JANINA
Qyteti i Janinës, qytet shqiptar dhe kryeqendër e krahinës së Çamërisë, që aktualisht ndodhet në Greqi, ka një histori të lashtë e të bujshme nga parahistoria deri në kohën e sotme.
Emri i këtij qyteti në periudha të ndryshme dhe në gjuhë të ndryshme njihet edhe me emrin Ionina-Ioannina-Jonina etj., që qartë lidhet nga prejardhja e njëtë me emrin e Detit Jon, emrin e krahinave të lashta pellazge-ilire Jonia (Ionia), në Anadoll (Azia e vogël) dhe në Traki, si dhe me emrin e mbretërisë së lashtë të Pajonisë (Paionia).
Në perudhën antike ka qenë kryeqendër e mbretërisë së Epirit (mbreti Pirro, nëna e Lekës së Madh – Olimbia etj.), në periudhën e Romës Lindore ka qenë qendër e rëndësishme administrative dhe fetare, në periudhën e Perandorisë Osmane njihet si kryeqyteti i shtetit gjysmë të pavarur të Ali Pashë Tepelenës (Vilajeti i Janinës), në periudhën e Rilindjes kombëtare ishte qendër e rëndësishme e luftës për liri dhe pavarësi kombëtare, kurse pas Luftës së Dytë Botërore u shndërrua në varr masiv të shqiptarëve, lumë gjaku dhe fushë e masakrave të tmerrshme nga regjimi okupator grek mbi shqiptarët vendës të Janinës dhe të gjithë krahinës shqiptare të Çamërisë, e jo vetëm.
Me emr të njëjtë si qyteti Janinë njihen së paku edhe një vendbanim në Kroacinë e sotme dhe një lumë në Bosnje dhe Hercegoninë, që dëshmojnë për shtrirjen e këtij emërvendi (toponimi) ilir në gjithë hapësirën e Gadishullit Ilirik.
Aktualisht në shtetin e Gresisë me këtë emër njihet edhe qyteti i Janinës, si Komunë dhe Rreth administrativ.
Për lashtësinë e këtij qyteti flasin shumë burime historike të shkruara dhe gjetje arkelologjike, prej të cilave mund të veçojmë vlerësimi sipas analizave shkencore që kanë dhënë studiuesit e huaj për artefaktet dhe gjurmët e një vendbanimi parahistorik, në një shpellë disa kilometër afër qytetit të Janinës (gjetjet në shpellën e Barkmadhit), të cilat sipas vlerësimit të ekspertëve janë të lashta afër 20-24 mijë vjet*.
Emri Janinë/a ka të bëjë me:
• Janina, qytet në Epir (Çamëri, Greqia e sotme)
• Komuna e Janinës, Çamëri, Greqia e sotme
• Janina (Reth administrativ-territorial), Çamëri, Greqia e sotme
• Janina, vendbanim në Kroaci
• Komuna e Janinës, Kroaci
• Janina (ishull), në Greqi
• Janina, lumë në Bosnje dhe Hercegovinë
* „New AMS radiocarbon determinations for the Kastritsa lakeside camp, northwest Greece, and palynological and palaeolimnological evidence from an adjacent lake sediment core, place the record of human occupation at the site within a substantially different temporal and palaeoenvironmental framework than hitherto considered. The combined records suggest that human occupation commenced under a relatively mild interstadial climate c. 24,000 BP but intensified with the onset of more extreme environmental conditions.“ (Galanidou, N, Tzedakis, P C, Lawson, I T and Frogley, M R (2000) A revised chronological and palaeoenvironmental framework for the Kastritsa rockshelter northwest Greece. Antiquity, 74 (284). pp. 349-355. ISSN 0003-598X)
(26 gusht 2022)
