Xhizja, taksa për jomuslimanët në Perandorinë Osmane dhe detyrimet e tjera

• Historianët shqiptare kur flasin për arsyet e islamizimit të shqiptarëve ndër faktorët kryesorë e përmendin xhizjen. Por asnjeri nga ta pa dije ose me qëllim nuk e sqaron siq duhet këtë çështje. Lexone me kujdes që ta kuptoni se çfar ishte, sa ishte kjo takse dhe për cilët ishte e obligueshme;

Në Perandorinë Osmane, *xhizja (taksa që paguanin jomyslimanët) nuk kishte një përqindje fikse siq ishte zekati (2.5%), por caktohej sipas kategorive të ndryshme të pasurisë dhe statusit shoqëror të individit.
Kategoritë kryesore ishin:

1. E ulët: Rreth 12 akçe në vit (për të varfrit).
2. E mesme: Rreth 24 akçe në vit.
3. E lartë: Rreth 48 akçe në vit (për të pasurit).

Shuma mund të ndryshonte sipas kohës dhe vendndodhjes.
Por duhet ta kuptojmë se sa ishte vlera e 1 akçe-s sepse ajo ndryshonte me kalimin e kohës dhe nga vendi në vend, por në përgjithësi, ajo ishte një monedhë argjendi me vlerë të vogël që përdorej për transaksione të përditshme. Ja një përmbledhje e afërt e vlerës së saj:

1. Në shekujt XV-XVI (epoka e artë osmane):
– 1 akçe ishte e barabartë me vlerën e mjaftueshme për të blerë rreth 500 gramë bukë ose një vakt të thjeshtë ushqimor.
2. Në shekujt XVII-XVIII:
– Vlera e akçes u zhvlerësua gradualisht për shkak të inflacionit dhe reformave monetare.

3. Krahasimi me floririn:

– Në periudhën klasike osmane, 60 akçe ishin afërsisht të barabarta me 1 saraqin (monedhë floriri).
Për të dhënë një ide të përafërt në terma modernë:
– Në kulmin e përdorimit të saj, 1 akçe kishte vlerën e një sasie të vogël argjendi, që sot mund të përkthehet në rreth 1-2 dollarë amerikanë.
– Ndërsa muslimanët paguanin 2.5% të ardhurave vjetore,(dukshem shumefish më shumë).
Kishte edhe disa taksa te tjera por ato paguheshin edhe nga myslimanët, përveç xhizjes, e cila ishte specifikisht për jomyslimanët. Ja si qëndronte situata për secilën taksë:

1. Haraçi: Paguhej nga të gjithë ata që kishin tokë, përfshirë edhe myslimanët, dhe ishte një taksë mbi të ardhurat bujqësore. Myslimanët gjithashtu paguanin haraç, por kishin ndihmën e sistemit të ushrit* (pjesë e detyrimeve fetare dhe sociale).

2. Taksa mbi zanatet dhe tregtinë: Edhe myslimanët që merren me zanate dhe tregti paguanin taksa për këtë qëllim. Këto taksa nuk ishin të kufizuara për jomyslimanët.

3. Bac: taksat mbi mallrat dhe tregtinë paguheshin nga të gjithë, pavarësisht besimit fetar.

4.Taksa për privilegje fetare: Myslimanët paguanin gjithashtu taksa për ndihmën dhe ndihmën për xhami dhe aktivitete fetare islame, por kjo ishte e ndarë nga taksat që paguanin jomyslimanët për ndihmën për kishat dhe tempujt.

Në përgjithësi, taksat si haraçi, bac dhe taksat për aktivitete tregtare dhe zanate paguheshin nga të dy grupet fetare, ndërsa vetëm *xhizja ishte një taksë specifike për jomyslimanët, por jomuslimanët nuk e kishin obligim 2.5% e zeqatit. Rrjedhimisht, muslimanët paguanin shumëfish nga të krishterët.

*Xhizja ishte një taksë që aplikohej në shtetet islame për jomuslimanët (të njohur si dhimmi) që jetonin nën sundimin islam. Ky detyrim kishte disa karakteristika dhe kushte specifike:

1. Për kë ishte e detyrueshme?

Xhizja zakonisht kërkohej vetëm nga burrat jomuslimanë të rritur që ishin:

– Në moshë pune (zakonisht nga puberteti deri në pleqëri).
– Me aftësi ekonomike për të paguar.
– Përjashtoheshin gratë, fëmijët, të moshuarit e paaftë, personat me aftësi të kufizuara dhe shpesh edhe klerikët jomuslimanë.

2. Përse nuk u detyroheshin gratë dhe fëmijët?

Në interpretimet tradicionale islame, gratë dhe fëmijët ishin të përjashtuar sepse:

– Gratë nuk përdoreshin si një burim ekonomik kryesor në atë kohë.
– Fëmijët konsideroheshin të varur dhe jo të aftë për të kontribuar ekonomikisht.
– Rregullimi kishte për qëllim të ishte një barrë e drejtë dhe e bazuar në përgjegjësitë sociale.

3. Qëllimi i Xhizjas

Xhizja shërbente si një taksë në këmbim të:

– Mbrojtjes së dhimmive nga shteti islam.
– Lirimit të tyre nga shërbimi ushtarak, sepse kjo ishte obligim i muslimanëve.
– Garantimit të së drejtës për të praktikuar fenë e tyre dhe për të jetuar në paqe në territoret islame.

Pra, *xhizja ishte e obliguar vetëm për burrat jomuslimanë të aftë për të paguar dhe jo për gratë, fëmijët apo të tjerët që nuk plotësonin kushtet. Ky sistem synonte të ishte një mënyrë për të organizuar marrëdhëniet midis grupeve fetare brenda shoqërive islame.

• Historianet shqiptarë duhet te jene me te pergjegjshëm kur flasin për këto çeshtje, sepse keshtu po e humbin besimin edhe për gjëra tjera.(quditerishte historianët perendimorë jane me korrekt ne keto te dhena).

Marrë nga postimi në Facebook, Bekim Shala