SHQIPËRIA Ç’KA QENË Ç’ËSHTË E Ç’DO TË BËHETË?
Mendime për shpëtimt të mëmëdheut nga reziket që e kanë rethuarë
(Botuar të parën herë në Bukuresht më 1899) /Trungu & InforCulture.info
Shqipëtarëtë gjithënjë për botën e kurr për vetëhe
Sikundër thamë më siprë , Shqipëtarëtë gjithmo në janë vrar ‘ e përpjekurë e kanë epërkaturë të tërë faqen ‘ e dheut me gjak të tyre : po nga gjaku i Shqi pëtarëvet të tjerë kanë fituare , Shqipëria s’ka parë nonjë të mirë . Shumë Shqipëtarë janë çquarë e kanë treguarë vetëhenë në dituri e në të tjera gjerëra : po me këta të tjerë mburenë e jo Shqipëtarët ‘ e Shqipë ria . Me Pyrron ‘ e me Aleksandrinë mburenë Grekëritë e i quajnë Grekër . Maqedonasitë , që me trimërit të tyre muarrë gjithë botënë në pakë kohë , nuk ‘ i suallè nonjë të mirë Shqipërisë , po Grekëritë , q’ishinë armi kët ‘ e tyre , u ranë pas e i rrethuanë , edhe këta fitua në nga gjaku , që derdhë ata . Se Maqedonasitë përnda në nëpër gjithë vëndet , që muarrë , gjuhën ‘ e qytetë rin ‘ e Greket e jo të tyrenë , q’ish shqipja . E shum ‘ e botësë edhe sot Maqedonasitë i zënë për Grekër , Vërtet , të mos ishinë Maqedonasitë gjuha e Greqet e qytetëri ‘ e tyre do të mos kish marrë dot kurrë këtë bujë , që ka sot , edhe mbase do të kish humbur ‘ e t’ish haruar fare ; se shkoll ‘ e Aleksandrisë edhe të dituritë , q’arrinë n ‘ Egjyptë në kohët të Ptolemenjet , e bënë gjuhën ‘ e qytetërin ‘ e Greqet të përndahetë e të dëgjohetë më gjitha ‘ anët të dheut . Ptolomenjtë , q’ishin fjeshtë Shqipëtarë nga Çamëria ” ) , e gjithë Maqedonasitë lanë gjuhën ‘ e tyre , shqipeně , mě nj ‘ anë të haruarë e të paditurë e vunë përpara greqish tenë , gjuhën ‘ e Dhimosthenit , që ka folurë aqë kun trẻ Maqedonaset ” ) . Pas Grekëvet erdhë Romanëtë ; edhe këta fituanë shumë nga Shqipëtarëtě : trimëri ‘ e Shqipëtarëvet e mendj ‘ e tyre shërbente mburjen e Romanëvet e jo të tyrenë . Shumë njerës trima e të ditur kan ‘ arri turë edhe në kohët të këtyre në meset të Shqipëtarë . vet , po bota i ka njohurë si Romanë e jo si Shqipë tare ” ) . Pas Romanëvet ” ) u erth radha Tyrqet . Shqipëta rëtë , duke përzjerë me Tyrqitë , kanë marrë anë në gjithë luftërat , që bëninë e që fitoninë këta kuntrë gjithë botësë ” ) ; edhe më të madhe në trimëri e më të miratë punëra i bëninë Shqiptarëtë , po emëninë e kishinë Tyrqitë , edhe gjithë bota i dinte Tyrq e njeri s’i njihte si Shqipëtarë . Më të mbëdhenjt ‘ e më të mirët ‘ e Vezirëvet të Tyrqisë ishin Shqipëtarë , si Si nan – Pasha që ka marrë Jemenë e ka shpënë fjamurin ‘ e Tyrqisë gjer në detet t’Indisë , si Qyprilinjtë q’e ka në shpëtuarë mbretërin ‘ e Tyrqisë nga një rrezik të math e e forcuanë aqë këtë mbretëri , sa van ‘ e rre thuanë Vjenënë . Edhe shumë të tjerë njerës të mbë dhenj e burra trima kan ‘ ardhurë , prej të cilëve Tyr qia ka fituarë shumë , po Shqipëria aspakë . Në kohërat të pastajme Shqipëtarëtë myslimanë kanë punuarë e janë vrarë për Tyrqitë e Shqipëtarë të e krishtenë për