Në emisionin “Përballje” në Telegraf është diskutuar për veprat lidhur me shqiptarët nga Sanxhaku i Nishit.
Në intervistë ka folur studiuesi i arkivistikës Jusuf Osmani, i cili ka publikuar shtatë veprat “Shqiptarët e Sanxhakut të Nishit – Muhaxhirët” në 7 vëllime.
Osmani në këtë emision me kryeredaktorin Muhamet Hajrullahu ka treguar rëndësinë e këtyre veprave, të dhënat e grumbulluara, vrasjet që ndodhën, shkatërrimin e pasurisë që është bërë, qëllimin e publikimit, përkthimin e dokumenteve e mbledhjen e arkivave të ndryshme.
Studiuesi Osmani thotë se në këto vepra janë detajet e dëbimit të shqiptarëve nga Sanxhaku, vuajtjet e maltretimet e deri të vendosja e tyre në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni të Veriut, Luginë, Turqi e deri në vendet arabe.
Ai thotë se më këtë ka përmbushur kërkimet e tij për maltretimet që u ndodhën shqiptarëve që u dëbuan nga këto treva që sot janë në Serbi.
Osmani thotë se përfundimi i shtatë vëllimeve ka kërkuar një përkushtim të madh, në një kohë të gjatë prej 20 vitesh.
“Kam hulumtuar dokumentet arkivore në arkivat e vendeve të rajonit dhe Turqisë, kam hulumtuar literaturën e paktë që është botuar për këtë temë, por edhe kam vizituar vendbanimet ku janë vendosur muhaxhirët duke përfshirë Turqinë, Maqedoninë, Shqipërinë dhe mos të flasim më Kosovën”.
Studiuesi i arkivistikës thotë se në libra janë dokumentuar edhe tapitë e pronave në Sanxhakun e Nishit, pastaj rrëfimet e të dëbuarve që janë përcjellë brez pas brezi.
Ai thotë se ideja për këto libra ka lindur pasi që duke bërë kërkime për veprat “Vendbanimet e Kosovës” ka vërejtur se janë shumë vendbanime që popullohen nga muhaxhirët.
Osmani ka zbuluar të dhëna interesante ku thotë se në Sanxhakun e Nishit ka pasur 716 vendbanime me shqiptarë.
“Nga këto 716 vendbanime, 416 vendbanime kanë qenë të pastra shqiptare, derisa të tjerat kanë qenë të përziera me popullatë shqiptare, serbe, turke, hebreje, çerkeze e rome. Shqiptarët në Nish kanë jetuar në një tërësi prej 10,972 km2”.
Hulumtuesi thotë se ka hasur në dokumente ku shqiptarë autoktonë ka pasur edhe në Pashallëkun e Beogradit.
Autori i shtatë vëllimeve ”Shqiptarët e Sanxhakut të Nishit – Muhaxhirët” thotë se ai me ndihmën e bashkëpunëtorëve ka arritur deri në një pikë të hulumtojë për këtë temë, por sipas tij duhet edhe ndihma e shtetit.
Osmani thotë se ndërkombëtarëve duhet t’iu tregohet se shqiptarët janë shtri deri te vendbanimi i quajtur “Katun”, i njohur edhe si Molla e Kuqe.
