Shkruan: Ismet Kastrati
Per shkollat dhe arsimin shqip ne Kosovë
-Hapja e shkolles shqipe ne Gjakovë:
1)Medresja e madhe ne Gjakovë :shkolla e parë shqipe ne Gjakovë eshte hap me 1915 sipas profesor Shefqet Canhasi. Mesojtoren e qytetit e pagzun me emrin e heroit kombtar “Skenderbeg”.Kjo shkolle punoi ne ndertesen :(e Mejtepit Ruzhdie)Mësuesi i parë ishte :Nimon Ferizi i cili ishte i lidhur me luftetarin e liris : deshmorin e kombit Bajram Currin,qe luftonte per ndertimin e shtetit shqiptar.Shkolla fillore kishte tre mesues dhe 25 nxenes mesuset e pare ishin Nimon Ferizi nga Gjakova ,Sali Morina dhe Ferid Imami .Nga gjenerata e parë u kualifikun 15 mësues:Ibrahim Femiu -prindi i Bekim Femiut dhe i Arsim Femiut profesor i mevonshem i shkolles normale ne Prishtin qe nga viti 1976.Mësues te gjenerates se vjeter kan qenë:baba Qazim Bakalli,Isuf Puka ,Murat Muhagjiri ,Muharrem Domi ,Ibrahim Kolqi ,Shaqir Emra ,Beqir Pozhegu ,Latif Emra ,(babai i dy piktorve te shquar-alademik Tahir dhe Bedri Emra),Demush Taha-Gjakova,shkodrani Ndoc Nikaj dhe mësuesja e shkolles se vajzave Emine Gjakova nana e Agim dhe Shqipe Gjakoves.Hapja e shkolles se parë ne Gjakov ka qene fest e drites dhe dituris, prej kësaj shkolle dolen njerzë te nderuar qe i sherbyn popullit te vetë .Ne shkollen e parë punoi paralelja e vajzave pa dallim besimi fetar .Arsimi dhe gjuha eshte shpirti i nje populli .Arsimi është shkalla me e lartë shkencore dhe profesionale , komponentat e arsimit janë shkencat, diturit ,filozofia, drejtsia, ekonomia , medicina.Mesuesi ose profesori duhet te jet se pari petagog -edukator dhe prind i nxensit apo i studentit. Titulli profesor iu jepet personave qe kan pergaditje shkencore dhe qe japin mesim ne shkolla te larta dhe ne universitete .Profesoret duhet te mirren me studime e hulumtime shkencore e te len gjurmë ne punen e tyre.Shkollat duhet te ecin perpara krahas zhvillimit te shoqris njerzore .Roli i shkolles po ndryshon.Prej shkolles qe jepte dituri tani kerkohet qe ajo te zhvilloj personalitete te gjithanshme krijus me aftesi shkencore.Ne shkollat e mesme te Kosoves duhet te behen reforma te thella dhe ndryshime ne plan programe.Kuadrat e reja duhet te jen te pergaditura me njohuri ekonomike dhe teknollogji të punes praktike.Kuadrat e reja kane per detyr ta arsimojne brezin e ri per pune dhe prodhimtari.Arsimi eshtearma me e fort e zhvillimit dhe progresit te shoqris.Koha e jone kerkon arsimim te perhershem.Platoni nje nga fillozofet ma te njoftur te Greqis ne vepren e vetë “Shteti”thotë :”arsimimi duhet te zgjase prej feminis deri ne pleqri”.Ndersa :Seneka filozof thotë:per te mësu kurr nuk eshte vonë.Shkollat janë institucione ku njerzot fitojne dituri ,shprehi ,edukat,mjeshtri prefesionale dhe kultur te punes.Termi shkolle rrjedh prej fjales latine qe dot thotë:”vendi ku kalohet koha e lirë per te mësu”.(Çdo kohe e ka mesimin e saj)Ne Evrope duhet te shkohet me dituri dhe mjeshtri.Per arsim mund të merret si model shkollat gjermane,finlandeze , zvicrrane dhe austriake.Puntoret e arsimit mesimdhansit dhe profesoret janë :misionar duhet te jenë te nderuar dhe puna e tyre duhet te shperblehet me mire sepse ata pergadisin kuadra dhe ekspert per te gjitha lamit e ekonomes se nje shteti .Njerzit do te jene te atill si i edokojmë ne .Me anen e shkollimit duhet te arrihet formimi dhe zhvillimi i vedijes sonë kombtare .” Nje popull që është i arsimuar është shume veshtirë me robnu dhe me asimilu “ka thenë presidenti i ShBA se Gjorgj Washington.Edukata eshte qelsi i rregullimit te jetes.Detyrat e mesimdhansve jan shume te renda dhe delikate.Petagoget duhet te jene shembull para nxensve.Detyra e mesuesit nuk eshte vetem profesion por eshte edhe” mision” thotë gjuhtari i njohftur prof.dr Eqrem Qabej.Pas vitit 1942 arsimin ne Kosovë e ka perkrah nje njeri i madh i kultures shqiptare:Ernest Koliqi(ish ministri i arsimit ne shqipri,i shkollumë ne Itali)ai dergoi ne Kosove per te sherby mbi 200 