Grektë , për këta dy kombe , të ci lëtë , as njëri as tjatri s’ua dinë të mirënë e ja u çpër blejnë me të keqe duke përpjekurë ” ) për humbjen ‘ e kombit shqipëtar . Boçari , Xhjavella , Miauli e të tje rë , më të shumët ‘ e trimavet , që janë përpjekur për ngjalljen e për dlirin ‘ e Greqisë ” ) , kanë qënë fjeshtë Shqipëtarë e jo fare Grek ; po nga trimëri ‘ e tyre ka fituarë shumë Greqia e jo fare Shqipëria . Në syt të botësë lëftoninë Greqtë me Tyrqitë , po të vërtetë leftoninë Shqipëtarët ‘ e krishtenë me Shqipëtarëtë myslimanë . Kur muntnin ‘ ata , fitonte Greqia ; kur mu ntninë këta , fitonte Tyrqia ; po gjaku , që derdhesh nga të dy anëtë , ish gjak Shqipëtari . Shqipëtarëtë vritenë vëlla me vëlla , të tjerë fitojnë . Shqipëtari e ka der dhurë gjithnjë gjaknë pa kurcim , po e ka derdhurë kot ; kurrë Shqipëria s’ka fituarë nga gjaku i Shqipë tarëvet : gjithënjë të huaj edhe armikë të Shqipërisë kanë fituarë nga ay gjak i vjejturë e i derdhurë pa mendim !
Jo vetëm me kordhë e me gjak , po edhe me pën . dë e me mënt Shqipëtarëtë kanë shërbëtuarë gjithënjë të huajtë . Me të mos shkruarë gjuhën ‘ e tyre , janë shtrënguarë të shkruajnë greqisht , llatinisht , shqa hisht , tyrqisht a arabisht ; edhe me emënit të tyre mbu renë të zott e këtyre gjuhëve e Shqipëtarëtë pandehe në t’egër ‘ e të paditurë , gjith ‘ i qeshinë duke thënë se ja u ka ngrënë buallica livrën ‘ e tyre . Po Aristoteli , m’i madh ‘ i filosofëve të Greqisë së vjetërë , ishte maqedo nas , do – me – thënë Shqipëtar e jo grek . Vërtet në Sta gjyrë , tek ka lindurë , ishinë edhe ca Greq t’ardhurë , po fytyr ‘ e Aristotelit , që shohimë n’agalmët të edhe gjuha greqisht , q’e ka shkruarë të përtuarë e jo aqë të drejtë si edhe miqësia , që kish me Filipinë , anemikn ‘ e Greqet , e të tjera shënja tregojnë se ky filosof i math nukë ish lindurë prej nonjëj nga Greq të , që kishin ‘ ardhurë në Stagjyrë , po prej një sta gjyraku vëndës e ish maqedonas , do – me – thënë Shqi pëtar i fjeshtë ” ) . ti Në kohët të Tyrqet kan ‘ ardhurë shumë Shqipë tarë të diturë , që kanë shkruarë livra e vjersha tyr qisht a arabisht . Vetëm vjershëtarëtë shqipëtarë , që kanë shkruarë vjersha tyrqisht janë aqë të shumtë , sa emënat ‘ e tyre munt të mbushinë një livrë të të rë . Jahja – Beu , q’është një nga më të mbëdhenjt ‘ e nga më të dëgjuarëtë e vjershëtarëvet tyrą , është shqipëtar ” ) . Shqipëtarët e kanë treguarë gjithë jetënë që ja në të zottë edhe me kordhë edhe me pëndë , edhe me trimëri edhe me mënt e me dituri , e Shqipëria ka
