Shqipet e Italisë për të cilët nuk folën e nuk shkruan kurrë institucionet shqiptare, as edhe në tekset shkollore shqipe, pse kështu? (Madje jugu i Italisë deri në ditët e sotme njihej si popullate greke për shkak të përkatësisë fetare).
Fshatrat arbëreshe përmbajnë dy-tre emra, një italian si dhe një ose dy emra vendase arbëreshe me të cilët fshatarët e njohin vendin.
Komunitetet arbëreshe janë të ndara në komuna të shumta etnikë që korrespondojnë me zona të ndryshme të Italisë jugore. Megjithatë, disa vende tashmë kanë humbur karakteristikat e tyre origjinale dhe gjuhën, dhe të tjerat janë zhdukur plotësisht.
Sot, Italia ka 60 komunitete me origjinë dhe kulturë arbëreshe, 41 komuna dhe 9 fshatra, të shpërndara në shtatë rajone të Italisë jugore, duke formuar një popullsi prej rreth 200,000 banorësh.
Disa rrethina etnike kulturore shqipëtare mbijetojnë në zonat metropolitane të Milanos, Chierit, Torinos, Romës, Napoli, Bari, Kozenca, Krotone dhe Palermo.
Lista e plotë e Komuniteteve Arbëreshe në Itali është: Shikoni foton:
KOMUNITETI ME ORIGJINË SHQIPTARE.
Janë gjithashtu më shumë se tridhjetë qendra të lashta shqiptare që kanë humbur, në periudha të ndryshme historike dhe për arsye të ndryshme, përdorimin e gjuhës shqipe dhe kështu karakterizohen nga mungesa e trashëgimisë historike dhe kulturore të arbëreshëve:
Për Emilia-Romagna ato janë; Pievetta dhe Bosco Tosca, fshatrat e Castel San Giovanni (PC); për Lazion është Pianiano (VT), një fshat i Cellere; për Molise është Santa Croce di Magliano (CB); për Campania në provincën e Caserta është Alife.
Për Puglian janë Casalnuovo Monterotaro, Castelluccio dei Sauri, San Paolo di Civitate (FG), Monteparano, San Giorgio Ionico, San Crispieri, Faggiano, Roccaforzata, Monteiasi, Carosino, Montemesola (TA); për Basilicata janë Brindisi Montagna, Rionero in Vulture (PZ).
Në Kalabri janë Cervicati (Çervikat), Mongrassano (Mungrasana), Rota Greca (Rrota), San Lorenzo del Vallo (Sullarënxa ‘), Serra d’Aiello (Serrë, CS), Amato, Arietta (Arjèta), fraksioni i Petronà, Gizzeria (Jacaria) dhe katundet Mortilla (Mortilë) dhe Gizzeria Lido (Zalli i Jacarisë), Zagarise, Zangarona (Xingarona), fraksioni i Lamezia Terme, (CZ);
Në Sicili kemi: Mezzojuso (Munxifsi), Palazzo Adriano (Pallaci, PA), Sant’Angelo Muxaro (Shënt’Ëngjëlli, AG), Biancavilla (Callìcari), Bronte (Brontë), San Michele di Ganzaria (Shën Mikelli, CT).
Komunitetet Mezzojuso dhe Palazzo Adriano, në provincën e Palermos, duhet të konsiderohen si një rast i veçantë, pasi, pavarësisht se kanë humbur gjuhën shqipe dhe zakonet e origjinës, kanë mbajtur ritin greko-bizantin, një shtyllë të veçantë, së bashku me gjuhën dhe zakonet – të identitetit shqiptar të diasporës.
Në këtë rast identiteti ruhet në aspektin fetar dhe në kujtesën historike. Komunitetet Cervicati, Mongrassano dhe Rota Greca, në provincën e Kozencës, ruajnë kujtesën e trashëgimisë kulturore origjinale.
Shpërnguljet shqiptare, që në fillimet e diasporës së gjatë, çuan në formimin e komuniteteve arbëreshe të mesme-të vogla të integruara mirë në qytete të shumta ekzistuese të Italisë qendrore-veriore (në veçanti Venecia) dhe në kurorën e Aragonës (Napoli, Bari, Altamura, Barletta, Andria, Trani, Foggia, Bovino, San Severo, Lecce, Brindisi, Potenza, Matera, Melfi, Caltagirone dhe Piazza Armerina), në shumicën e rasteve realiteti – përsëri për arsye të ndryshme – i asimiluar nga kultura përreth.
RRETHINAT KULTURORE, MIGRIMI DHE DIASPORA MODERNE SHQIPTARE.
Rrethinat përkatëse kulturorë mbijetojnë ende në zonat e mëdha metropolitane të Milanos, Torinos, Romës, Napolit, Barit, Kozencës, Crotone dhe Palermos. Në pjesën tjetër të botës, pas migrimeve të shekullit të njëzetë në vende si Kanadaja, Shtetet e Bashkuara, Argjentina, Brazili, Kili dhe Uruguai ka komunitete të forta që mbajnë gjallë gjuhën dhe traditat arbëreshe.
Që nga viti 1990, me rënien e regjimit komunist postbolshevik në Shqipëri, komunitete të rëndësishme të shqiptarëve (shqiptarët e Shqipërisë) kanë hyrë dhe janë integruar në strukturën shoqërore të qyteteve italo-shqiptare.
Me luf.tën për pavarësinë e Kosovës (2008) një grup shumë i ri i shqiptarëve, viktima të spastrimit etnik të regjimit jugosllav, është integruar edhe në komunitetet e ndryshme shqiptare të Italisë.
Huazuar nga Jean Della Riina – Respekt!
