Sokrati (Socrates) ishte një filozof i madh grek që jetoi në shekullin V para Krishtit. Ai konsiderohet një nga themeluesit e filozofisë perëndimore dhe është i njohur për metodat e tij të mësimit dhe diskutimit, të cilat janë quajtur metoda sokratike.
Sokrati nuk la pas asnjë shkrim të vetin; shumica e njohurive tona për të vijnë nga veprat e dishepujve të tij, sidomos Platoni dhe Ksenofoni. Ai u përqendrua në etikë dhe epistemologji dhe përdori pyetjet për të sfiduar dhe analizuar bindjet e njerëzve të tjerë. Sokrati besonte se njohuria e vërtetë vjen nga vetëdija e paditurisë sonë dhe se dialogu dhe hetimi kritik janë thelbësore për të arritur të kuptuarit dhe mençurinë.
Sokrati u gjykua dhe u dënua me vdekje nga qyteti i Athinës për akuzat e “korruptimit të rinisë” dhe “mosbesimit ndaj perëndive të qytetit.” Ai pranoi dënimin e tij dhe piu helmin e cikutës, duke mbetur një figurë e rëndësishme dhe simbol i kërkimit të së vërtetës dhe virtytit.
Sokrati kishte një reputacion të madh për mençurinë. Një ditë, dikush erdhi për të gjetur filozofin e madh dhe i tha:
– “A e dini se çfarë sapo dëgjova për mikun tuaj?”
– “Një moment,” u përgjigj Sokrati.
– “Para se të ma thuash, do të doja ta provoja me tre sitat”.
– Të tre sitat?
– “Po,” vazhdoi Sokrati. “Para se të flasësh për të tjerët, është e rëndësishme të gjesh kohë për të filtruar atë që do të thuash. Unë e quaj atë testi i tre sitave.
Sita e parë është E VËRTETA. A e keni menduar nëse ajo që do të më thoni është e vërtetë? “
– “Jo, sapo e dëgjova.”
– “Shumë mirë!
Pra, ju nuk e dini nëse është e vërtetë. Le të kalojmë në sitën e dytë, atë të MIRËSIMIT.
– A është diçka e mirë kjo që doni të më tregoni për mikun tim?”
– “Oh, jo! Përkundrazi.”
– “Pra,” pyeti Sokrati, “ti dëshiron të më thuash diçka negative për të dhe nuk je i sigurt se ajo që do tq thuash është e vërtetë? Ndoshta mund ta kalosh akoma provën e sitës së tretë, atë të PËRDITJES.
– A është e dobishme për mua të e di se çfarë do të më thuash për këtë mik?”
– “Jo, jo dhe aq.”
“Prandaj,” përfundoi Sokrati, “ajo që do të më thoshe nuk është as e vërtetë, as e mirë, as e dobishme. Pse, atëherë, deshe të ma thuash këtë?”
Përgatiti: Albert Vataj
