- Cili është vendi më i nxehtë në Tokë? Ndoshta keni dëgjuar se është Lugina e Vdekjes në Kaliforni. E vërtetë në shumë ditë, por El Azizia në Libi regjistroi temperaturën prej 57.8 gradë Celsius në 13 shtator, 1922, temperatura më e lartë e matur ndonjëherë. Në Luginën e Vdekjes shkoi 57 gradë Celsius më 10 qershor, 1913.
- Po vendi më i ftohtë?
Shumë larg prejt këtu, temperatura më e ftohtë e matur ndonjëherë në Tokë ka qenë -89 gradë Celsius në Vostok, Antarktikë, më 21 qershor, 1983. - Si krijohet bubullima?
Ajri gjatë një vetëtime nxehet jashtëzakonisht, gati pesë herë më shumë se temperatura e Diellit. Kjo nxehje e papritur bën që ajri të zgjerohet më shpejt se shpejtësia e zërit, gjë që e kompreson ajrin dhe formon një valë tronditëse; këtë ne e quajmë bubullimë. - A mund të pluskojnë shkëmbinjtë?
Gjatë një shpërthimi vullkanik, ndarja e dhunshme e gazit nga llava prodhon një shkëmb “të lehtë” që quajtur shkumë, e mbushur me flluska gazi. “Disa prej tyre mund të pluskojnë”, thonë gjeologët. Pak persona i kanë parë, por më mirë të ndihemi me fat për këtë. - A mund të rriten shkëmbinjtë?
Po, por vëzhgimi i procesit është më pak interesant se sa të shohësh bojën si thahet në pëlhurë. Shkëmbinj të quajtur “kore hekur-mangan” rriten në malet nënujorë. Korja e mbledh materialin nga uji, duke u rritur me 1 milimetër në çdo milionë vite. Thonjtë mund të rriten aq çdo dy javë. - Sa pluhur hapësinor bie në tokë çdo vit?
Vlerësimet variojnë, por shkencëtarët thonë se të paktën 1 mijë milionë gramë, ose më mirë 1 mijë ton material hyn në atmosferë çdo vit dhe kalon në sipërfaqen e Tokës. Një grup shkencëtarësh thonë se mikrobet bien si shi nga hapësira dhe se organizmat jashtëtokësorë janë përgjegjës për epidemitë e gripit. Për këtë supozim nuk ka prova, prandaj mos e mbani frymën. - Sa larg e tërheq era pluhurin e zakonshëm?
Një studim i vitit 1999 tregoi se pluhuri afrikan shkoi deri në Florida. Pluhuri ngrihet lart nga erërat e forta të Afrikës së Veriut dhe fluturon deri në 6100 metra lartësi. Aty përfshihet në erëra të tjera dhe transportohet përtej detit. Po kështu edhe pluhuri i Kinës arrin deri në Amerikën e Veriut. - Ku ndodhet ujëvara më e lartë në botë?
Ujërat e Angel Falls në Venezuelë bien nga 979 metra lartësi. - Cilat janë ato qytete të mëdha amerikane të destinuara të bashkohen?
Dheu në San Andreas me drejtim nga veriu në jug po rrëshqet rreth 5 centimetra në vit, duke bërë që Los Anxhelos të lëvizë drejt San Franciskos. Shkencëtarët parashikojnë që Los Anxhelos do të jetë një lagje e qytetit pranë gjirit pas 15 milionë vitesh. - A është Toka një sferë?
Për shkak se planeti rrotullohet dhe është më elastik nga sa mund ta imagjinoni, ai rëndon drejt qendrës, duke marrë formën e një kungulli. Pesha është lehtësuar me kalimin e viteve, por studimet tregojnë se papritur është rritur përsëri. Shkrirja e përshpejtuar e akujve konsiderohet përgjegjëse për “barkun ekuatorial”. - Sa do të peshonte një person në Mars?
Forca e rëndesës në Mars është 38 për qind e asaj të tokës në nivelin e detit. Prandaj një person do të peshonte 38 për qind më pak në Mars. Nëse bazohemi tek informacionet e tanishme të NASA-s, duhet të kalojnë dekada para se ky vëzhgim të vërtetohet. - Sa i gjatë është viti marcian?
Është një vit i gjatë, nëse jeni nga Marsi. Për një tokësor, është gati sa dyfishi i gjatë. Planeti i kuq rrotullohet për 687 ditë rrotull Diellit, ndërsa Toka për 365 ditë. - Sa e gjatë është një ditë mesatare në Mars?
Një marcian mund të flejë (apo të punojë) një orë më shumë në ditë në krahasim me ne. Ditët e Marsit janë 24 orë dhe 37 minuta të gjata, në krahasim me 23 orët dhe 56 minutat në tokë. Dita në çdo planet të sistemit tonë diellor përcaktohet nga koha që i duhet botës të rrotullohet në aksin e saj, duke e bërë diellin të duket sikur lind në mëngjes dhe perëndon në mbrëmje. - Kush është vullkani më i madh?