” ) Dhimostheni , ose siç e shqiptojmë ne sot Demos theni ( 384-322 , para k . r . ) ka qenë oratori më i , shquar i Greqisë së lashtë . Oratorinë e tij Demostheni e vuri në shërbim të luftës së Athinës kundër synimevet të Filipit të Maqedonisë ; për këtë arësye fjalimet e tija kanë marë emrin Filipike ” . ” ) Mjaft nga këta personalitete , që u shquan në pera ndorinë romake e bizantine ( si Klaudi II , Aureliani , Dio kleciani , Anastasi I , Justini I , etj . ) , sot pranohen nga stu dimtarët e ndryshëm si ilirë . ” ) Me , , romane ” duhen kuptuar edhe bizantinët , të ci lët patën nën sundimin e tyre Shqipërinë qysh nga fundi i shek . IV deri në mes të shek . XIV , mbasi perandoria bi zantine quhej ,, Perandoria e romanëve ” . S. F. e ka fjalën këtu për spahijtë feudalë shqipta rë , të cilët u vunë në shërbim të sulltanévet otomane , mbasi masa e popullit shqiptar shpërtheu vazhdimisht kryengritje kundër shkelësvet turq . S. F. , me këto fjalë , i qorton rëndë këta shqiptarë renegatë , mbasi këta i shërbyen perandorisë turke që kish pushtuar Shqipërinë dhe nuk i dha asnjë të drejtë vëndit të tyre . Gjithë lavdia e këtyre spa Turqisë , kurse Shqipëria nuk pati asnjë përfitim . kërkon të thotë S. F. – shkoi në dobi të hijve trima nxjerrë shumë njerës të çquar ‘ e me nam të math , po nonjë nga ta s’ka punuarë për Shqipërit ” ) , e ci le ka mbeturë gjithënjë e varfërë e e padëgjuarë , e me djemt ‘ e saj mburenë të tjerë vënde e të tjerë kombe . e Është ndodhurë një shqipëtar i zoti të ngjallnjë Egjyptënë e të bënjë prej këti vëndi të humbur ‘ të prishurë , si ish atëhere , një vënt të pasur ‘ e të ndrituarë , si është sot . Një Mehmet – Ali , shqipëtar d pamësuarë , u ndoth i zoti të shpëtonjë kështu një vënt të huaj e të largë , po kurrë një shqipëtar s’ësh të ndodhurë t’i bënjë Shqipërisë një të mirë të këti llë . P’andaj duke mbaruarë këtë fjalë , themi prapë me hidhërim zemre që : Shqipëtarëtë kanë punuarë gjithëmonë për botënë e jo kurrë për vetëhe . Vetëm një Skënderbe ka punuarë , në kohërat të shkuara , për Shqipërinë e vetëm ay është me të vërtetë mbu rje për Shqipërinë.
39 ) Krh . sh . 37 fq . 37 . 39
” ) ” ) duke përpjekurë duke u përpjekur . ” ) Marko Boçari , Foto Xhavella , A. Miauli dhe qin dra heroj e dëshmorë të tjerë shqiptarë , morën pjesë në revolucionin çlirimtar grek , që shpërtheu në vitin 1821 , re volucion , i cili i dha Greqsë pavarësinë kombëtare . S. F. e ka fjalën për shqiptarët e mashtruar , të ci radhët e ushtrisë turke ose greke , sidomos gjatë gjysmës te helmuar nga propaganda fetare e huaj , luftonin në së dytë të shek . XIX . Ai u kujton bashkatdhetarëvet të tij dëmin e madh , që i sjell atdheut të tyre pjesëmarrja e shqiptarëvet të verbuar në radhët e ushtrivet të huaja.
Aristoteli ( 384-322 , para k . r . ) , ndonëse ishte prej Stagjire ( Maqedoni ) , konsiderohet si filozofi më i madh grek dhe njëkohësisht i kohës së vjetër . 4 ) Jahja – beu , poet turk i shek . XVI , ka qenë nga fa milja e bujarëve shqiptarë Dukagjinas . Eshtë autor i Kha mseh – ut që përmban 5 tregime poetike ( midis të cilavet lipësi ” , ,, Jusufi dhe Zelihaja ” ) dhe i një D Mbr vani ” .
Këtu S. F. e ka fjalën për ata shqiptarë , që arri tin në shkalla të larta të hierarkisë shtetërore e ushtarake 1e vendevet të huaja , sidomos në perandorinë otomane , ho in dorë nga përpjekjet për çlirimin e vendit të tyre .
