Aforizma nga PLATO (Platoni, 427-347 para Krishtit)
Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.
Një hero lind ndër njëqind, një burrë i mençur gjendet në mesin e një mijë, por një i përkryer nuk mund të gjendet as në mes të njëqind mijë burrave.
Një shtet lind, siç mendoj unë, nga nevojat e njerëzimit; asnjë nuk është i pavarur, por secili prej nesh e dëshiron shumë.
Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.
Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.
Të gjitha gjërat do të prodhohen në sasi dhe cilësi të lartë, dhe me lehtësinë më të madhe, kur çdo njeri punon në një profesion të vetëm, në përputhje me dhuntitë e tij natyrore, dhe në momentin e duhur, pa u ngatërruar me ndonjë gjë tjetër.
Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.
Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.
Përkushtojeni veten tani dhe në jetën tjetër. Pa përpjekje ju nuk mund të jeni të begatë. Megjithëse toka mund të jetë e mirë, ju nuk mund të ketë një vjelje të bollshme pa kultivim.
Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.
Astronomi e detyron shpirtin për të parë përpjetë dhe na çon nga kjo botë në një tjetër.
Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
Kujdesi për shëndetin është pengesë e madhe e jetës.
Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e papërkryer.
Trimëria është një lloj i shpëtimit.
Guximi është të dish se nga çfarë nuk duhet të frikësohesh.
Dinaku… nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.
Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.
Demokracia kalon në despotizëm.
Demokracia… është një formë simpatike e qeverisë, plot larmi dhe çrregullim; dhe shpërndan një lloj barazie tek të barabartët e të pabarabartët njësoj.
Diktatura natyrisht buron nga demokracia, dhe forma më e rëndë e tiranisë dhe e robërisë burojë nga liria më e skajshme.
Injoranca në vetvete nuk është aq e tmerrshme apo ekstremisht e keqe, dhe nuk është aspak më e keqja e të këzijave; zgjuarsia e tepërt dhe të mësuarit e tepërt, shoqëruar me ligësinë, janë fatale për manaferra.
Çdo zemër këndon një këngë, të paplotë, derisa një zemër tjetër t’i përgjigjet. Ata të cilët dëshirojnë të këndojnë gjejnë gjithmonë një këngë. Në prekjen e një të dashure, gjithkush bëhet një poet.
Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.
Teprimi ie lirisë, qoftë nëse qëndron në shtetin ose individin, duket se vetëm kalon në tepërim të skllavërisë.
Për një njeri pushtimi i vetes është e para dhe më fisnikja e të gjitha fitoreve.
Një ushqyerj e mirë dhe një shkollim i mirë krijojnë konstitucion të mirë.
Futja e një lloji të ri të muzikës duhet të shmanget së rrezikuari krejt shtetin; gjersa stilet e muzikës nuk kanë lënë asnjëherë pa ndikuar institucionet më të rëndësishme politike.
Veprimet e mira të japin forcën për veten dhe të frymëzojnë veprime të mira ndaj të tjerëve.
Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë që ligjet t’u tregojnë atyre për të vepruar me përgjegjësi, ndërsa njerëzit e këqij do të gjejnë një mënyrë për t’iu dredhuar ligjeve.
Vështirë që ndonjë qenie njerëzore të jetë e aftë për të ushtruar dy profesione ose dy arte njëherësh.
Ishte një njeri i mençur ai që shpiku birrën.
Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.
Ai i cili nuk është një shërbëtor i mirë nuk do të jetë një mjeshtër të mirë.
Ai që është natyrë e qetë dhe e lumtur vështirë se do të ndjejë presionin e moshës, por për atë që është e kundërta e tij, rinia dhe plakja janë njëlloj një barrë.
Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.
Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.
Si mund të provoni nëse në këtë moment ne jemi duke fjetur, dhe të gjitha mendimet tona janë një ëndërr; ose nëse ne jemi zgjuar, dhe duke folur me njëri-tjetrin në gjendje zgjimi?
Sjellja njerëzore rrjedh nga tre burime kryesore: dëshira, emocioni, dhe njohuritë.
Gjithashtu ju këshilloj për të marrë pjesë në luftën e madhe, e cila është lufta e jetës, dhe më e madhe se çdo konflikt tjetër tokësor.
