FAIK KONICA
Dallimet kryesore mes veshjes së mirëfilltë shqiptare dhe karikaturës greke për të.
E para, xhaketa. Në veshjen shqiptare ajo ka një të çarë të lirë te mëngët për të lënë të kalojë krahu, ndërsa mëngët, të qepura vetëm në pjesën e sipërme të supeve, hidhen prapa. Ato edhe mund të përdoren, po përgjithësisht nuk u futen krahët. Ndërsa grekët gjithmonë i fusin duart dhe nuk e kanë vënë re ose nuk e kanë kuptuar këtë tipar që, nga koha e mbretërimit të mbretëreshës Elizabeta, ka tërhequr vëmendjen e një poeti të madh anglez. Në veprën e tij «Faerfe Queene» (Mbretëresha e Vendit të Magjepsur, III, kr.XV, 10) Edmund Spenseri flet për mëngët që u vareshin si të shqiptarëve.
Këpucët janë tre llojesh: kundrat, që janë këpucë të zeza me një zinxhir të gjerë argjendi, që mbahen për raste ceremonish; shollat ose sandalet me rripa lëkure që lidhen rreth këmbës pak gishta mbi noçkat; së fundi, opingat, këpucë prej lëkure të butë, me maja të kthyera që kur janë për fëmijët, mbulohen me një xhufkë leshi të kuq ose të zi. Grekët kanë marrë vetëm opingat, por në stilin e fëmijëve dhe i kanë rritur disa herë përmasat e xhufkës.
Tashti të kthehemi te fustanella. Në veshjen origjinale shqiptare fustani ka një numër të vogël palash, zakonisht deri në gjashtëdhjetë, veç kësaj, ai bëhet me pëlhurë liri të rëndë, të endur në shtëpi dhe (siç e ka vënë re me të drejtë Çajld Haroldi, Shqiptari i egër i mbuluar deri në gju) gjithmonë është mjaft i gjatë, sa mbulon tërësisht kofshët dhe lë të pambuluara vetëm pulpat. Burrat më të vjetër e mbajnë fundin tetë deri dhjetë centimetra nën gju.
Përshtypja e përgjithshme që krijon fustanella shqiptare është, sipas fjalëve të Likut e të autorëve të tjerë, ajo e cohave të lashtësisë. «Të gjithë këta njerëz, – shkruan Liku, duke përshkruar një skenë, – janë të veshur sipas modës shqiptare, me një xhaketë ose pallto të mbuluar me gajtanë ari dhe me një këmishë që lëshohet teposhtë, me pala mbi tirqit, duke i shëmbëllyer cohës së shtatoreve romake.»
Faik Konica, “Vepra” /konica.al