Vullkani “Mauna Loa” në Hauai mban titullin në Tokë. Ngrihet më shumë se 15.2 kilometra mbi bazën e tij, e cila ndodhet mbi sipërfaqen e detit. “Olympus Mons” në Mars ngrihet 26 kilometra në qiellin marcian. Baza e tij do të mbulonte gjithë shtetin e Arizonës. - Cili është tërmeti më i tmerrshëm i njohur ndonjëherë?
Tërmeti që ka shkaktuar më shumë viktima ka rënë në vitin 1557 në Kinën qendrore. Goditi një krahinë ku pjesa më e madhe e njerëzve jetonin në shpella prej shkëmbi të butë. Strehëzat u shembën, duke vrarë më shumë se 830 mijë njerëz. Një vitin 1976, një tjetër tërmet goditi Tangshanin, Kinë. Më shumë se 250 mijë persona humbën jetën. - Cili ka qenë tërmeti më i fortë në kohët e sotme?
Në vitin 1960 në Kil ra një tërmet pranë bregdetit me një magnitudë prej 9.6 ballësh dhe shkaktoi një rrëshqitje 1600 kilometra të gjatë. Një tërmet i tillë nën një qytet të madh do të sfidonte dhe teknikat më të mira të ndërtimit. - Cili tërmet do të ishte më katastrofik, ai në Kobe, Japoni, apo në Northridge, Kaliforni?
Tërmeti i vitit 1994 në Northridge kishte një magnitudë prej 6.7 ballësh dhe shkaktoi vdekjen e 60 personave, lëndimin e 9 mijë të tjerëve dhe një dëm prej 40 miliardë dollarësh. Tërmeti i vitit 1995 në Kobe kishte një magnitudë prej 6.8 ballësh dhe vrau 5.530 persona. 37 mijë persona gjetën vdekjen dhe shkaktoi 100 miliardë dollarë dëme. - Sa larg është qendra e Tokës?
Distanca nga sipërfaqja e Tokës deri në qendrën e saj është 6378 kilometra. Pjesa më e madhe e tokës është e lëngshme. Pjesa e fortë e planetit është 66 kilometra e trashë, pra më e hollë se lëkura e një molle, nëse do të bënim krahasime. - Cili është mali më i lartë?
Alpinistët që marrin guximin të ngjisin majën Everest në krahinën Nepal-Tibet në Himalaja arrijnë në gati 9 kilometra lartësi mbi nivelin e detit. - Gjithnjë kaq afër ka qenë Hëna?
Dikur ka qenë më afër! Një miliardë vite më parë, Hëna ishte më pranë në orbitë dhe Tokës i duheshin vetëm 20 ditë për të plotësuar muajin. Një ditë në Tokë atëherë ishte 18 orë e gjatë. Hëna ende po largohet, rreth 4 centimetra në vit. Ndërkohë, rrotullimi i Tokës po ngadalësohet, duke i zgjatur ditët tona. Në të ardhmen e lartë një ditë do të jetë 960 orë! - Ku ndodhet pika më e ulët e thatë në Tokë?
Bregdeti i detit të Vdekur në Lindjen e Mesme është 400 metra (1300 këmbë) nën nivelin e detit. Pranë saj renditet Bad Water në Luginën e Vdekjes në Kaliforni, me 282 këmbë nën nivelin e detit. - Është lajm i mirë që Kalifornia nuk po zhytet edhe më shumë?
Pjesë të Kalifornisë zhyten. Pompimi i ujit të natyrshëm nënujor në rezervuarët e Kalifornisë po bën që toka të zhytet 11 centimetra në vit në disa vende të veçanta. Sistemet e ujërave të bardha dhe të zeza janë të rrezikuara. - Kush është lumi më i gjatë?
Lumi Nil në Afrikë është 6695 kilometra i gjatë. - Cili është shteti më i prirur për tërmete në Shtetet e Bashkuara?
Në Alaskë bien tërmete prej 7 magnitudash çdo vit dhe tërmete prej 8 magnitutash apo më të mëdha në 14 vjet. Florida dhe Dakota e Veriut janë shtetet që kanë më pak tërmete në SHBA, madje më pak se Nju Jorku. - Cili është vendi më i thatë në Tokë?
Në një vend të quajtur Arika, në Kil bien 0.76 milimetra shi në vit. Me këtë ritëm, filxhani i kafes do të mbushej për një shekull. - Çfarë e shkakton rrëshqitjen e dheut?
