Strukturat madhështore të Romës së lashtë kanë mbijetuar për mijëvjeçarë, një dëshmi e zgjuarsisë së inxhinierëve romakë, të cilët përsosën përdorimin e betonit.
Por si ndihmuan materialet e tyre të ndërtimit që ndërtesat kolosale si Panteoni (i cili ka kupolën më të madhe të papërforcuar në botë) dhe Koloseu të qëndronin në këmbë për më shumë se 2000 vjet?
Betoni romak, në shumë raste, është dëshmuar të jetë më jetëgjatë se ekuivalenti i tij modern, i cili mund të përkeqësohet brenda dekadave. Tani, shkencëtarët pas një studimi të ri thonë se kanë zbuluar përbërësin misterioz që i lejoi romakët ta bënin materialin e tyre të ndërtimit kaq të qëndrueshëm dhe të ndërtonin struktura të përpunuara në vende sfiduese si kanalizime dhe zona tërmeti.
Ekipi i studimit, duke përfshirë studiues nga Shtetet e Bashkuara, Italia dhe Zvicra, analizoi mostra betoni 2000-vjeçare që u morën nga një mur i qytetit në zonën arkeologjike të Privernum, në Italinë qendrore, dhe janë të ngjashme në përbërje me betonet e tjera të gjetura në të gjithë Perandorinë Romake.
Ata zbuluan se copat e bardha në beton, të referuara si klasa gëlqereje, i dhanë betonit aftësinë për të “shëruar” çarjet që formoheshin me kalimin e kohës. Copat e bardha më parë ishin anashkaluar si dëshmi e përzierjes së dobët ose lëndës së parë me cilësi të dobët.
“Për mua, ishte vërtet e vështirë të besoja se romakët e lashtë (inxhinierët) nuk do të bënin një punë të mirë, sepse ata vërtet bënë përpjekje të kujdesshme gjatë zgjedhjes dhe përpunimit të materialeve”, tha autori i studimit Admir Masic, një profesor i asociuar i inxhinierisë civile dhe mjedisore në Institutin e Teknologjisë në Masaçusets.
Zbulimi i ri mund të ndihmojë që prodhimi i betonit të sotëm të jetë më i qëndrueshëm, duke tronditur potencialisht shoqërinë siç bënin dikur romakët.
“Betoni i lejoi romakët të kishin një revolucion arkitekturor,” tha Masic. “Romakët ishin në gjendje të krijonin dhe t’i kthenin qytetet në diçka që është e jashtëzakonshme dhe e bukur për të jetuar. Dhe ai revolucion në thelb ndryshoi plotësisht mënyrën se si njerëzit jetojnë.”
Studiuesit arritën në përfundimin se klaset e gëlqeres u krijuan për shkak të formës më reaktive dhe të rrezikshme të gurit gëlqeror.
Analiza shtesë e betonit tregoi se shtresat e gëlqeres formoheshin në temperatura ekstreme të pritshme nga përdorimi i gëlqeres dhe “përzierja e nxehtë” ishte çelësi për natyrën e qëndrueshme të betonit.
“Përfitimet e përzierjes së nxehtë janë të dyfishta. Së pari, kur betoni i përgjithshëm nxehet në temperatura të larta, ai lejon kimitë që nuk janë të mundshme nëse përdorni vetëm gëlqere të shuar, duke prodhuar komponime të lidhura me temperaturën e lartë që përndryshe nuk do të formoheshin. Së dyti, kjo temperaturë e rritur redukton ndjeshëm forcimin dhe ngurtësimin, pasi të gjitha reagimet janë përshpejtuar, duke lejuar një ndërtim shumë më të shpejtë”, tha Masic./
