Zbulimi i Mark Palnikaj, shkrimi në alfabetin e shqipes, 27 vjet përpara Kongresit të Manastirit më 1908, është zbuluar një shkrim që i dërgohej Vatikanit. Relacioni flet për një ngjarje të rëndë, që ka të bëjë me përpjekjet e të krishterëve për të mos u kthyer në myslimanë, sipas shqiptarja.com.
Është i shkruar në formën e një si urdhri të prerë dhe një reagimi ndaj një dukurie të konsoderuar si gjëmë të madhe, duke e shoqëruar me një mallkim të fortë në gjuhën shqipe:
“Kush ep çiken n’turq, asht i djegun e i pjekun e i dalun”!!!
Një dokument i vitit 1881, i zbuluar në Arkivin e Françeskanëve, nga studiuesi dhe kërkuesi i palodhur, Mark Palnikaj, flet më shumë sesa historia që kemi shkruar deri më sot, për shkrimin e shqipes në alfabetin e saj. Dokumenti daton 27 vjet përpara sesa të shpallej ky alfabet, nga Kongresi i Manastirit, që u mbajt më 1908-ën.
Mark Palnikaj, ka gjetur dhjetëra dokumente për historinë dhe kulturën shqiptare të shkruara në latinisht, në periudhën e pushtimit osman të Shqipërisë. Ka gjetur dhe dokumente të shkruara në gjuhën e latine, apo në gjuhën shqipe me alfabet latin, por dokumentet e gjetura në alfabetin e gjuhës shqipe përpara se të themelohej ky alfabet janë të rralla.
Dihet se para Kongresit të Manastirit, shqipja është shkruar me disa variante nga rilindësit tanë, derisa në unifikimin e alfabetit, por shkrimi në dokumentin e zbuluar nga Mark Palnikaj është pikë për pike, si alfabeti i shqipes i shpallur më 1908-ën, në Kongresin e Manastirit.
Mark Palnikaj, rrëfen se dokumenti i zbuluar është një relacion që i dërgohet Vatikanit, rreth një ngjarjeje të rëndë të ndodhur në Nikaj, në vitin 1881. Palnikaj, na njeh me dokumentin në origjinal, që po e paraqesim të shkruar edhe të përkthyer:
Dokumenti origjinal, që vjen në italisht dhe shqip”
“Memorie Varie
Alla mia venuta trovai otto fanciulle vendute al turco, ne salvamo quatro e quatro andarono perdute. Allora in una adunanza di tutte Nikaj a Rescpe pregai la tribu a fare la leggie all’intiera.
L’Alfiere Bash Bairami all’intiera addunanza dicendo: Kush ep çiken n’turq, asht i djegun e i piekun e i dalun. Sicurta sono quelle della chiesa. Ma questi semibarbari popoli avendo piu a cuore il denaro che la propia religione e meglio l’anima propia, tre case fissare non volare stare alla legge, e tutte tre le feci bruçiare dalla tribu..”
Dokumenti i përkthyer në shqip:
“Ngjarje me rëndësi”
Kur unë erdha këtu, gjeta tetë vajza të shitura tek turqit, ne shpëtuam katër, kurse katër i humbëm. Atëherë në një mbledhje të të gjithë fisit Nikaj në Rreshpe, iu luta fisit që të bënin një urdhëresë të brendshme. Bajraktari Bash Bajrami, me urdhër të brendshëm, është deklaruar: Kush jep vajzën te myslimanët, është i djegur dhe i pjekun dhe i nxjerrë jashtë fisit. Garanci për këtë, është kisha. Por, këta popuj gjysmë barbarë kanë më për zemër paratë sesa fenë e tyre dhe më mirë sesa shpirtin e vet, tri shtëpi fiksuen mos me e zbatue vendimin dhe të trija këto shtëpi u dogjën nga fisi.”