Shirat e rrëmbyer gjatë një periudhe të shkurtër kohe nxisin rrëshqitjen e vazhdueshme e të shpejtë të dheut. Dalëngadalë, shirat e vazhdueshëm e përkeqësojnë edhe më shumë rrëshqitjen, e cila lëviz ngadalë. Materiale të ndryshme sillen ndryshe. Çdo vit shkaktohen gati 2 miliardë dëme nga rrëshqitja e dheut në SHBA. Një stuhi që ka thyer rekordin në San Francisko, në janar, 1982, shkaktoi 18 mijë rrëshqitje gjatë një nate të vetme. Dëmi i shkaktuar ishte 66 milionë dollarë dhe 25 persona humbën jetën. - Sa shpejt lëviz balta?
Rrëshqitja e dheut, si ortekë balte, mund të lëvizë me shpejtësi prej 160 kilometrash në orë. - A rrjedhin gjërat brenda Tokës?
Kjo është e sigurt. Në fakt, shkencëtarët zbuluan në vitin 1999 se materialet e shkrira brenda dhe rrotull kores së Tokës lëvizin në vorbulla, duke formuar xhepa dinamika e të cilëve është e ngjashme me tornadot dhe tufanet. Ashtu siç do të lexoni më poshtë, korja e planetit lëviz në mënyra të çuditshme. - Cili është vendi më i lagësht në Tokë?
Lloro, Kolumbi, ka mesatarisht 13 metra shi në vit. Kjo sasi është 10 herë më e lartë se ajo në qytetet më të lagështa në Evropë apo në Shtetet e Bashkuara. - A ka edhe Toka faza, ashtu si Hëna?
Nga Marsi, Toka duket sikur kalon përmes fazave të veçanta (ashtu siç e shohim ne Afërditën të ndryshojë fazat. Toka është në orbitën e Marsit, dhe ndërsa dy planetët rrotullohen rrotull Diellit, drita e diellit krijon përshtypje të ndryshme nga kënde të ndryshme gjatë vitit. Fazat e Tokës dallohen nga fotografitë e marra nga “Mars Global Surveyor” dhe “European Mars Express”. - Cili është kanioni më i madh në sistemin tonë diellor?
Kanioni i Madh konsiderohet si sistemi më i madh në botë i kanioneve. Dega e saj kryesore është 446 kilometra e gjatë. Valles Marineris në Mars zgjatet 4800 kilometra. Nëse do t’i shtohej hartës së SHBA-së, do të shtrihej nga Nju Jorku në Los Anxhelos. Në disa vende, kjo njollë e madhe në sipërfaqen e Marsit është 8 kilometra e thellë. - Cili është kanioni më i thellë në Shtetet e Bashkuara?
Me kalimin e viteve, lumi Snake gërmoi kanionin Hell përgjatë kufirit Oregon-Idaho. Është më shumë se 2.4 kilometra (8 mijë këmbë) i thellë. Në kontrast, Kanioni i Madh është më pak se 6 mijë këmbë i thellë, më shumë se një milje. - A është Toka planeti më i madh shkëmbor në sistemin diellor?
Me zor! Diametri i Tokës në Ekuador është 12,756 kilometra. Afërdita është 12,104 kilometra e gjerë. Mërkuri dhe Marsi, dy planetët e tjerë shkëmborë, janë shumë më të vegjël. Edhe Plutoni është shkëmbor, por është shumë i vogël (disa thonë se nuk është fare planet) - Sa prej vullkaneve të Tokës kanë shpërthyer në kohërat historike?
Rreth 540 vullkane mbi tokë. Askush s’e di se sa shumë vullkane nënujorë kanë shpërthyer gjatë historisë. - A ka më shumë oksigjen ajri?
Atmosfera e Tokës përbëhet nga 80 për qind nitrogjen. Pjesa tjetër e saj është nitrogjen, me sasira të vogla elementesh të tjerë. - Cila është ujëvara më e lartë në Shtetet e Bashkuara?
Ujëvara Yosemite në Kaliforni është 739 metra e lartë. - Sa për qind të Tokës zë uji?
Rreth 97 për qind. Oqeanet përbëjnë dy të tretat e sipërfaqes së Tokës, gjë që do të thotë se kur asteroidi i radhës të godasë Tokën, ajo do të spërkatë hapësirën. - Cilat janë dy masat e Tokës që përmbajnë pjesën më të madhe të ujit të freskët në Tokë?
Gati 70 për qind e ujit të freskët në Tokë ndodhet në akullnajat e Antarktidës dhe Grinlandës. Pjesa tjetër e ujit ekziston në atmosferë, përrenj, lumenj apo në nëntokë dhe të gjitha këto përbëjnë 1 për qind të totalit të Tokës. - Cili prej oqeaneve të Tokës është më i madhi?
