Ngritur në majë të një kodre në Spanjën veriperëndimore, Uruena ka pamje nga një peizazh të fushave me luledielli dhe elbi, si dhe një vend i famshëm vere. Muret e disa dyqaneve janë ndërtuar në muret e qytetit të shekullit të 12-të.-
Pavarësisht bukurisë së saj, Uruena, si shumë qytete në Spanjën rurale, ka luftuar në dekadat e fundit me një popullsi të plakur dhe në tkurrje që e ka lënë vendin me rreth 100 banorë. Nuk ka kasap apo bukëpjekës: të dy kanë dalë në pension muajt e fundit. Shkolla ka vetëm nëntë nxënës.
Por për një dekadë, ka një biznes që lulëzon në Uruena: librat. Janë 11 dyqane që shesin libra, duke përfshirë nëntë librari.
“Kam lindur në një qytet që nuk kishte një librari dhe ku njerëzit kujdeseshin shumë më tepër për kultivimin e tokës dhe kafshët e tyre sesa për librat”, thotë Francisco Rodriguez, kryebashkiaku 53-vjeçar i Uruenës.
“Gjithë kjo është e çuditshme por është krenari që një vend i vogël të jetë një qendër kulturore, e cila tani sigurisht që na bën të ndryshëm dhe të veçantë në krahasim me qytetet e tjera përreth nesh”, tha Rodriguez.
Përpjekja për ta kthyer Uruena-n në një qendër letrare daton në vitin 2007, kur autoritetet investuan rreth 3 milionë euro për të ndihmuar në restaurimin dhe shndërrimin e ndërtesave të qytetit në librari dhe për të ndërtuar një qendër ekspozite dhe konferencash. Ata ofruan një qira simbolike prej 10 euro në muaj për të interesuarit që donin të drejtonin një librari.
Plani ishte që të mbahej gjallë Uruena me librat, modeluar sipas qendrave të tjera letrare rurale në të gjithë Europën, veçanërisht Montmorillon në Francë dhe Hay-on-Wye në Mbretërinë e Bashkuar. Hay ka qenë prej kohësh shtëpia e një prej festivaleve letrare më të famshme të kontinentit.
Spanja ka një nga tregjet më të mëdha të botimit të librave në Europë, që ushqen një rrjet prej rreth 3000 librarish të pavarura dhe dy herë më shumë, nëse numërohen dyqanet e shkrimit dhe vendet e tjera që shesin libra. Por rreth 40 përqind e librarive kanë më pak se 90.000 euro të ardhura vjetore, që është e barabartë me operimin e një biznesi për mbijetesë, sipas Álvaro Manso, zëdhënës i CEGAL, shoqatë që përfaqëson libraritë e pavarura të Spanjës.
“Libraritë më të vogla do të zhduken, siç ka ndodhur në vende të tjera ku sektori i librit është konsoliduar”, thotë Manso. Për të ndihmuar bizneset më të vogla, Ministria spanjolle e Kulturës ndau këtë muaj 9 milionë euro subvencione për sektorin e librit për modernizimin dhe dixhitalizimin.
Mbijetesa e këtij rrjeti të madh kombëtar të librarive në Spanjë, ku nivelet e leximit nuk janë veçanërisht të larta, është “një nga paradokset më të mëdha të këtij vendi, por mendoj se ne jetojmë në një lloj flluske libri”, tha Víctor López- Bacholler, pronar i një librarie në Uruena.
Për shkak se qiraja është e ulët, López-Bachiller ka një gjendje financiare të mirë, duke shitur një sërë librash të përdorur, nga klasikët në gjuhën spanjolle si Pedro Paramo, nga ku ka marrë emrin edhe libraria e tij, madje edhe komike si Tintin. Dyqani i tij shfaq gjithashtu rreth 50 modele makinash shkrimi të vjetra që ai thotë se janë përdorur nga shkrimtarë si Jack Kerouac, JRR Tolkien, Karen Blixen dhe Patricia Highsmith.
López-Bachiller, 47 vjeç, është një nga 100 banorët e qytetit, shumica e tyre në pension.
Tamara Crespo, gazetare dhe bashkëshorti i saj, Fidel Raso, fotograf blenë një shtëpi në Uruena në vitin 2001, përpara përpjekjes për ta kthyer zonën në një qendër letrare. Tani kanë edhe një librari.
“Unë e shoh veten këtu jo vetëm si dëshirë për të pasur një librari pa qira, por edhe për të përqafuar një mënyrë të caktuar jetese dhe për të ndërtuar një komunitet”, tha Crespo.
Një nga ankesat e tyre të pakta është se libraritë e tjera hapen vetëm në mënyrë sporadike, veçanërisht në fundjavë, kur e dinë se do të ketë më shumë vizitorë, pavarësisht se projekti investues parashikon që dyqanet e tyre duhet të hapen të paktën katër ditë në javë.
Ai gjithashtu vë në dukje se popullsia e qytetit ka vazhduar të bjerë pak gjatë dy dekadave të fundit, edhe pse Uruena është bërë një magnet për adhuruesit e librit.
Rodríguez, kryebashkiaku, pranon se të bëhesh një destinacion turistik nuk garanton që më shumë banorë do të vendosen në vend për të mbajtur qytetin gjallë.
“Është për të ardhur keq, por thjesht nuk mundëm të gjenim dikë nga brezi i ri këtu i gatshëm të merrte përsipër të jetë kasap”, tha ai.
Demografia e pafavorshme e Spanjës rurale, një fenomen i njohur tani si “Spanja e zbrazët” do të paraqesë një sfidë të vazhdueshme për mbijetesën, parashikoi kryebashkiaku.
Megjithatë, nisma e librarive ka dhënë frytet e saj.
Uruena u zgjodh për grantet për shkak të mjedisit idilik dhe ndërtesave piktoreske dhe vendndodhjes së saj lehtësisht të arritshme. Është pranë një autostrade në Spanjën veriperëndimore dhe pak më shumë se dy orë me makinë nga Madridi dhe rreth 50 kilometra nga qyteti mesjetar Va lladolid.
Zyra turistike e Uruena regjistroi 19,000 vizitorë në vitin 2021, edhe në mes të pandemisë së koronavirusit. Zyrtarët thonë se shifra e vërtetë ishte shumë më e lartë sepse shumë udhëtarë ditorë nuk paraqiten në zyrë. Fshati gjithashtu merr rreth 70,000 euro në vit para publike për të organizuar ngjarje kulturore si klasa kaligrafie, shfaqje teatrale dhe konferenca.
“Unë jam një realist dhe nuk mendoj se duhet të jesh shumë nostalgjik,” thotë Díaz për humbjen e dyqaneve dhe tregtisë tradicionale në qytete si Urueña. “Në përgjithësi, jeta është shumë më e lehtë tani në fshatin spanjoll sesa ishte 50 vjet më parë, dhe kur mbërrita këtu, askush nuk mund ta imagjinonte që librat mund të shiteshin dhe të ndihmonin në shpëtimin e këtij qyteti.”
Raphael Minder është korrespondent në Spanjë dhe Portugali, me qendër në Madrid. Ai ka punuar më parë për Bloomberg Neës në Zvicër dhe për Financial Times në Paris, Bruksel, Sydney dhe në fund Hong Kong.
