte gjithë ditën.
Brenda kësaj shoqërie pati interpretimin e parë në të cilën ajo këndoi një këngë të vjetër të qytetit, “Dashnor t’u bana” dhe dy këngë popullore “Nga rruga krushqit” dhe “Ani mori nusen”. Në Beograd ishte paraqitja e saj e parë muzikore në skenë. Në vitin 1948 është pranuar soliste në Radio Prishtina. Në atë kohë Nexhmije Pagarusha u takua me muzikantin dhe kompozitorin Rexho Mulliqi, i cili u bë bashkëshorti i saj. Që nga ajo kohë u bënë një çift i pandashëm. Një ndër këngët më popullore që ajo këndoi, “Baresha”, ishte kompozuar nga burrit të saj. Nga kjo martesë që nga viti 1955 kanë një djalë.
KTHIMI
Më 1953, Nexhmije Pagarusha u kthye nga Beogradi në Prishtinë dhe mbajti koncertin e tij të parë të muzikës klasike. Ajo këndoi ariet nga opera “Traviata”, “Një perfido” (Ludwig van Beethoven), “Një ditë e bukur” (opera “Madame Butterfly”, Giacomo Puçini) etj.. Më pas këndoi ariet opera me solistët më të mirë kosovarë të asaj kohe, ata ishin Mile Jovanoviq (veteriner me profesion, por bariton i jashtëzakonshëm), Jordan Nikoliq (tenor), Qazim Dushku (bas). Në atë koncert, orkestra simfonike u drejtua nga Oliver Ristiæ. Për fat të keq, nga i vetmi koncert i tillë i parë dhe i fundit i Nexhmije Pagarushës, përpara sallës së plotë të Teatrit Kombëtar në Prishtinë, nuk ka regjistrim zanor. I mbeti peng deri ditët e fundit të jetës fakti që ky koncert nuk u regjistrua. Menjëherë pas kësaj, Radio Prishtina punëson Nexhmije Pagarushën si soliste. Gjatë viteve ‘60 Nexhmije Pagarusha udhëtoi botën për të dhënë koncerte. Ajo performoi në Austri, Belgjikë, Bullgari, Angli, Gjermani, Holandë, Suedi, Amerikë dhe Lindjen e Mesme.
Kështu, Pagarusha u bë e njohur edhe në botë. Pagarusha ka marrë pjesë në festivale të shumta: Summer Song, Akorde Kosova, Jugovizija 1973. Në fillim të viteve ’70, BBC transmetoi një intervistë të hollësishme me këngëtaren. Nexhmije Pagarusha ka kënduar më shumë se 150 këngë dhe ka interpretuar role në dhjetëra shfaqje teatrale e filma.
BASHKËPUNIMI
Bashkëpunoi edhe me këngëtarët nga Shqipëria dhe u paraqit edhe në Shqipëri me ansamblin “Shota” me rastin e një turneu. “Baresha” është një ndër kryeveprat e interpretimit të saj. Kjo këngë u kompozua nga bashkëshorti i saj Rexho Mulliqi, me tekstin e poetit Rifat Kukaj. Nexhmije Pagarusha interpretoi në një koncert të muzikës klasike veprat e përkthyera shqip të Bethovenit, Puçinit, Verdit etj.. Ky koncert ka qenë i pari i këtij lloji. Fatkeqësisht, asnjërit nga organizatorët teknikë nuk i ishte kujtuar që të regjistronte këtë koncert.
Për fat të keq, nuk janë evidentuar as të gjitha koncertet dhe repertori i këngëve të kënduara nga ajo, ngaqë siç ka thënë ajo një herë, për të vetëm muzika ishte me rëndësi, ajo dhe muzika ishin një. Mendohet se ajo ka interpretuar mbi 150 këngë. Ajo ishte pjesëmarrëse e koncerteve në Kosovë, Shqipëri, Bullgari etj.. Karrierën muzikore e përfundoi në vitin 1984, pas një koncerti në Sarajevë. Pas 16 vjetësh larg skenës, ajo u paraqit në vitin 2000 me këngën “Për ty”. Ishte në jurinë e festivalit “Kënga Magjike 2005”.
SHFAQJET
Në vitet ‘60 me Shoqatën e Arteve Kulturore “Shota”, Nexhmija Pagarusha ishte në turne me shfaqjet nëpër Evropë dhe botë si në: Austri, Belgjikë, Bullgari, Angli, Gjermani, Holandë, Suedi… Ajo mbërriti në Amerikë dhe në Lindjen e Mesme. Kështu që u bë më popullore edhe jashtë kufijve të Kosovës. Bashkëpunoi edhe me këngëtarët nga Shqipëria dhe u paraqit edhe në Shqipëri. Repertori i saj u bë gjithnjë e më i përhapur, si dhe më i vështirë të thuash, ku qëndronte qendra e këndimit të saj. Nexhmije Pagarusha këndonte këngë argëtuese, këngë origjinale, popullore dhe opera ariesh, në këtë mënyrë ajo ishte pjesë e një grupi të veçantë të këngëtarëve.
Zëri i shquar dhe lëvizjet shumë të hijshme në skenë çuan në faktin se kjo këngëtare e re u bë shumë e famshme. Sukseset e para ndërkombëtare vijuan gjithashtu. Nexhmije Pagarusha këndoi në festivalin e famshëm “Summer Song” dhe për herë të parë regjistroi këngën e përmendur tashmë “Baresha”. Ajo mori pjesë në të gjitha garat muzikore të festivalit “Akorde Kosova”. Në fund të viteve ‘60 dhe fillimit të viteve 1970, çdo vit në Shtëpinë e Komuneve të Beogradit, pati një koncert ku këngëtarët shoqëronin orkestrën simfonike të RTB këndonin këngë të përpunuara popullore. Kënga më e kërkuar e Nexhmijes ishte “Një Lule”, një këngë e qytetit të vjetër, aranzhimi i të cilit u krijua nga kompozitori dhe bashkëshorti i saj, Rexhep Mulliqi.
Zëri i veçantë dhe lëvizjet shumë të hijshme në skenë çuan në faktin se kjo këngëtare e re të bëhej shumë e famshme. Sukseset ndërkombëtare erdhën gjithashtu. Në fillim të viteve 1970 radioja e famshme angleze, BBC, drejtoi dhe transmetoi një bisedë të gjerë me Nexhmie Pagarushën. Më 2018, Pagarusha u vlerësua me “Medaljen e Mirënjohjes” nga Presidenti amerikan Donald Trump. Për vlerat e punës ishte nderuar me çmimin “Nderi i Kombit” nga Presidenca e Shqipërisë, ndërsa Presidenca e Kosovës i ndau çmimin “Artiste e Merituar”. Më 7 shkurt 2020, Nexhmije Pagarusha u nda nga jeta. Ajo do të mbahet mend si një model referimi për brezat e rinj të artistëve, një yll i pashuar i muzikës shqiptare.