Oqeani Paqësor mbulon 165 kilometra katror. Është më shumë se dy herë më i madh se masa e Atlantikut. Ka një thellësi mesatare prej 3.9 kilometrash. - Pse Toka nuk ka kaq shumë kratere sa Hëna?
Toka është më aktive, nga ana gjeologjike apo e motit. Pjesa më e madhe e historisë gjeologjike e planetit tonë ka ndodhur shumë kohë më parë. Pjesa më e madhe e saj është zbrazur nga vullkanet, por rezultatet studiohen vështirë. Madje dhe ngjarjet e kohëve më të fundit në sipërfaqe, kratere që mund të jenë një milionë vite të vjetra, mbulohen nga bimësia, sheshohen nga era dhe shiu dhe modifikohen nga tërmetet dhe rrëshqitjet e dheut. Ndërsa Hëna, është gjeologjikisht e qetë dhe nuk ka mot. - Sa është sipërfaqja e Tokës?
Sipërfaqja që Toka mbulon është 510,100,000 kilometra katror. - Kush është liqeni më i madh në botë?
Nga masa dhe volumi është deti Kaspik, i vendosur mes Evropës jugore dhe Azisë perëndimore. - Ku ndodh pjesa më e madhe e tërmeteve dhe shpërthimeve vullkanike në Tokë?
Pjesa më e madhe ndodh përgjatë kufijve të qindrave plateve të mëdha që pluskojnë në sipërfaqen e Tokës. Një prej plateve më aktiv ku tërmetet dhe shpërthimet janë të zakonshme është përreth platesë masive të Paqësorit, e njohur si “rrethi i zjarrit në Paqësor”. Shkundet e lëkundet nga Japonia në Alaskë dhe në Amerikën e Jugut. - Sa të nxehta janë të përbrendshmet e planetëve?
Temperatura e Tokës rritet me 20 gradë Celsius për çdo kilometër nëntokë. Pranë qendrës, mendohet të jetë 3,870 gradë Celsius. - Cilat janë tre vendet që kanë numrin më të madh të vullkaneve aktivë?
Tre vendet e para janë Indonezia, Japonia dhe Shtetet e Bashkuara në rend zbritës. - Sa në rrezik janë njerëzit e botës nga vullkanet?
Sa për vitin 2000, shkencëtarë kanë vlerësuar se vullkanet kanë rrezikuar 500 milionë njerëz. Kjo krahasohet me gjithë popullsinë e botës në fillim të shekullit të 17-të. - Cili prej burimeve të mëposhtme mban volumin më të madh të ujit të freskët në botë: liqenet, lumenjtë apo ujërat nëntokësore?
Uji nënujor përfshin një volum 30 herë më të madh se të gjitha liqenet me ujë të freskët dhe zë 3 mijë herë më shumë volum se lumenjtë dhe liqenet e tokës. Uji nëntokësor mbahet në akuaferët natyralë nëntokësor, në të cilat uji rrjedh përqark dhe përmes gurit dhe materialeve të tjera. - Cili tërmet ishte më i madh, tërmeti i vitit 1906 në San Francisko, apo tërmeti i vitit 1964 në Anchorage, Alaskë?
Tërmeti në Anchorage kishte një magnitudë prej 9,2 ballësh, ndërsa tërmeti në San Francisko kishte një magnitudë prej 7.8 ballësh. Ky ndryshim në magnitudë barazon me 125 herë më shumë energji nga sa u çlirua në tërmetin e vitit 1964 dhe kjo është arsyeja pse tërmeti në Anchorage u ndje në një zonë prej 1,295,000 kilometrash katrorë. - Cili tërmet vrau më shumë njerëz, ai i vitit 1906 në San Francisko, apo tërmeti i vitit 1964 në Anchorage, Alaskë?
Tërmeti i vitit 1906 në San Francisko ia kalon kësaj kategorie. Për shkak të tij gjetën vdekjen 700 persona në krahasim me 114 që vdiqën nga tërmeti në Anchorage. Dëmet në San Francisko ishin më të mëdha për shkak të zjarreve që shkatërruan të gjitha strukturat e drurit të asaj kohe. - A është e fortë korja e Tokës?
Pjesa e brendshme e kores së tokës mendohet të jetë e fortë. Por pjesa e jashtme e kores duket e butë. Përderisa askush nuk ka qenë atje, shkencëtarët nuk janë të bindur për përbërjen e saktë. Ideja e lindur nga Hollivudi është të dërgohet një sondë atje për të mësuar më shumë. - A rrotullohet Toka me të njëjtin ritëm?