Vështirë të kem njohur ndonjëherë një matematikan i cili të ishte në gjendje të arsyetonte.
Unë kurrë nuk bëra ndonjë gjë me vlerë rastësisht, as ndonjë nga shpikjet e mia nuk erdhën rastësisht; ato erdhën nga puna.
Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.
Unë do të moshohem me dëshirën e vjetër të mësuar shumë gjëra.
Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.
Nëse të dhënat kërkohet të kenë kuptim, atëhere duhet të jenë universale.
Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
Padrejtësia është kritikuar sepse censorët kanë frikë nga vuajtjet, dhe jo nga ndonjë frikë që ata kanë pse po bëjnë padrejtësi.
Është një thënie e zakonshme dhe në gojën e të gjithëve: se jeta është vetëm një gjë e përkohshme.
Është e drejtë që secilit t’i jepet haku.
Drejtësia në jetën dhe sjelljen e shtetit është e mundur vetëm nëse së pari ajo banon në zemrat dhe shpirtrat e qytetarëve.
Drejtësi do të thotë të merresh me punën tënde dhe të mos përzihesh në punët e të tjerëve.
Askush nuk e di nëse vdekja, për të cilën njerëzit kanë frikë se është e keqja më e madhe, nuk mund të jetë e mira më e madhe.
Dija bëhet e keqe në qoftë se qëllimi nuk është i virtytshëm.
Dija është mendimi i vërtetë.
Dija që është fituar me detyrim nuk ngulitet në mendje.
Dija pa drejtësi duhet të quhet më shumë dinakëri se zgjuarsi.
Prindërit të t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit.
Jeta duhet jetuar si lojë.
Dashuria është një sëmundje e rëndë mendore.
Dashuria është hare e së mirës, mrekulli e mençurisë, mahnitje e Perëndive.
Njeriu – një qenie në kërkim të kuptimit.
Njeriu është një kafshë pa flatra, me dy këmbët dhe me thonjtë e sheshtë.
Njeriu kurrë nuk bën ligjin, por fatet dhe rastësitë, ndodhitë në të gjitha llojet e mënyrat, i bëjnë ligjet në të gjitha llojet e mënyrat.
Muzika është një ligj moral. Ajo i jep shpirt universit, flatra mendjes, fluturim imagjinatës, dhe bukuri dhe hare jetës e çdo gjëje.
Muzika është lëvizja e tingullit për të arritur shpirtin për edukimin e virtytit të tij.
A nuk duhet që të gjitha gjërat në fund të gëlltiten në vdekje?
Domosdoshmëria … nëna e shpikjes.
Asnjë e keqe nuk mund t’i ndodhë një njeriu të mirë, qoftë në jetë ose pas vdekjes.
Asnjë ligj ose statut nuk është më i fortë se të kuptuarit.
Askush nuk duhet t’i sjellë fëmijët në botë pa qenë i gatshëm të sigurojë deri në fund rritjen dhe shkollimin e tyre.
Nuk jep kurrë mirë mësim mirë kush dëshiron të japë mësime, ose nuk qeveris kurrë mirë kush dëshiron të qeverisë.
Askush nuk është një mik i mikut të tij që nuk e shpërblen me dashuri.
Asnjë gjurmë e skllavërisë nuk duhet të përzihet me studimet për njeriun e lindur i lirë. Asnjë studim nën detyrim nuk mbetet i rrënjosur në kujtesë.
Të mos e ndihmosh drejtësinë kur ajo ka nevojë do të ishte një mëkat.
Asgjë nuk mund të jetë më absurde se praktika që mbizotëron në vendin tonë ku meshkujt dhe femrat nuk ndjekin përkushtimet e tyre me të gjithë forcën e tyre dhe me një mendje, çka shtetin në vend që ta bëjë një të tërë e zvogëlon për gjysmë.
Asgjë në çështjet e njerëzve është i denjë sa ankthi i madh.
Një njeri nuk mund të ushtrojë shumë arte me sukses.
Një prej dënimeve për refuzimin që të merrni pjesë në politikë është që ju të përfundoni duke u qeverisur nga inferiorët tuaj.
Vetëm të vdekurit e kanë parë fundin e luftës.
Opinioni është ndërmjetës midis dijes dhe injorancës.
