Me arritjen e pavarësisë në vitin 1912, Shqipëria menjëherë u gjend përballë një krize të vërtetë, për shkak se u kap mes luftës së parë ballkanike dhe më pas, edhe në Luftën e partë Botërore, me fillim në vitin 1914.
Kuptueshëm, vendi mbeti thuajse në mjerim tërësor dhe shpëtimi, u pa tek ndërkombëtarët e më veçanërisht, tek Kryqi i Kuq amerikan, i cili zbarkoi në gjithë rajonin me përmbylljen e luftës dhe kërkoi të jepte ndihmën për banorët e zonës.
Kjo, nuk mund të mos shoqërohej edhe me përjetësimin e imazheve historike shqiptare, por këtë herë, të sjella në portretet e vetë qytetarëve të kësaj toke, të begatë, por asokohe thuajse të shkretuar prej krizës së luftimeve.
Në imazhin e parë, të etiketuar si “Dressed in their Sunday best” (të veshur me më të mirat, për të dielën), por pa lidhje direkte me të dielën, duken dy fëmijë shqiptarë, të veshur me ato pak rroba që i gjendeshin asokohe dhe të pamundur për të shkuar në shkollë, pikërisht prej këtij fakti.
Me veshje të tjera më të mira, të cilat Kryqi i Kuq ia mundësoi, më pas, fëmijët shqiptarë filluan të frekuentonin objektet arsimore që po ngriheshin në vend, për të mposhtur analfabetizmin.
Po ashtu, një fotografi tjetër, është edhe ajo e emërtuar “Shqiptarët në tokën e tyre”, e cila paraqet dy burra me pushkë në duar dhe një grua mes tyre.
Madje, aty shpjegohet edhe “reputacioni” i shqiptarëve, si “përdoruesit më të mëdhenj të armëve”, por që në realitet nuk i përshkruante ata si duhet, pra jo të prirur drejt luftës dhe njerëz me zemër të madhe.
Pamje që të prekin ndjeshëm, janë edhe ato të një fëmije të gjymtuar prej luftës ballkanike të vitit 1912, i cili endet në rrugët e Tiranës të atyre viteve, pa një dorë.
“Veteran në moshën 12-vjeçare”, etiketohet kjo fotografi, e shkrepur në Tiranë dhe e cila paraqet një fëmijë të ardhur nga një rajon i panjohur, por i mirëpritur nga banorët e zonët me përkujdesjen e nevojshme.
Banorët, e patën gjetur – siç shpjegohet në përshkrimin e Kryqit të Kuq – duke luftuar me qentë e rrugës për ushqim.
Me ardhjen e institucionit amerikan në vend, një shtëpi u gjend edhe për veteranin e dy luftërave vetëm 12 vjeç.
Fytyra këto shqiptare e ballkanike, të cilat janë përjetësuar në histori, dhe kanë përjetësuar vetë historinë.
