Ujku në mitologjitë e kulturave të ndryshme të botës

Ujku është një nga kafshët më të pranishme në mitologjitë e kulturave të ndryshme të botës. Ai është parë si simbol i fuqisë, besnikërisë, frikës, dhe ndonjëherë si një qenie e frikshme apo keqbërëse. Në varësi të kulturës, ujku mund të jetë një mbrojtës hyjnor ose një krijesë e errët që sjell shkatërrim. Në këtë artikull, do të shqyrtojmë rolin e ujkut në mitologjitë e ndryshme të botës.

Ujku në Mitologjinë Nordike

Në mitologjinë nordike, ujku është një figurë e fuqishme dhe shpesh e frikshme. Dy ujqër të famshëm janë:

• Fenriri – Një ujk gjigant, biri i perëndisë Loki dhe gjigantes Angrboda. Fenriri ishte aq i fuqishëm sa që zotat e lidhën me zinxhirë magjikë, pasi kishin frikë se do t’i shkatërronte ata. Sipas mitologjisë, gjatë Ragnarökut (fundi i botës), ai do të lirohet dhe do të gëlltisë perëndinë Odin, duke sjellë shkatërrimin e botës së njohur.
• Skolli dhe Hati – Dy ujqër që ndjekin diellin dhe hënën. Ata janë të destinuar t’i kapin dhe t’i hanë gjatë Ragnarökut, duke sjellë errësirë në botë.

Për nordikët, ujku përfaqësonte fuqinë e pashuar dhe fatin e pashmangshëm, ndërsa Fenriri ishte simbol i një force që as perënditë nuk mund ta ndalonin përgjithmonë.

Ujku në Mitologjinë Romake dhe Greke

Në mitologjinë romake, ujku ka një rol më të dashur dhe të nderuar:

• Romuli dhe Remi – Sipas legjendës së themelimit të Romës, dy vëllezërit binjakë Romuli dhe Remi u ushqyen dhe u rritën nga një ujkeshë (Lupa). Ata u braktisën si foshnja, por një ujkeshë i shpëtoi dhe i ushqeu me qumësht, duke i bërë të aftë për të themeluar qytetin e madh të Romës. Për romakët, ujku ishte simbol i fuqisë, mbijetesës dhe mbrojtjes hyjnore.

Në mitologjinë greke, ujqërit ishin të lidhur me perëndinë e dritës dhe profecisë, Apollonin, i cili ndonjëherë përshkruhet si “Lykeios” (ujk). Grekët i shihnin ujqërit si qenie të mençura dhe të rrezikshme, të lidhura me natyrën e egër dhe me fatin.

Ujku në Mitologjinë Sllave

Në mitologjinë sllave, ujku ishte një kafshë mistike me dy anë:

• Në disa tregime, ujku shihej si një simbol i trimërisë dhe forcës, veçanërisht për luftëtarët. Në disa fise sllave, luftëtarët donin të krahasonin veten me ujqërit, pasi ata ishin të pamëshirshëm dhe të fortë.
• Nga ana tjetër, ujku ishte shpesh një krijesë e errët, e lidhur me vdekjen dhe shpirtrat e këqij. Në disa besime, njeriu mund të shndërrohej në ujk si ndëshkim për mëkatet e tij. Kjo ide lidhet me mitin e njeriut-ujk (varulaku), i cili ishte një njeri që kthehej në ujk natën dhe terrorizonte fshatrat.

Ujku në Mitologjinë Turke dhe Mongole

Në kulturën turke dhe mongole, ujku ishte një krijesë e shenjtë dhe paraardhës mitik i popullit:

• Legjenda e Ashina-s – Një nga mitet themeluese të turqve tregon se një djalë i vetëm mbijetoi nga shkatërrimi i fisit të tij. Ai u shpëtua nga një ujkeshë, e cila e rriti dhe pati fëmijë me të. Nga ky bashkim lindi fisi i Ashina-ve, që më vonë formoi Perandorinë e Göktürkëve.
• Në traditën mongole, ujku ishte simbol i luftës dhe i një kombi të pathyeshëm. Genghis Khan, themeluesi i Perandorisë Mongole, shpesh lidhej me figurën e ujkut si një shenjë e fuqisë së tij të lindur për të sunduar.

Ujku në Mitologjinë Amerikane Vendase

Në shumë kultura të popujve indigjenë të Amerikës së Veriut, ujku është një qenie e shenjtë dhe një frymë mbrojtëse:

• Për fisin Pawnee, ujku ishte një udhëheqës shpirtëror dhe një simbol i mençurisë. Ata besonin se ujqërit mund t’i udhëzonin njerëzit në jetën e përtejme.
• Për fiset Lakota dhe Navajo, ujku përfaqësonte forcën, bashkëpunimin dhe ndershmërinë. Luftëtarët e mëdhenj frymëzoheshin nga sjellja e ujqërve në tufë, ku secili kishte një rol të caktuar për të mbrojtur grupin.
• Nga ana tjetër, disa fise si Ojibwe, e shihnin ujkun si një simbol të vdekjes dhe fatit të keq, veçanërisht nëse një ujk shihej afër një fshati.

Ujku në Mitologjinë Shqiptare dhe Ballkanike

Në mitologjinë shqiptare, ujku ka një vend të veçantë:

• Roli mbrojtës – Në disa mite shqiptare, ujku shfaqet si mbrojtës i trimave dhe një simbol i fuqisë. Shqiptarët besonin se luftëtarët më të guximshëm kishin shpirtin e ujkut dhe nuk kishin frikë nga asgjë.
• Lidhja me besimin popullor – Shumë shqiptarë besonin se ujqërit kishin aftësinë të ndjenin të keqen dhe shpirtrat e ligj. Për këtë arsye, ujku shfaqet në shumë legjenda si një qenie që zbulon dhe ndëshkon shpirtrat e këqij.
• Ujku në bestytni – Në disa fshatra shqiptare, besohej se të përmendje fjalën “ujk” natën sillte fat të keq, prandaj përdornin fjalë të tjera si “i forti” ose “i madhërishmi”.

Përfundim

Ujku ka qenë gjithmonë një figurë misterioze dhe e fuqishme në mitologjitë e kulturave të ndryshme të botës. Në disa kultura, ai shihet si një kafshë e shenjtë dhe mbrojtëse, ndërsa në të tjera si një qenie e errët dhe e rrezikshme. Pavarësisht nga interpretimi, ai ka mbetur një simbol i fuqishëm i natyrës së egër, instinktit dhe mbijetesës.