Korja e fortë e brendshme, një masë hekuri e krahasueshme me masën e Hënës, rrotullohet më shpejt se pjesa e jashtme e kores së hekurit, e cila është e lëngshme. Një studim i vitit 1996 tregon se gjatë shekullit të mëparshëm, shpejtësia ka bërë që korja e brendshme të fitojë një çerek kthese në tërësinë e planetit. Presioni i madh e mban atë solide. - Sa njerëz janë vrarë nga vullkanet gjatë 500 viteve të fundit?
Të paktën 300 mijë. Mes vitit 1980 dhe 1990, aktiviteti vullkanik vrau të paktën 26 mijë njerëz. - Sa për qind e sipërfaqes së Tokës përbëhet nga shkëmb vullkanik?
Shkencëtarët vlerësojnë se më shumë se tre të katërtat e sipërfaqes së Tokës ka një origjinë vullkanike, domethënë shkëmbinjtë ose kanë shpërthyer nga vullkanet ose janë formuar nga shkëmbinjtë e shkrirë që janë ftohur nëntokë, dhe si pasojë kanë dalë në sipërfaqe. Pjesa më e madhe e shkëmbinjve vullkanikë të Tokës gjenden në nivelin e detit. - A shkakton tërmeti një tsunam?
Nëse tërmeti lind nën oqean, atëherë po. Pranë epiqendrës së tërmetit, niveli i detit rritet dhe bie, duke e shtyrë të gjithë ujin mbi të lart e poshtë. Kjo lëvizje krijon një valë që udhëton nga jashtë në të gjitha drejtimet. Një tsunami mund të jetë masive, por mbetet e ulët në lartësi kur uji është i thellë. Kur afrohet pranë bregut, forcohet dhe arrin lartësinë e ndërtesave të larta. Një e tillë u nxit në vitin 1964 dhe mbuloi qytetin e vogël kalifornian, Crescent City, gjatë së cilës makinat lëviznin me metra të tëra dhe shumë njerëz humbën jetën. Edhe asteroidët shkaktojnë tsunami. - A janë të gjithë tsunamët valë të larta kur godasin vijën bregdetare?
Jo, në kundërshtim me shumë imazhe artistike të tsunamëve, pjea më e madhe nuk rezultojnë në valë të mëdha. Pjesa më e madhe prej tyre vijnë në breg si batica të forta dhe të shpejta. Uji mund të ngrihet më lart se çdo valë që njeriu ka parë. - Sa sipërfaqe të Tokës zënë shkretëtirat?
Rreth një të tretën. - Cili është vendi më i thellë në oqean?
Thellësia më e madhe e njohur është 11 kilometra, në Mariana Trench, në oqeanin Paqësor në jug të Japonisë pranë ishujve Mariana. - Cila është era më e shpejtë e regjistruar ndonjëherë në sipërfaqe?
Era më e shpejtë “e zakonshme” ka pasur një shpejtësi prej 372 kilometrash në orë, dhe është regjistruar në Malin Uashington, New Hampshire, në 12 prill të vitit 1934. por gjatë një tornadoje në maj të vitit 1999, në Oklahoma, shkencëtarët kanë regjistruar një erë me shpejtësi 513 kilometrash në orë. Për krahasim, erërat e Neptunit mund të arrijnë në 1,448 kilometra shpejtësi. - Sa është sasia e ujit të freskët që ruhet në Tokë?
Më shumë se dy milionë milje kubikë me ujë të freskët ruhet në planetin tonë, gati gjysma e saj prej një sipërfaqe prej gjysmë miljeje. Edhe Marsi duket se ka shumë ujë pranë sipërfaqes së tij, por ajo që është diktuar deri tani është e mbledhur si akull; askush nuk e ka llogaritur se sa mund të ketë. - Sa e vjetër është Toka?
Planeti ynë është më shumë se 4.5 miliardë vite i vjetër, pak fare më i ri se sa Dielli. Evidencat e kohëve të fundit kanë treguar se Toka është formuar shumë më herët se sa është besuar më parë, vetëm 10 milionë vite pas lindjes së Diellit, një eveniment diellor i cili ka ndodhur 4.6 miliardë vite më parë, edhe pse provat nuk janë të sigurta. - Cila është shkretëtira më e madhe në botë?
Shkretëtira e Saharasë në Afrikën e Jugut është më shumë se 23 herë më e madhe se masa e shkretëtirës Mojave në Kaliforninë jugore. - Cili planet ka më shumë hëna, Toka apo Marsi?
Marsi ka dy satelitë, quhen Phobos dhe Deimos. Toka ka vetëm një satelit natyral, dhe është Hëna. Planetët e jashtëm kanë shumë Hëna, pjesa më e madhe e tyre janë zbuluar kohët e fundit, duke i hapur rrugë mundësisë që shkencëtarët një ditë të ripërkufizojnë atë që do të thotë hënë. - Cili është liqeni më i thellë në botë?