Synimi ynë në ndërtimin e shtetit është lumturia më e madhe e të tërëve, dhe jo e ndonjë klase.
Njerëzit janë si fëlliqja. Ata mund të ju ushqejnë juve dhe t’ju ndihmojnë të rriteni si njeri ose ata mund të ndalin rritjen tuaj e t’ju bëjnë të ligështoheni dhe të vdisni.
Filozofia fillon në çuditjen.
Filozofia është muzika më të lartë.
Poezia është më afër të vërtetës jetësore se historia.
Poetët shqiptojnë gjëra të mëdha dhe të mençura të cilat ata vetë nuk i kuptojnë.
Retorika është arti i përjashtimit të mendjeve të njerëzve.
Shkenca nuk është gjë tjetër veçse perceptim.
Shtetet janë si njerëzit, ato rriten nga karakteret njerëzore.
Fillimi është pjesa më e rëndësishme e punës.
Faji është ai i cili zgjedh: Zoti është i pafajshëm.
Komuniteti që nuk ka as varfëri as pasuri gjithmonë do të ketë parimet më fisnike.
Mallkimi im dhe i kombin tim është se ne gjithmonë mendojmë se gjërat mund të përmirësohen me veprim të menjëhershëm të disa llojeve në vend të asnjë lloji.
Drejtimi në të cilën një njeri e filllon arsimis, e përcakton jetën e tij në të ardhmen.
Rritja e tepruar e çdo gjëje shkakton një reagim në drejtim të kundërt.
Sytë e shpirtit të turmave nuk janë në gjendje të durojnë vizionin hyjnor.
Platoni
Fitorja e parë dhe më e madhja është që ta pushtosh veten; të jesh i pushtuar nga vetja është nga të gjitha gjërat më e turpshmje dhe më e neveritshmja.
Shërbim i perëndive është i tolerueshëm, shërbimi i njeriut është i patolerueshëm.
E mira është e bukur.
Pasuria më e madhe është të kënaqesh me pak.
Pika më e lartë e padrejtësisë është që të gjykoheni pikërisht kur ju nuk jeni.
Të mësuarit dhe dituria që kemi, është, kryesorja, por është pak në krahasim me atë për të cilën ne jemi injorantë.
Njeriu që bën gjithçka që çon në lumturi varet tek vetja, dhe jo tek njerëzit e tjerë, ai ka miratuar planin tejet të mirë për të jetuar në lumturi. Ky është njeri i moderuar, njeri me karakter burrëror dhe i zgjuar.
Njësia matëse e një njeriu është se çfarë bën ai me pushtetin.
Pjesa më e rëndësishme e edukimit është trajnimi i duhur në çerdhe.
Më të virtytshëm janë ata që e kënaqin veten me të qenit të virtytshëm, pa kërkuar të duken kështu.
Dënimi të cilin njerëzit e zgjuar e vuajnë duke refuzuar të marrin pjesë në qeveri, është që të jetojnë nën qeverinë e njerëzve të këqinj.
Sundimtarët e shtetit janë të vetmit persona që duhet të ketë privilegjin për të gënjyer, qoftë në shtëpi ose jashtë vendit; ata mund të lejohen të gënjejnë për të mirën e shtetit.
Më të meçurit kanë autoritetin më të madh.
Jo vetëm plaku, por edhe pijaneci, bëhet fëmijë një herë të dytë.
Jo vetëm zakon, por ende natyra pohojnë se edhe ta bësh është më e turpshme se ta vuash padrejtësi, dhese drejtësia është barazi.
Ekzistojnë tri kategori të njerëzve, të dashuruar ndaj urtësisë, të dashuruar ndaj nderit, dhe të dashuruar ndaj fitimit.
Ka dy gjëra me të cilat një person nuk duhet të zemërohet, çfarë ata mund të ndihmojnë, dhe çfarë ata nuk mund të ndihmojnë.
Nuk ka asnjë të keqe në përsëritjen e një gjëje të mirë.
Nuk ka gjë tjetër si një betim i të dashuruarit.
Duhet të ketë gjithmonë diçka që është kundërshtare ndaj së mirës.
