A janë të zotë Shqipëtarëtë të mbajn’ e të ruajnë vetëhenë?
Dy gjërëra duhenë në këtë jetë: e drejta edhe fuqija. E drejta pa fuqi, si edhe fuqija pa të drejtë është si një krah i vetëm; nonjë zok s’fluturon dot me një krah. Më të rallë bën punë fuqija pa të drejtë; edhe e drejta pa fuqi fort rallë dëgjohetë. Peshkui math e ha gjithënjë të vogëlinë.
Tani Shqipëtarëtë q’e kanë të drejtënë me vetëhe aty s’ka dyshim. Qysh të mos ketë Shqipëtari të drej të të shkruanj’ e të këndonjë gjuhën’ e ti, kur gjithë kombetë, edhe më të liqt’ e më të dobëtitë, e kanë këtë të drejtë edhe njeri s’i ndalon? Përse Shqipëta- rëtë të jenë të mërguarë nga një e drejtë, q’e kanë gji- thë kombet e dheut? Të mos mundinë të shkruajn’ e të mësojnë gjuhën, e tyre po të tjerë kombe të huaj të vin’ e t’u hapinë shkolla në gjuhërat të tyre e t’u kthejnë kombërin’ e gjuhën tyre? Janë kaqë të dobëtë Shqipëtarëtë? – Jo! njëmijë herë jo.
Shqipëtarëtë janë më të fort se gjithë kombet’ e sinisisë së Ballkanit. Pas shumicës së tyre”) mbase janë më të fortë e më të shëndoshë se gjithë kombet e dheut. Sot në këtë ditë e kështu si është Shqipëria munt të nxjerë një ushtëri prej 500.000 njerssh! Pa 200,000 e 300.000 dalinë me një herë. Ata q’e njohine Shqipërinë, s’çuditenë me këto nëmura, se kaq’ ushtë. ri Shqipëria ka nxjerr’ edhe nxjer për herë. Edhe kjo është pun’ e diturë që një ushtëri prej 200,000 Shqi- pëtarësh është mbaras me një ushtëri të 500,000 ush- tarësh të huaj. Trimërin’ e Shqipëtarëvet edhe armi- kët’ e tyre s’e ndryshojnë dot”).
Pamë më siprë se sa trimërira kanë bërë Shqipë tarëtë edhe qysh u kanë xbardhurë faqenë të huajt, q’i kanë pasurë zotërinj a shokë. Këta që kanë tre- guarë kaqë trimëri për të huajt, të cilëtë edhe s’para ua kanë diturë, s’qënkanë të zottë sot të mbajn’ e të ruajnë vëndinë, gjuhënë e kombërin’ e tyre? Qysh të mos jenë të zottë për këtë të drejtë, kur kanë edhe vëndinë të fortë, q’u ndih? Gjer më sot kanë lëftuarë gjithënjë vetëm me fuqi, po jo kurrë me të drejtë; sot është dita të lëftojnë me të drejtë e për të drejtë. Nukë ka më të shënjtëruarë të drejtë se kombërija, gjuha e mëmëdheu për një komp. Një trim, që lëfton për plaçk’ e për rrëmbim, është kurdoher’ i turpëru arë; ay që lëfton për një të drejtë të këtillë, është dy herë trim; e drejta i ep një forcë e një fuqi, që s’e lë kurrë të mundetë, po e bën njërënë të muntnjë dhetë!
E po kur janë Shqipëtarëtë kaqë të fort e trima, pse rrinë me duar lidhurë, e të huajtë të dobët e pa nonjë fuqi si edhe pa nonjë të drejtë po i copëtojnë e po i humbasinë për jetë? Rrinë me duar lidhurë, se duart ua ka lidhurë e ua mban Tyrku, edhe të hua- itë po i copëtojnë me fuqit e me ndihmët të këti! E po Tyrku ay vetë është kaq’ i fortë, sa me një dorë t’u mbanië duartë Shqipëtarëvet e me tjatrënë t’u ndih një armikëvet të këtyre? Jo. këtë e dimë që s’ësht’ i fortë, po është dhelpërë: Shqipëtarëtë i mban me që, duke rënë, duanë të na marrinë edhe na me vetë- he? Na ç’kemi me ta? A mos erthmë me ta? Jo, ku- rrë! Na s’jemi as Tyrq as të ardhurë dga shkretëtirat* e Asisë. Na jemi m’i vjetri komp i Evropësë; kemi të drejtë në dhet’ t’Evropësë më teprë se çdo komp.
Këtë të drejtë të shënjtuarë Shqipëtarëtë janë të zottë ta ruajnë e ta kërkojnë edhe me ar.më në dorë. Kur përzjehetë e drejta me fuqit, merr një forcë, të cilësë gjë s’i rri dot kuntreq. Shqipëtarëtë janë pra të zottë të mbajn’ e të ruajnë të drejtën’ e tyre, do- me-thënë kombërinë, gjuhënë e mëmëdhen’ e tyre kun- trë çdo armiku; arrin vetëm të duanë.
Shkëputur nga: Shqipëria Ç’ka qenë Ç’është E Ç’do të Bëhet – Sami Frashëri /Trungu & InforCulture.info