Liqeni Baikal në pjesën qendrore jugore të Siberisë është 1.7 kilometër i thellë. Është rreth 20 milionë vite i vjetër dhe mban 20 për qind të ujit të freskët të Tokës. - Cila është origjina e fjalës “vullkan”?
Vjen nga “vulcan”, perëndia romak i zjarrit. - Sa minerale njihen se ekzistojnë?
Në botë njihen gati 4 mijë minerale, edhe pse vetëm 200 janë shumë të rëndësishme. Gati 50-100 minerale përshkruhen çdo vit. - Çfarë mase ka i gjithë uji në botë?
Totali i ujit në botë është 326 milionë milje kubik. - Cili është ishulli më i madh në botë?
Grinlanda mbulon 2,176,000 kilometra katrorë. Kontinente zakonisht përkufizohen si masa të mëdha të përbëra nga shkëmbinj me densitet të ulët që lundron në materialin e shkrirë nën të. Grinlanda i përputhet këtij përkufizimi, por është vetëm një e treta e masës së Australisë. Disa shkencëtarë e quajnë Grinlandën një ishull, të tjerë thonë se është një kontinent. - Ku ndodhen pjesa më e madhe e vullkaneve në Tokë?
Tipari më të dallueshëm topografik në Tokë është zinxhiri malor vullkanik që rrethon planetin nën ujë, zinxhir që shtrihet më shumë se 48 kilometra dhe ngrihet 5.5 kilometra mbi dyshemenë e detit. Quhet vargmali mes-oqean dhe është atje ku platetë e Tokës ndahen kur korja e re del në sipërfaqe, pra aktiviteti vullkanik. Ka më shumë vullkane këtu në tokë. Mbledhja ndodh në vende ku këto plate përplasen me kontinentet. Rezultati: Më shumë vullkane dhe tërmete në vende të tilla si Kaliforni dhe Japoni. - Cili është vullkani që ka vrarë më shumë njerëz?
Shpërthimi i vullkanit Tambora në Indonezi në vitin 1815 vlerësohet të ketë vrarë 90 mijë njerëz. Pjesa më e madhe humbën jetën nga uria pas shpërthimit, për shkak të shkatërrimit të të korrave dhe nga ndotja e ujit dhe sëmundjet. - A janë ndarë Toka dhe Hëna në lindje?
Jo ekzaktësisht. Por teoria kryesore thotë se sateliti ynë i preferuar është gdhendur pjesërisht nga Toka pasi ajo është formuar. Një objekt me masën e Marsit është përplasur me planetin tonë të ri. Ky planet është shkatërruar. Mbeturinat fluturuan tjetërkund dhe një pjesë e saj shkoi në orbitën e Tokës. Hëna e mblodhi veten nga mbetjet e avulluara të përplasjes, ndërsa Toka mbeti pak a shumë e paprekur. - Sa vetëtima bien në botë çdo sekondë?
Mesatarisht rreth 100. Por kjo shifër është vetëm për ato që godasin tokën. Gjatë çdo minute bien më shumë se një mijë stuhi përreth Tokës, duke shkaktuar 6 mijë vetëtima. Pjesa më e madhe prej tyre shkon nga reja në re. - A janë lumenjtë e gjallë?
Jo në kuptimin tradicional. Por ashtu si gjithë krijesat e gjalla, lumenjtë kanë një jetëgjatësi. Ata lindin, rriten në masë dhe plaken. Madje mund të vdesin gjatë hapësirës së kohës gjeologjike. - A mund të krijojnë asteroidet ishuj?
Spekulimet kanë ekzistuar për dekada se impaktet e lashta të asteroideve mund të krijojnë pika të nxehta të aktivitetit vullkanik, e cila mund të rrisë malet që dalin nga deti dhe që s’kanë qenë atje. Nuk ka një përgjigje të saktë për këtë pyetje, por një model i fundit kompjuterik sugjeroi se Hauai është formuar në këtë mënyrë. - Shteti i Luizianës, po rritet apo po tkurret?
Luiziana humb rreth 78 kilometra katror të tokës çdo vit për shkak të erozionit bregdetar, tufaneve dhe shkaqeve të tjera njerëzore, dhe për shkak të rrëshqitjes, që do të thotë fundosje. Pjesa më e madhe e Nju Orlinsit është 3.4 metra nën nivelin e detit. Pjesë të lagjes franceze janë zhytur 60 centimetra në 6 dekadat e fundit. Qyteti mbrohet nga digat, por të gjithë ekspertët janë në një mendje se baticat e stuhive nga i njëjti drejtim, të cilat shkaktohen nga uraganët, mund të prishin këtë sistem dhe të fundosin pjesën më të madhe të qytetit. Në vitin 2000, drejtori i Sondazhit Gjeologjik të SHBA-së, Chip Groat tha: “Me këtë shpejtësi zhytjeje, humbjen e tokës së njomë dhe rritjen e nivelit të detit, Nju Orlinsi mund të jetë në pragun e zhytjes shekullin e ardhshëm. - Sa do të ngriheshin detet nëse akulli antarktik do të shkrinte?
