Sipas filologut arbëresh, Dhimitër Kamarda, kënga e ka origjinën tek arbëreshët e Italisë, të cilët sipas studimit të tij, u detyruan të largohen nga toka greke duke lënë trojet e tyre në vendin e quajtur More. “O e Bukura More” interpretimi i jashtëzakonshëm i artistëve italianë, Lavinia Mancusi, Gabriele Gagliarini.

“Moj e bukura More”, çfarë fsheh historia e këngës 600-vjeçare shqiptare

Moj e Bukura More! Shumë e këndojnë, por pak e dinë se kujt i kushtohet kjo këngë.

More! Është një pasthirrmë?!…  një vajzë e bukur?!  Jo! More është Peloponezi i sotëm i Greqisë. Sipas një studimi të botuar në Itali në vitin 1886, nga filologu arbëresh Dhimitër Kamarda, More është një trevë e madhe, së cilës grekët i kanë ndryshuar emrin dhe e kanë kthyer në Peloponezi . Kënga “O e bukura More” memorizon kujtesën e madhe të një atdheu të humbur. Sipas filologut arbëresh është një toponim i këtij vendi nga ku u larguan shumica e arbëreshëve të sotëm të Italisë.

I vetmi dokument i kësaj kënge, është si material në librin e shkruar prej filologut, arbëresh Dhimitër Kamarda, i cili jetoi në vitet 1821-1882. Ai e ka botuar librin me titull: “Appendice al Saggio di Grammatologia Commprata sulla Lingua Albanese”, dhe është publikuar nga shtëpia botuese “F. Albergueti E.C.” në vitin 1866.

Në këtë libër është publikuar për herë të parë teksti i kësaj kënge i shkruar në shqip. Në libër sqarohet se teksti burimor popullor me ritëm tresh është i vetmi version dhe tekst original i këngës “O e bukura More”. Kjo këngë këndohet prej 600 vitesh dhe ka marrë më shumë përmasat e një kënge mërgimtarësh, e njohur dhe shumë e dashur jo vetëm për arbëreshët, por edhe për arvanitasit e Greqisë dhe shqiptarët e të gjitha trevave.

Një version i jashtëzakonshëm i këngës arbëreshe “O e Bukura More”, vjen përmes interpretimit mjaft interesant të dy artistëve të njohur italianë, Lavinia Mancusi, Gabriele Gagliarini.

Qëndresa e vendosur e shqiptarëve të Moresë

Betejat fitimtare të Skënderbeut u bënë burim frymëzimi edhe për shqiptarët e Moresë (Peleponezit). Pas pushtimit të Janinës (1430), ushtria osmane filloi të depërtonte edhe në viset më jugore të Ballkanit, si në More, ku shumica e popullsisë ishte shqiptare. Që në sulmet e para osmane mbi këtë rajon të Ballkanit, shqiptarët u dalluan si forca më aktive antiosmane. Për të shtypur qëndresën e fuqishme të tyre u angazhuan edhe vetë sulltanët, si Murati II, më 1444, dhe Mehmeti II, më 1458. Luftimet kryesore për pushtimin e Moresë nga osmanet u bënë gjatë viteve ‘60. Në krye të ushtrive osmane, sulltan Mehmeti II, që erdhi përsëri në prill të vitit 1460, pushtoi rajone të tëra të Moresë. Qendresës së fuqishme shqiptare që hasën kudo në More, pushtuesit iu pergjigjën me akte terrori masiv. Pasi morën kështjellën e Kastricës, ushtritë osmane masakruan 300 mbrojtësit shqiptarë të saj, duke i therrur, kurse komndanti e tyre Primo Kokën, e sharruan më dysh. Këto skena të tmerrshme u përsëritën në mënyrë edhe më makabre në kështjellën e Gardhiqit. Pas rënies së saj në duart e ushtrisë së sulltan Mehmetit II, mbrojtësit dhe 6 mijë banorët e strehuar aty, përfshirë gra dhe fëmijë të lidhur këmbë e duar, u therën në sheshin e kështjellës, e cila u rrafshua. Gjatë fushatës së vitit 1460 ushtritë osmane pushtuan edhe shumë kështjella të tjera, si Kalavritën, Korintin etj., ku mbrojtësit dhe të strehuarit u masakruan. Më këtë fushatë Moreja u pushtua nga osmanët. Vetem një numër kështjellash si Koroni, Modoni, Argoni, Nauplani etj., mbetën nën zotërimin e Venedikut, mbrojtja e të cilave iu besua luftëtarëve Shqiptare. Për pushtimin e këtyre kështjellave vashduan ekspedita osmane deri në fund të Shek. XV. Dëshmi e qëndresës së vendosur të shqiptarëve të Moresë dhe e qëndrimit të papajtueshëm me pushtuesit osmanë, ishte edhe emigrimi masiv i tyre në Italinë e jugut e në Sicili. Por edhe nëpër vendbanimet e reja u ruajtën ndër shekuj kujtimin për ngjarjet e lavdishme të shek. XV dhe për Heroin Kombëtar, dëshmi kjo e lidhjeve të thella shpirtërore që kishin pasur më luftën e shqiptarëve të udhëhequra nga Skënderbeu.

 “Historia e Popullit Shqiptar” Prishtinë – Kosovë – 1998

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here