Në vitin 1997, në varrezat e Strugës është zbuluar se prehen eshtrat e një prej bijve të Ismail Qemalit, Qazim Bej Vlora.
Bardhyl Berberi
Pasi kalon Qafën e Thanës, vetëm 11 km larg doganës, befas të shfaqet para syve një hapësirë e kaltër dhe më pas Struga, qyteti maqedonas ku ka një shumicë të madhe shqiptarësh që banojnë atje.
Në qytetin e Strugës ka jetuar djali i Ismail Qemalit, Qazim Bej Vlora. Ai ka jetuar në Strugë nga viti 1936 deri në dimrin e vitit 1953, kur ndërroi jetë dhe prehet në varrezat e Strugës. Sipas dëshmive historike, Qazim Bej Vlora ka qenë djali i parafundit i Ismail Qemalit dhe siç ka deklaruar në kujtimet e tij, në të gjitha ecejakjet diplomatike që ka patur është shoqëruar nga Qazimi dhe siç shprehet vetë Qemali për djalin e tij Qazimin, ai ka qënë kujtesa e tij në tërë aktivitetet. Mësohet se Qazim Bej Vlora ka lindur në vitin 1870. Në vitin 1919 ai është helmuar së bashku me të atin, duke ngrenë darkë në Itali. Ismail Qemali gjeti vdekjen, ndërsa Qazimi mundi ta përballojë dhe të jetojë. Në vitin 1936 Qazimi vjen në Strugë me një dokumentacion të pasur të qeverisë së Ismail Qemalit. Në moshën 66- vjeçare martohet me Behije Sherif Masllafin, e veja e Inajet bej Ohrit, motra e të cilit ishte martuar me një tjetër djalë të Ismail Qemalit. Në vitin 1949 kur u prishën marrëdhëniet midis qeverisë shqiptare dhe asaj të Jugosllavisë, Qazimi ngeli i izoluar në Strugë. Shërbimet e fshehta të policisë jugosllave i bënë kontroll, duke i marrë dokumente të rëndësishme të shtetit shqiptar, të qeverisë së Ismail Qemalit, ndërsa një pjesë tjetër Qazimi e kishte çuar nëpër miqtë e tij dhe ende nuk dihet se ku ndodhen ato
Sekretari personal i Ismail Qemalit, nga viti 1900 deri në vitin 1919, ai ka qenë pranë të atit në çdo udhetim, në çdo mbledhje dhe gati në të gjitha perpjekjet diplomatike për trojet shqiptare. Aktiviteti i Qazimit nuk ka qenë vetëm diplomatik, ai ka zhvilluar dhe aktivitete ilegale për mbledhjen e armëve dhe mjeteve financiare për kryengritjen e luftëtarëve shqiptarë. Struganët thonë se Qazim Bej Vlora ka qenë njohës shumë i mire i disa gjuhëve të huaja, aktivist i shquar në qeverinë e Vlorës dhe sekretar personal i Ismail Qemalit . Vdes në Strugë në një anonimitet të plotë në dimrin e vitit 1953, duke lënë pas një dokumentacion të pasur dhe një bibliotekë shumë të madhe dhe përveç dokumenteve të qeverisë së Vlorës që ka konfiskuar policia e fshehtë maqedonase, fati i dokumenteve të tjera nuk dihet. Në vitin 1997 shoqata e historianëve zbuloi vendin ku ishte varrosur Qazim Bej Vlora dhe vetëm para pak kohësh, më 28 nëntor 2004, forumi i intelektualve të Strugës arriti të rregullojë varrin dhe të vendosë një pllakë përkujtimore, duke e nderuar atë për aktivitetin e tij patriotik.
