Beteja e Dytë e Fushë-Kosovës, që u zhvillua më 16 tetor 1448, ishte një moment vendimtar në historinë e Ballkanit. Ajo përfshiu një aleancë të krishterë të udhëhequr nga Janosh Huniadi, një komandant i njohur hungarez, kundër Perandorisë Osmane të drejtuar nga sulltan Murati II.
Kjo betejë është parë si një përpjekje e fundit për të ndalur përparimin osman drejt Evropës Qendrore. Huniadi arriti të formonte një koalicion të krishterë, i cili përfshinte jo vetëm hungarezët, por edhe trupa nga Vllahia, Polonia, dhe disa principata të tjera. Megjithatë, një nga faktorët që çoi në disfatën e tyre ishte tradhtia nga serbët, të cilët në atë kohë ishin nën vasalitetin e Perandorisë Osmane.
Serbët, në vend që të mbështesnin koalicionin kundër osmanëve, vendosën të mbështesnin Osmanët, duke mos dërguar forcat e tyre ushtarake ose duke i kthyer shpinën aleatëve të krishterë. Kjo lëvizje mund të shihet si pragmatike, pasi Serbia ishte nën presion të madh nga osmanët dhe kishte pak mundësi për të qëndruar kundër një force të tillë të fuqishme. Kjo tradhti ishte një nga arsyet kryesore për disfatën e Huniadit, pasi koalicioni mbeti pa mbështetjen e nevojshme strategjike dhe logjistike.
Në fund, Huniadi dhe ushtria e tij u mundën rëndë, duke humbur shansin për të ndalur përparimin osman në Ballkan. Kjo disfatë kishte pasoja të mëdha për Evropën Qendrore dhe Lindore, duke forcuar kontrollin e osmanëve mbi rajonin për shekuj me radhë.
Në këtë kontekst, tradhtia e serbëve shihet shpesh si një akt i domosdoshëm për mbijetesë, por që njëkohësisht vulosi fatin e një rajoni të tërë, i cili do të mbetej nën kontrollin osman deri në shekullin XIX.
Dinamikat e një prej përplasjeve më të rëndësishme të Europës Mesjetare. Çfarë ndodhi më 16 tetor 1448, në Betejën e Dytë të Kosovës?
Ndërsa Beteja e parë e Kosovës e vitit 1389 mbetet e mbuluar nga interpretimet mitologjike dhe romantike të mëvonshme e ku serbët modernë ngrenë pretendimet e tyre grabitqare në trojet shqiptare, Beteja e Dytë e Kosovës, e vitit 1448, është e dokumentuar më qartë në burimet bashkëkohore dhe pranohet gjerësisht si një nga ngjarjet kryesore të kohës. Kjo betejë përfshiu ndërhyrjen e fuqive europiane të udhëhequra nga Janosh Huniadi, që kërkonin të ndalonin përparimin osman. Territori i Kosovës, në mesin e shekullit të XV, ishte bërë qendër e përpjekjeve për rezistencë kundër osmanëve, me Janosh Huniadin dhe Gjergj Kastriotin-Skënderbeun si figurat kryesore. Më 16-19 tetor 1448, në Fushë-Kosovë, forcat e aleancës së krishterë të Europës Juglindore, nën Huniadin, u përballën me ushtrinë osmane të komanduar nga sulltan Murati II.
Në verën e vitit 1448, Huniadi mblodhi trupa nga Hungaria, Polonia, Vllahia dhe Çekia, për të formuar një ushtri që kaloi Danubin dhe arriti në Krushevac, për të marshuar më pas drejt Kosovës. Ndërkohë, Murati II, pasi mori lajmin nga despoti serb Gjergj Brankoviç, ndërpreu një fushatë kundër Arbërisë dhe mblodhi në Sofje një forcë prej 50.000-60.000 ushtarësh, ndërsa disa burime perëndimore e japin këtë shifër të trefishuar. Aleanca e krishterë numëronte 22.000 deri në 72.000 ushtarë sipas burimeve perëndimore, ndërsa burimet osmane flasin për 24.000. Pas tre ditësh luftime, ushtria e aleancës u mund.