Akullnaja e Antarktidës mban gati 90 për qind të akullit të botës dhe 70 për qind të ujit të saj të freskët. Nëse i gjithë akulli do të shkrinte, niveli i detit do të rritej me 220 këmbë, ose do të arrinte lartësinë e një ndërtese me 20 kate. Shkencëtarët e dinë se procesi i shkrirjes ka filluar. Kombet e Bashkuara thonë se më e keqja që mund të ndodhë, në varësi të rritjes së temperaturave të ajrit globale, është që detet të rriten me 1 metër deri në vitin 2100. - A është akulli një mineral?
Po, akulli është një mineral dhe formalisht përshkruhet kështu në Sistemin Dana të Mineralogjisë. - Cili është minerali më i butë?
Talku është minerali më i butë. Përdoret për të përdorur pudrën talk. - Cili është minerali më i fortë?
Ai të cilit nuk i mbetet asnjë vlerë emocionale pas një divorci, edhe pse ruan vlerën monetare. - Cilat janë ngjyrat që dalin nga një fishekzjarr?
Ngjyrat dalin nga elementet minerale të marra nga Toka. Stronciumi jep të kuqen e ndezur, bakri jep blunë, sodiumi jep të verdhën dhe tallashi i hekurit dhe copat e qymyrgurit japin shkëndijat e arta. Flakët e shndritshme dhe zhurma e fortë vjen nga pudra e aluminit. - A ka Toka motin më të keq në sistemin diellor?
Deri tani, është moti më i keq që njerëzit kanë përjetuar. Por universi ka mote edhe më të këqija. Në Mars mund të formohen uragane-stuhi katër herë më të mëdha se Teksasi. Stuhitë e pluhurit në planetin e kuq mund të turbullojnë të gjithë globin! Jupiteri ka një uragan dy herë më të madh se masa e planetit tonë dhe zgjati për të paktën tre shekuj (një tjetër stuhi në Jupiter është edhe më i madh). Afërdita është një ferr i vërtetë, dhe Plutoni është më i ngrirë se vendi më i ftohtë në Tokë (edhe pse një ditë mund të ndryshojë dhe Plutoni mund të bëhet oazi i fundit për jetën). - Ku janë baticat më të larta?
Në Burntcoat Head, Minas Basin, pjesë e Gjirit Fundy në Nova Scotian, baticat mund të arrijnë 11.7 metra lartësi. Gjiri ka formën e hinkës, fundi zgjerohet lart nga gryka e oqeanit. Rezultati është një “kanal baticor”. - Ku është akullnaja e vetme e botës?
Mt. Cotopaxi në Ekuador mban të vetmen akullnajë në ekuator. - Cili është liqeni më i madh në Amerikën e Veriut?
Liqeni Superior. - Cili është tufani më i tmerrshëm që ka prekur Shtetet e Bashkuara?
Një uragan i kategorisë 4 goditi Galveson-in, Teksas në vitin 1900 dhe vrau më shumë se 6 mijë persona. Uragani tjetër që ka shkaktuar më shumë vdekje ishte ai i vitit 1928 në Florida, në të cilën humbën jetën 1900 persona. - Cili është zinxhiri më i gjatë malor në Tokë?
Vargmali Mid-Atlantik, i cili ndan gati gjithë oqeanin Atlantik nga veriu në jug. Islanda është një vend ku ky zinxhir malor i nëndetit ngrihet mbi nivelin e detit. - Sa ar është zbuluar në të gjithë botën?
Më shumë se 193,000 tonë metrikë. Nëse do t’i mblidhnim të gjitha së bashku, atëherë do të formonim një kub shtatëkatësh që do t’i ngjante një prej ndërtesave të Donald Trump. Por në fillim duhen gjetur gjithë ato unaza që kanë rënë në lavaman. - Cilat janë dy vendet që prodhojnë më shumë ar?
Afrika e Jugut prodhon 5300 tonë metrikë në vit, dhe Shtetet e Bashkuara prodhojnë më shumë se 3200 tonë metrikë në vit. - Cila është ajo bimë e Amerikës së Veriut që mund të jetojë për mijëra vite?
Për shkurren katran, e cila rritet në shkretëtirat Mojave, Sonoran dhe Chihuahuan, rezultatet me radiokarbon kanë treguar se ka jetuar që nga lindja e Krishtit. “Disa prej këtyre bimëve mund të durojnë për 10 mijë vite”, thonë shkencëtarët. Sikur të mund të flisnin. - Mesatarisht, sa ujë në ditë konsumohet në të gjithë botën?
