Shumica e njerëzve i shohin rrokaqiejt amerikanë si simbole të fuqisë, kulturës dhe historisë amerikane. Por a mund të reduktohet qytetërimi amerikan në këto ndërtesa të larta që u ndërtuan në shekullin e njëzetë?
Në një analizë të publikuar nga faqja britanike e internetit Middle East Eye, studiuesja Diana Darke, eksperte e kulturës së Lindjes së Mesme, thotë se vëmendja botërore vitin e kaluar u përqendrua tek SHBA në fazën përfundimtare të një gare presidenciale emocionuese. Por është koha për të eksploruar simbolet kulturore që fshihen pas ndërtesave më të famshme në vend dhe nëse këto simbole janë vërtet mishërim i kombit dhe identitetit të tij.
Diana Darke, autore e “Shtëpia ime në Damask” dhe një studiuese e trashëgimisë siriane, beson se ndërtesa e Shtëpisë së Bardhë dhe kupola e Capitol-it në Uashington DC, të cilat janë ndër simbolet më të rëndësishme arkitekturore në Shtetet e Bashkuara, fshehin shumë fakte për historinë e vendit. “Kush e di, për shembull, se Shtëpia e Bardhë është ndërtuar nga punëtorë afrikano-amerikanë të lirë dhe të skllavëruar? Apo se kupola e Capitol-it është frymëzuar nga stili i kupolave të dyfishta islame?”
Kultura e kolonistëve të hershëm
Sipas autores, kolonizatorët e parë evropianë që erdhën në kontinentin amerikan e injoruan kryesisht kulturën e popullit indigjen. Për më tepër, Kristofor Kolombi mbërriti nga Spanja plot entuziazëm katolik në mes të Reconquista-s, duke kryer masakra kundër popullsisë vendase. Këtë e dëshmon edhe sot qyteti Matamoros (në spanjisht “vrasësi Maura”) në Meksikën verilindore.
Megjithatë, është ironike, beson Darke, që spanjollët sollën me vete shumë stile arkitekturore që i trashëguan nga muslimanët që kontrollonin pjesë të Gadishullit Iberik për shekuj me radhë.
Kur mbretërit e krishterë, si Alfonso XI dhe Pedro i Kastiljes, ndërtuan pallatet e tyre në Spanjë, ata zgjodhën stilin “mudejar” dhe punësuan mjeshtër myslimanë. Ai ndikim islam u transmetua përmes misioneve katolike spanjolle në Kaliforni dhe shtete të tjera, thotë kjo studiuese britanike.
Diana Darke shton se edhe kolonistët francezë dhe britanikë sollën stilet e tyre në Shtetet e Bashkuara. Qeveria franceze dërgoi arkitektë dhe inxhinierë me përvojë në New Orleans, ndërsa anglezët përdorën të njëjtat stile arkitekturore që përdornin në vendin e tyre.
Presidentët George Washington dhe Thomas Jefferson gjithashtu i kushtuan vëmendje të madhe theksimit të identitetit amerikan përmes arkitekturës dhe punuan në projektimin e Uashington DC, sipas idealeve të proporcionit të lashtë grekë, duke i konsideruar ato të përshtatshme për të theksuar karakteristikat e demokracisë në zhvillim.
Megjithatë, studiuesja britanike thekson se ndikimi islam është shumë i qartë në kryeqytetin amerikan, pasi kupola e Capitol-it është frymëzuar nga një model kubejw e dyfishtë e shpikur nga selxhukët dhe më pas e zhvilluar nga turqit osmanë. E njëjta teknikë u aplikua nga arkitekti britanik Christopher Wren në ndërtimin e kupolës së Katedrales së Shën Palit në Londër.
Gotike moderne
Studiuesja Darke shton se anglezët dhe francezët sollën gjithashtu në Amerikë karakteristikat e arkitekturës gotike, një stil popullor mesjetar që gëzoi një rilindje në Evropë.
Arkitekti britanik Christopher Wren (1632-1723) besonte se arkitektura gotike, për shkak të “shkëlqimit të veprës”, “guximit të tepruar në arritjen e lartësive” dhe “delikatesës, luksit dhe ekstravagancës së stolive të saj”, mund t’i atribuohej vetëm maurëve, arabëve apo saraçenëve. (Emri mesjetar evropian për myslimanët).
Sipas studiueses britanike, ky qëndrim mbështetet nga fakti se arkitektura gotike u shfaq për herë të parë në Evropë në shekullin e 12-të, menjëherë pasi kalorësit normano-francezë filluan të ktheheshin nga Jeruzalemi dhe përfundimi i kryqëzatës së tyre të parë.
Darke thekson se karakteristikat e arkitekturës gotike janë të qarta dhe të dukshme në universitete, kolegje dhe shkolla në SHBA më shumë se në çdo vend tjetër të botës, dhe kjo është veçanërisht e dukshme në Universitetet e Oksfordit dhe Kembrixhit.
Këto tipare arkitekturore janë evidente, tha ajo, në Katedralen e Shën Gjonit Hyjnor në periferi të Manhattan, Nju Jork, e cila është frymëzuar nga arkitektura orientale dhe bizantine që kombinohen në një stil.
Një vizion i përbashkët për të ardhmen
Në kohët e murtajës, katedralet gotike mesjetare evropiane përdoreshin për të trajtuar të sëmurët. Gjatë pandemisë aktuale, disa sugjeruan që Katedralja e Shën Gjonit të shndërrohej në një spital fushor për pacientët që vuajnë nga COVID-19.
Madje, kjo ide u përvetësua nga kryqtarët me kthimin e tyre nga bota “saraçene”, sipas autores, ku xhamitë bashkëpunonin ngushtë me spitalet për sëmundjet kronike dhe të tjera. Një traditë e tillë pasqyronte parimet islame që inkurajojnë bashkëpunimin dhe solidaritetin ndërmjet anëtarëve të shoqërisë.
Sipas autores, këto monumente arkitekturore pasqyrojnë rrënjët multikulturore të Shteteve të Bashkuara, të cilat janë një përzierje e qytetërimit bizantin, islam dhe evropian.
Darke përfundimisht arrin në përfundimin se ndërthurja dhe ndërveprimi i kulturave, duke përfshirë kulturat fetare, zbulon të gjitha llojet e të pavërtetave dhe përpjekjeve për të fshehur faktet historike. Ajo shton se sfida më e madhe është drejtimi i kursit drejt një vizioni të përbashkët dhe human të së ardhmes, në të cilin arkitektura luan një rol të rëndësishëm. /tesheshi.com/
