Disa nga momentet më përcaktuese në historinë botërore janë regjistruar në raporte, akte dhe manifeste apo dokumente që shërbejnë si provë me shkrim të ndryshimeve ose veprimeve që kanë ndikuar në shoqëri dhe në mënyrën se si jetojmë.
Kjo dëshmi varion nga boja e lashtë në papirus deri tek transkriptet dixhitale të publikuara në internet, me shumë prej tyre të nënshkruara nga individë me fuqi dhe ndikim të madh.
Poezitë e Safos, shekulli i 6-të para Krishtit
Sappho (rreth 630–c. 570 pes) dihet se ka shkruar rreth 10,000 vargje të poezisë lirike. Megjithatë, ekzistojnë më pak se 70 rreshta të plotë të punës. Një fragment i “Poemës së vëllezërve” i shkruar në papirus dhe që i atribuohet poetit grek, është një nga dokumentet më të rëndësishme antike që ekzistojnë.
Cilindri i Kirit, 539–538 pes
Cilindri i Kirit është një cilindër balte 2600-vjeçar i mbishkruar me një tregim babilonas të pushtimit të Babilonisë nga Kiri në vitin 539 pes. Është një nga ikonat më të famshme të mbijetuara nga bota e lashtë dhe tregon vendosjen e sundimit pers nga Kiri i Madh, me humbjen e Babilonisë.
Magna Carta, 1215
Krijuar në Angli në 1215, kjo kartë mbretërore mesjetare ishte dokumenti i parë zyrtar që shtronte temën e të drejtave të njeriut. Liritë e dhëna nga Mbreti përfshinin një klauzolë të famshme që, për herë të parë, u jepte të gjithë “njerëzve të lirë” të drejtën për drejtësi dhe një gjykim të drejtë.
“Summa Theologica”, 1485
Vepra më e njohur e Thomas Aquinas (rreth 1225–1274), por e botuar vetëm në 1485, ‘Summa Theologica’ është një përmbledhje e të gjitha mësimeve kryesore teologjike të Kishës Katolike. Pikat kryesore përfshijnë parimet e një lufte të drejtë.
Deklarata e Pavarësisë, 1776
Me nxjerrjen e Deklaratës së Pavarësisë, të miratuar nga Kongresi Kontinental më 4 korrik 1776, 13 kolonitë amerikane ndërprenë lidhjet e tyre politike me Britaninë e Madhe. Thomas Jefferson kompozoi draftin origjinal të dokumentit.
Kushtetuta e Shteteve të Bashkuara, 1787
Propozuar më 17 shtator 1787 dhe në fuqi nga 4 mars 1789, Kushtetuta e Shteteve të Bashkuara është ligji suprem i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Jo të gjitha shtetet e ratifikuan Kushtetutën menjëherë, shumë po bënin thirrje për mbrojtje më të madhe kushtetuese për liritë individuale.
Ligji i të Drejtave, 1791
Ligji i të Drejtave të Shteteve të Bashkuara përfshin 10 amendamentet e para të Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara. I ratifikuar në 1791, dokumenti përshkruan të drejtat e amerikanëve në lidhje me qeverinë e tyre.
Shënimet e Darvinit, 1837
Shënimet e natyralistit, gjeologut dhe biologut anglez Charles Darwin (1809–1882) që shkruheshin në fletoren e tij në 1837 i dhanë atij material burimor jetik për librin e tij të vitit 1859 “Mbi origjinën e specieve”, i konsideruar si themeli i biologjisë evolucionare.
Raporti Beveridge, 1942
Ekonomisti social britanik William Beveridge (1879–1963) ishte përgjegjës për një raport të titulluar ‘Sigurimet Shoqërore dhe Shërbimet Aleate’, i cili më vonë u bë i njohur si Raporti Beveridge. I botuar në nëntor 1942, ai siguroi planin për politikën sociale në Britaninë e pasluftës dhe që atëherë ka formuar bazën për shumë legjislacione sociale.
WikiLeaks
Dokumentet që organizata ndërkombëtare jofitimprurëse WikiLeaks ka publikuar që nga fillimi i saj në 2006 përfshijnë manuale të procedurave operative ushtarake, ditarë lufte dhe emaile shumë të ndjeshme. Shumë dokumente të publikuara nga WikiLeaks, me shumë gjasa do të shqyrtohen nga historianët dhe studiuesit për shumë vite në vijim. Në foto themeluesi i faqes së internetit të WikiLeaks, Julian Assange, duke shfaqur tekst nga një faqe më 23 tetor 2010.