Nuk do të ketë fund për problemet e shteteve apo të vetë njerëzimit, derisa filozofët të bëhen mbretër në këtë botë, ose derisa ata që ne tani i quajmë mbretër dhe qeveritarë ralisht dhe vërtet të bëhen filozofë dhe pushteti politik e filozofia të jenë kështu në të njëjat duar.
Ka një fitore dhe një humbje; e para dhe më e mira e fitoreve, më e ulëta dhe më e keqja e humbjeve të cilën çdo njeri e fiton ose mban në duart e jo kujt tjetër, por vetëm në të tijat.
Sigurisht ata iu vënë emra shumë të çuditshëm sëmundjeve.
Të menduarit: të folurit e shpirtit me veten.
Kjo dhe asnjë tjetër është rrënja nga e cila buron një tiran; kur shfaqet për herë të parë ai është një mbrojtës.
Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ato që janë.
Ata që kanë ndërmend të bëhen të mëdhenj, nuk duhet ta duan as veten, as gjërat e tyre, por vetëm atë që është e drejtë ta duan, pavarësisht nëse kjo është e vetja apo e të tjerëve.
Të shkosh në botën e përtejme, duke pasur një shpirt që është si një enë plot me padrejtësi, është gjëja e fundit dhe më e keqja e të gjitha të këqijave.
Të duash drejtësisht është të duash atë që është e rregullt dhe e bukur në një mënyrë të edukuar dhe të disiplinuar.
Të preferojnë të keqen ndaj së mirës nuk është në natyrën e njeriut; dhe kur një njeri është i detyruar të zgjedhë një nga dy të këqijat, askush nuk do të zgjidhte më të madhen kur ai mund të ketë më të paktën.
Të vuash dënimin e nxitimit të tepërt, do të thotë tepër pak shpejtësi.
E vërteta është fillimi i çdo të mire për perënditë, dhe i çdo të mire për njeriun.
Tirania natyrisht lind nga demokracia.
Virtyti është në lidhje me veprimet dhe moshat e secilit prej nesh në gjithëçka që bëjmë.
Ne jemi të armatosur dy herë nëse luftojmë me besim.
Ne mund të falim lehtë një fëmijë i cili ka frikë nga errësirë; tragjedia e vërtetë e jetës është kur burrat kanë frikë nga drita.
Ne nuk mësojmë, dhe atë që e quajmë mësim është vetëm një proces i ndërmendjes.
Ne duhet t’i japim rëndësinë më të madhe që trillimet që fëmijët dëgjojnë të parat duhet të përshtaten në mënyrën më të përsosur nxitjes së virtytit.
Ne duhet të fluturojë sa më larg nga toka në qiell sa më shpejt që mundemi, dhe të fluturojmë larg do të thotë të bëhemi si Perëndia, sa më larg që të jetë e mundur; dhe të bëhet si Perëndia do të thotë të bëhemi të shenjtë, të drejtë dhe të mençur.
Pasuria dihet se është një ngushëllues e madhe.
Çfarëdo që i mashtron njerëzit duket se prodhon një mbresë magjike.
Kur një Përfitim jepet gabimisht, autori i Përfitimit shpesh mund të thuhet se është dëmtuar.
Kur njerëzit flasin keq për ty, e bëjnë në mënyrën që askush nuk mund t’i besojë ata.
Kur mendja është duke menduar, ajo është duke folur me vete.
Kur tirani ka asgjësuar armiqtë e jashtëm me pushtime ose me marrëveshje, dhe nuk ka pse të ketë më frikë prej tyre, atëherë ai është gjithmonë do të nxitë ndonjë luftë a diçka tjetër, në mënyrë që njerëzit të kërkojnë një udhëheqës.
Kur ka një taksë mbi të ardhurat, njeriu i drejtë do të paguajë më shumë dhe i padrejti më pak në krahasim me sasinë e të ardhurave.
Dituria vetë është shkenca e shkencave të tjera.
Burrat e mençur flasin për shkak se ata kanë diçka për të thënë; budallenjtë përshkak se ata kanë për të thënë diçka.
Çudia është ndjenja e filozofit, dhe filozofia fillon në çuditjen.
Ju mund të zbuloni më shumë rreth një person në një orë lojë se në një vit bisedë.
Heshtja juaj jep pëlqimin./ELIDA BUÇPAPAJ