Pritshmëritë e Huniadit për ndihmë nga Skënderbeu, i cili kishte premtuar bashkimin me trupat e tij, nxitën përplasjen e tij me osmanët. Burimet bashkëkohore tregojnë përgatitjet e Skënderbeut, por gjithashtu raportojnë pengesat që ai hasi nga despoti serb Brankoviç, i cili mbylli kalimet drejt Kosovës, duke penguar mbërritjen në kohë të trupave arbërore.
Historianët bashkëkohorë theksojnë se Huniadi bëri një gabim strategjik, duke pranuar betejën para mbërritjes së Skënderbeut. Burimet historike na ofrojnë informacione për fatin e trupave të mbetura pas betejës. Një pjesë e tyre u tërhoq drejt jugut, ku u ndeshën me Skënderbeun që po vinte për të ndihmuar Huniadin, ndërsa një pjesë tjetër u përpoq të shpëtonte përmes maleve të Çiçavicës, ku pati një përplasje me Dukë Bogdanin, stërgjyshin e Pjetër Bogdanit. Burimet që pasuan betejën dhe epika popullore shpesh ngatërruan personazhet e Betejës së Parë të Kosovës me ato të Betejës së Dytë. Një shembull interesant është vepra e humanistit raguzan Mauro Orbini, e botuar në vitin 1601, e cila meriton një vëmendje të veçantë për përmasat e saj europiane.
Roli i Skënderbeut në Betejën e Dytë të Fushë-Kosovës (1448) ishte një element i rëndësishëm në prapaskenat politike dhe strategjike të kohës, edhe pse ai nuk mori pjesë drejtpërdrejt në betejë. Skënderbeu, si udhëheqës i Lidhjes së Lezhës dhe mbrojtës i shqiptarëve kundër osmanëve, kishte qenë për një kohë të gjatë në një luftë të ashpër kundër Perandorisë Osmane, duke arritur disa fitore të rëndësishme kundër trupave osmane në Shqipëri.
Në lidhje me këtë betejë specifike, Huniadi kërkoi ndihmën e Skënderbeut për të marrë pjesë në koalicionin e krishterë kundër osmanëve. Megjithatë, disa faktorë kontribuan që Skënderbeu të mos arrinte të bashkohej me ushtrinë e Huniadit. Ndër më të rëndësishmet ishte ndërhyrja e despotit serb Gjergj Brankoviç. Brankoviçi, që ishte në një marrëdhënie vasaliteti me osmanët, e pengoi kalimin e trupave të Skënderbeut përmes territorit serb në rrugën e tyre për në Kosovë. Kjo lëvizje mund të shihet si një formë tradhtie jo vetëm ndaj koalicionit të krishterë, por edhe ndaj Skënderbeut.
Si rezultat i kësaj pengese, Skënderbeu nuk arriti të mbërrinte në kohë për të ndihmuar Huniadin në betejë, duke e dobësuar kështu koalicionin e krishterë. Pasi e mori vesh për këtë tradhti, Skënderbeu nuk e la pa reagim. Ai ndërmori një hakmarrje të drejtpërdrejtë ndaj despotit serb Gjergj Brankoviç, duke sulmuar dhe plaçkitur disa nga territoret serbe pas betejës. Ky akt hakmarrjeje ishte simbolik për Skënderbeun, pasi jo vetëm që ndëshkonte Brankoviçin për pengimin e tij, por shfaqte edhe frustrimin e madh ndaj serbëve për rolin e tyre në disfaten e koalicionit të krishterë.
Në këtë kuptim, ndonëse Skënderbeu nuk mori pjesë në vetë betejën, ndërhyrja dhe tradhtia serbe ndikuan në fushatat e tij dhe në qëndrimet e tij ndaj fqinjëve të tij ballkanikë. Kjo tradhti u pa si një goditje e madhe për përpjekjet e përbashkëta kundër osmanëve, duke thelluar mosbesimin midis fuqive lokale./ usalbanianmediagroup.com
———-
Per me tej burimet:
100 Decisive Battles: From Ancient Times to the Present – Paul K. Davis 1999
Figura: Skanderbeg (standing) and Hunyadi, illustration/engraving of the 18th century. Source: M. Mala, “Albanians and Central Europe during the XII-XVII centuries,” p. 215.