mesues per te punu ne shkollat shqipe sepse ne ate kohe ende nuk kishim kuadra te kualifikume per mesimdhans.Ernest Koliqi siguroi kuadrin per gjimnazin e Prizerenit,per shkollen bujqsore ne Pej dhe per shkollen tregtare ne Gjakove e cila ma vone u shendrru ne shkolle Normale.Gjakova kreshnike me hostori te lavdishme dhe me tradita kombtare hapi shkollen e pare normale në gjuhen shqipe ne Kosove .Drejtori i Normales ne Gjakove ka qene zotri Beqir Kastrati.Profesor te tjere kanë qenë Pajazit Nushi ,Ramiz Hoxha ,Qazim Lleshi ,Qazim Hinaduma ,Shefqet Emra ,Ilmi Agani,Femi Agani ,profesor i filozofis .Shkolla Normale e Gjakoves ne vitin 1956-57 mbyllet ne Gjakove dhe hapet ne Prishtinë drejtor i normales ishte prof Sali Nushi profesor te nderuar te normales kan qene :Tajar Hatipi nga Elbasani ligjerus i metodikes ,prof Jusuf Shushka landen e petagogjis,Murteza Luzha landen e filozofis,drAli Hadri historian,Sali Qeleshgjia prof i gjuhes shqipe,Abdullah Zajmi prof i biollogjis ,Hasan Mekuli prof i gjuhes serbokroate ,Vahide Hoxha profesoresh e historis,Arsim Famiu profesor i diplomuar ne dif ne landen e ed .fizike,Prof Zeqir Bajrami gjeografi,Shefqet Veliu profesor i biologjis,Demush Shala prefesor i gjuhes shqipe ka mbledh folklorin e gjuhes shqipe dhe ka botu disa libra me kenge trimnie ,kengë legjendare,ai ka dhene kontribut ne ruajtjen e kultures kombtare shqiptare .Shkolla Normale e Prishtines ka pas profesor dhe petagog shume te pergatidur te cilit na kan eduku me punen dhe këshillat e tyre ata kanë qene pishtaret e arsimit.Normalja e Prishtines ka qen si nje universitet per pergaditjen e kuadrit arsimor ne Kosove.Ne ate koh ishin hapur kurse per kualifikimin e te rriturve dhe per nxens.Profesor Mehmet Gjevori qe kishte ardh nga Shqipria punonte si inspektor i arsimit deri ne vitet e 70 ta .Ai thoshte kur erdhem ne Kosove numri i personave analfabet ishte 85% por ata i gjeten me deshirë dhe vullnet per te mësu ne gjuhen amtare ,gëzimi me i madhë ishte kur nga shteti ame erdhen -arriten 20 mijë abetare per klasët e para populli kishte nevoja te mëdha per mesimdhens pas luftes se dytë botnore.Mesuesit filluan te punojn edhe me te rritur 20,30, dhe 40 vjeçarë neper fshatra neper oda kunder analfabetizmit.Profesore-sha Vahide Hoxha rrefen per kurset e te rriturve ne Prizren per te mësu gjuhen shqipe: e mbaj mend mësusin Xhevdet Doda nga Shqipria kur filloi me na mësu gjuhen shqipe tu na spjegu :se çka eshte Atdheu dhe çka është atdhe dashuria na mesojë mandej himnin e flamurit kombtar .Ne vitin 1944 erdhen mësust qe e kishin kry Normalen e Elbasanit dhe liceun e Korçes dhe per kater pesë vite i vun bazat e shkollave fillore .I kujtojë shoket e Normales:Regjep Qosjen shkrimtar dhe kritik letrar ,drtë akademik dhe poetin ,shkrimtarin drejtorin e teatrit krahinor Azem Shkrelin dhe shokun e gjenerates mësusin e madh te levizjes studentore qe i organizoi demostratat e mëdha ne Prishtinë dhe u vra nga policia serbe:profesorin Ismajl Dumoshin i cili meriton te shpallet hero i popullit lavdi pishtarit te liris ,duhet të kujtojm profesorin dhe drejtorin e nderuar të gazetes “Rilindja ” shkrimtar dhe ministër i kultures Regjail Surroi ,per kontributin e dhënë për zhvillimin e arsimit kombit tonë.Kujtojm Zeqirja Rexha ,shkrimtar ,novelist dhe gjuhtar sëbashku me profesorin dhe studiuesin Selman Riza ,gjuhëtar ,historian i historis kombëtare.Dr Skender Riza ,historian ,shkenctar, Dr Masar Rizvanolli,historian ,studjus dhe hulumtus i historis kombë tare dhe historis së perandoris turke në Ballkan,Dr Jusuf Bugjovi krijus i shumë romaneve në letërsin shqipe dhe shkrues i Historis së Kosoves nga antika (mesjeta ).Vepra Kosova I,II,III,IV,V,VI,libra me shumë fakte të reja nga koha e Pellazgve dhe e Dardanve ,Ilirve pushtimeve Romake ,Turke dhe pushtimeve Serbe ,ndërhyrja e NATOS në Kosov nga 24 marsi deri 12 qershor 1999 , kur Kosova u çlirua nga okupatori serb.
Me respekt profesor Ismet Kastrati .
