Ilirishtja mund të jetë një nga gjuhët më të vjetra të shkruara indoevropiane.
Ngritja e qytetërimit ilir korrespondon me mposhtjen e papritur të qytetërimit hitit në Anadollin fqinj. Mbreti i parë ilir Hyllus u identifikua prej albanishtes. hyll ‘yll, diell’, gr. ήλιοσ (helios) ‘diell. etj.
Sundimtari i vdekur sigurisht që u hyjnizua pasi të gjithë mbretërit e lashtë u shndërruan në perëndi. Emërtimi i tij do të thoshte ‘diell, bir i tij Hyjni’.
Toponimet ilire në Greqine e sotme dhe Azinë e Vogël jane te shumta ashtu si edhe vet Ylliada e Homerit:
Ὕλλος : një degë e lumit Hermus në Lydia, Il. 20.392†.
Ὕλλος i biri i Herakliut, i cili me dy djemtë e Agimios udhëhoqi pushtimin e dytë Dorian. σὺν θεῶν δέ νιν (Αἴγιναν)
1. αἴσᾳ Ὕλλου τε καὶ Αἰγιμιοῦ Δωριεὺς ἐλθὼν στρατὸς ἐκτίσσατο I. 9.2
Hitejtë dhe ilirët praktikuan procesin e hyjnizimit të mbretërve të tyre. Tekstet hitite shpesh i referohen mbretit si perëndia e diellit.
Zoti i Diellit luajti një rol dominues në fenë e Evropës së vjetër. Monumentet e Stonehenge tregojnë se keltët adhuronin diellin më shumë se çdo perëndi tjetër. Lindja e diellit i dha klasës priftërore ilire dhe hitite aludimin e ringjalljes pas vdekjes.
Aq i fuqishëm ishte tundimi i adhurimit të Diellit midis fiseve Ylliene, saqë klasa sunduese e shteteve të qyteteve filloi ta quanin veten Ylienikos (Helenikos) sipas perëndisë së YLLIT Diell.
Kësisoj të gjithë popujt indoevropianë, ilirët dhe trojanët (Wilusa) do të quheshin sipas emrit së perëndisë së diellit.
Julius Pokorny
Short Illyrian German Glossary
