NGA: ALEKSANDER HASANAS
Pra, fare qartë, duket se kemi fjalën ilire: ‘Mag = i Madh’ – prej nga ku kemi evoluimet e tjera në gjuhën frigje të asaj kohe ‘Maka’ në shqipen e hershme ‘Maha; i Mah’ – fjalë kjo e cila ende gjendet në përdorim, nga vllahët-shqiptarë. E krejt të gjitha këto, prej fjalës frigje që sjell Hofmann ‘ ἀga- ‘ fjalë kjo e cila për ne ka kuptimin: i Madh; Zot. (ἀE vërteta është se fjala ‘i madh’ është e pranuar me origjinë ilire, të cilën e kemi trajtuar edhe më sipër.
Në gjuhën e lashtë frigje, e konfirmuar kjo gjuhë mbi 10 mijëvjeçare kemi: ‘ΜΕΚΑ; Meka = i Madh’.
Folja shqipe ‘ka’ tregon ‘ekzistencë = është; ekziston: ‘Ka’ – ndaj në gjuhën e lashtë hebraike zoti quhej: *Ka’-, e sigurisht edhe me kuptimin ‘i madh’ ashtu si në çdo gjuhë. Vet fjala shqipe ‘Ka, kau’ (ox) – ka po këtë kuptim i madh si një ‘Ka’. Plus kësaj në gjuhën shqipe kemi shprehjen krahasuese: ‘i madh sa më s’ka; nuk ka’. –
Si rrjedhojë, fjala frigje: ‘Meka = I madh’ është e njëjta me fjalën ilire: *Mag/d > Mag/k; Macha = i Madh.
(Dhe këtu mendojmë se kemi të bëjmë me një krahasim vizional /figurativ, me trupin më të madh qiellor: ‘Diellin-At/ Zeus’ – në hebraisht i quajtur ‘Ka’ ndër kohë në gjuhën shqipe kemi: ‘Ad/At = Zot’, dhe po aty kemi; i madh si Ati: (*M’ad/t; i Madh).
Është folja ndihmëse e shqipes (kam) veta e tretë numri njëjës ‘Ka’, e cila sjell në gjuhën greke foljen e saj: *εχει; Eqi = Ka. [(ch); kh = q)]
Ndërkohë po sjellim etimologjinë e stërzgjatur të fjalës: ‘i Madh’, e cila pranohet me shumë gjasa me origjinë ilire, prej fjalës së saj ‘(Mag; Machi); Mahi:
Etimologjia: Për μέγα, μέγας është e dobët. *Mec ‘i madh’, Instr. *meca – ë, (a-tendosje); gjithashtu máhi n. ‘i madh’ (me ‘h’ të paqartë, shiko më poshtë) mund të barazohet me supozimin e ig. *méĝə – këtu kjo është ilire. PN *Mag – aplinus (Krahe IF 57, 117 f.). -e -α, auslautende nga – ə se zero klasa të – ā në aind. mahā -‘i madh’ (si foreleg), mahā – nt – ‘ds’. për të kuptuar; si efekt i një bashkëtingëlloreje ‘ə̯’ zbatohet sipas teorive të laringut përpara. h (fundit i fjalës Hamp 9, 136ff.).
Si neoplazma te μέγα μέγας, -αν janë menjëherë të kuptueshme; format e tjera tregojnë një lulëzim që lehtëson përkuljen, e cila është gjithashtu ‘e madhe’ në aspektin gjermanik, p.sh. (Mikilat gotik. mekilaz) edhe në sinonimin lit. dìdelis ‘i madh’ (nga dìdis ‘ds.’) ka një homolog të drejtpërdrejtë; dhe kjo ndoshta nuk është një augment (Schulze Kl. 75 ff.), por një prapashtesë deminutive l, s. Gjuha e Sieber 2, 113f.
Kundër supozimit të qartë të një origjine të zakonshme (Brugmann, Osthoff, Schulze dhe të tjerët) Ëalde (-P.) 2, 257, neoplazmat e pavarura (pas χθαμαλός ose nga * mikins, ndoshta më shumë se me Thurneysen KZ 48, 61 pas leitils ‘s vogla ‘) preferon të pranojë. – Forma të tjera, jokonkurruese për greqishten, me një literaturë të pasur në ËP. 2, 257ff., Pok. 708f., Ë.-Hofmann s. magnus . Shih ἀga- . Faqe 2,189-190 ().
Pra, e vërteta është se fjala ‘i madh’ është e pranuar me origjinë ilire, të cilën e kemi trajtuar edhe më sipër. Gjithsesi kjo fjalë e lashtë frigje “ΜΕΚΑ” duket qartë nga ana gjuhësore fonetike se kemi të bëjmë me një shkronjë ‘k’ të pazëshme; ‘ch’ – e cila detyrimisht vjen si rezultat i kalimeve fonetike, g/d/t; ch (k).
Gjithashtu në fjalorin e njohur etimologjik: nga prof. Bardhyl Demiraj “Albanische Etymologien (Untersuchungen zum albanischen Erbëortschatz), -Studime të Leiden në Indo-Evropian 7; Amsterdam – Atlanta 1997”. Gjejmë pikërisht të trajtuar edhe fjalën shqipe: ‘I madh’, e shohim atë në origjinal:
(i) madh [adj] (tg) ‘big’
PAlb. *maδ- (AE 250)
PIE *məǵ(e)h2- ‘big’ (Pok. 708)
Skt. mah- ‘big’
Vërejtëm kështu se fjala ‘i madh’ vjen më se e qartë identike me fjalën e lashtë frigje: ‘Mach; Mak’ duke vlerësuar edhe barasvlerën e (dh/ th) dhe ‘t = k’ si p.sh.: ‘Stap = Skop’ (shkop) (atile > akile, actor = attore), e po kështu duke u nisur edhe nga gjuha iliriane: ‘Mag = i Madh’, (fjalë kjo e njohur edhe në gjuhën greke: ‘Megalos = i Madh’) e mandej duke theksuar se (g = d) ashtu si tek emërtimet e lashta pellazge: ‘Argos = Artos => i/e artë; i/e bardhë’, njëjtë kemi edhe emërtimin e mbretit dardan të trojeve iliro-dardane: ‘BARGYL = BARDYL’ dhe akoma sjellim një shembull tjetër prej gjuhës së sotme shqipe e cila tregon barasvlerën e (g = d) si tek fjalët: ‘Gjer = Der’ (shko të lutem gjeri ose deri në bibliotekë).
Pra, fare qartë, duket se kemi fjalën ilire: ‘Mag = i Madh’ – prej nga ku kemi evoluimet e tjera në gjuhën frigje të asaj kohe ‘Maka’ në shqipen e hershme ‘Maha; i Mah’ – fjalë kjo e cila ende gjendet në përdorim, nga vllahët-shqiptarë. E krejt të gjitha këto, prej fjalës frigje që sjell Hofmann ‘ ἀga- ‘ fjalë kjo e cila për ne ka kuptimin: i Madh; Zot. (ἀ’ga) – ‘mē aga = mega; i madh’.