Përgjigja është 400 miliardë galonë. - A është Saturni i vetmi planet me unaza?
Saturni ka unazat më të dukshme. Por Jupiteri dhe Neptuni janë sisteme të holla unazash, ashtu si Urani. Madje dhe Toka mund të ketë qenë dikur një planet me unaza. - Cili është kontinenti më i lartë, më i thatë dhe më i ftohtë në Tokë?
Përgjigjja do të ishte Antarktida. - Në çfarë thellësie ndodhin tërmetet?
Pjesa më e madhe e tyre ndodh në më pak se 80 kilometra nga sipërfaqja e Tokës. Tërmetet më të cekëta shkaktojnë dëme më të rënda, por forca shkatërruese e një tërmeti varet nga kushtet e shkëmbit dhe dheut, si dhe në metodat e ndërtimit të banesave. - Ku janë gjetur shkëmbinjtë më të vjetër në botë?
Meqë tabani i oqeanit rigjenerohet vazhdimisht, ndërsa platetë kontinentale lëvizin në sipërfaqen e Tokës, shkëmbinjtë më të vjetër në dyshemenë e oqeanit janë më pak se 300 milionë vite të vjetra. Në kontrast, shkëmbinjtë më të vjetër kontinentalë janë 4.5 miliardë vite të vjetër. - Sa për qind e ujit të freskët të botës ruhet si akull?
Rreth 70 për qind. Dhe nëse do t’ju duhej ta zëvendësonit të gjithën, do t’ju duheshin 60 vite shi në të gjithë globin, pastaj duhet të mendonit një mënyrë për ta ngrirë të gjithën. - Cili është liqeni alpin më i madh në Amerikën e Veriut?
Liqeni Tahoe në kufirin Kaliforni-Nevada ka një sipërfaqe prej 105 mijë akrash, mban 39 trilionë galon ujë dhe është gati 488 metra e thellë. - A kanë ekzistuar gjithmonë kontinentet?
Jo ashtu siç i njohim ne sot. Shumë shkencëtarë thonë se Toka e pati zanafillën si një kontinent i madh, e thatë si një kockë. Uji erdhi si kometat, supozimet vazhdojnë dhe kështu u zhvilluan oqeanet. Kohët më të fundit, masat e tokës së botës u grumbulluan në një superkontinent me emrin Pangaea. Kontinenti filloi të thyhej 225 milionë vite më parë, dhe si përfundim u fragmentua në kontinentet që ne njohim sot. - Sa hi vullkanik bie në një ditë?
Gjatë periudhës nëntë-orëshe të aktivitetit më energjetik të vullkanit në malin St.Helen më 18 maj të vitit 1980, ai hodhi më shumë se 540 milionë tonë hi në një sipërfaqe prej 56,980 kilometrash katrorë. Ky ishte shpërthimi më shkatërrues vullkanik i njohur deri më sot në Shtetet e Bashkuara. Pesëdhjetë e shtatë njerëz humbën jetën nga shpërthimi, përfshirë dhe shkencëtarin Dr. David Johnston, i cili po monitoronte 8 kilometra larg vullkanit. Dëmi që rrëshqitjet dhe hiri që ra nga qielli shkaktuan ishte 1 miliardë dollarë. - Cilat janë vendndodhjet më ekstreme në Shtetet e Bashkuara?
Pika më perëndimore quhet West Point në ishullin Amatignak, Alaskë. Pika më veriore quhet Point Barrow, Alaskë. Pika më veriore është maja jugore e ishullit Hauai. Pika më lindore është Pochnoi Point, në Semisopochnoi, Alaskë. Maja e ishullit Aleutian shtrihet në anën tjetër të vijës të gjatësisë 180 gradëshe, pra Pochnoi Point është zyrtarisht në Hemisferën Lindore. - Nëse do t’i sajonim Tokën, Hënën dhe Marsin si kukullat matrushka, si do të renditeshin?
Marsi do të futem brenda Tokës, dhe Hëna do të futej shumë mirë brenda Marsit. Toka është gati sa dyfishi më i madh se Marsi, i cili është sa dyfishi më i madh se Hëna. - A do të jetë gjithnjë këtu Toka?
Astronomët mendojnë se pas disa miliarda vitesh, Dielli do të bymehet kaq shumë sa do të mbulojë Tokën. Nëse ne do të jemi përsëri këtu, me siguri do të skuqemi dhe planeti do të avullojë. Megjithatë, ekziston një mundësi që një masë në ndryshim e Diellit të bëjë që Toka të lëvizë në një orbitë më të largët e të mirë. Një llogaritje matematikore tregon se është teorikisht e mundur për njerëzit që të sajojnë një lëvizje të tillë para se të jetë vonë. /InforCulture.info
