Studiuesi Viron Prodani, në vijim të librave të tij për emigracionin shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ka sjellë një tjetër libër të rrallë.
Këtë herë për emigrantët shqiptarë në SHBA që luftuan në ushtrinë amerikane gjatë Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore.
Libri i ri i Prodanit titullohet “KONTRIBUTI I EMIGRANTEVE SHQIPTARE NE SHBA. NE LUFTEN E PARE DHE TE DYTE BOTERORE”.
Prodani i ka zbuluar emrat pas një pune voluminoze në arkivat amerikane.
Gazeta Dita do të botojë në mënyrë ekskluzive të gjithë emrat 4973 shqiptarëve që luftuan në ushtrinë amerikane gjatë Luftës së Parë Botërorë, por edhe emrat e 3441 shqiptarëve që luftuan në ushtrinë amerikane gjatë Luftës së Dytë Botërorë.
Nga Viron Prodani
Një historik i shkurtër i Luftës së Parë Botërore
Lufta e Parë Botërore apo Lufta e Madhe ishte lufta që përfshiu pothuajse gjithë botën, nga viti 1914 deri në vitin 1918. Kjo luftë i kushtoi njerëzimit humbjen 20 milionë njerëzve. “Lufta e Madhe” përfshiu gjashtë kontinentet e banuara të lëmshit tokësor: Evropën, Azinë, Afrikën, Amerikën e Jugut, Amerikën e Veriut dhe Australinë. Lufta e parë botërore ishte kryesisht e përqendruar në Gjermani dhe Francë e ndarë në bllokun qendror dhe Antantën. Lufta e I Botërore nisi me vrasjen e kryedukës Franc Ferdinandit, trashëgimtarit të fronit të Perandorisë Austro-Hungareze në Sarajevë të Bosnjës nga serbo-boshnjaku Gavrilo Princip me 28 qershor 1914.
Në këtë konflikt mbarëbotëror të armatosur u përballuan dy fuqi të mëdha: Perandoritë qendrore (Perandoria gjermanike dhe Perandoria Austro-Hungareze) dhe nga ana tjetër Pakti i Trefishtë (me Mbretëritë e Bashkuara, Francën, dhe Rusinë). Lufta e Madhe filloi me 28 korrik 1914 dhe përfundoi më 11 nëntor 1918 me fitoren e Paktit të Trefishtë.
Lufta shkaktoi shpërbërjen e katër perandorive: Perandorisë Austro-Hungareze, Prusisë, Perandorisë Osmane dhe Rusisë. Gjermania humbi perandoritë koloniale dhe shtetet evropiane të Çekosllovakisë, Estonisë, Finlandës, Letonisë, Lituanisë, Polonisë dhe Jugosllavisë fituan pavarësinë.
Lufta e I Botërore shënoi mbarimin e rendit botëror që u vendos pas Luftërave Napoleoniane, dhe ishte një shkaktare e rëndësishme për shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore.
Hyrja e SHBA në luftë
Shtetet e Bashkuara të Amerikës, gjatë tre viteve të para të luftës ndoqën një politike neutraliteti. Në janar të vitit 1917, Gjermania filloi luftë te pakufizuar duke mbytur edhe 5 anije të SHBA. Për këto sulme dhe shkaqe të tjera, Amerika vendosi të hynte në luftë.
Në draft regjistrin e viteve 1917-1918, u regjistruan 24 milionë vetë. Këta i përkisnin viteve të lindjes nga viti 1872 deri në vitin 1900, pra 18 deri 45 vjeç.
EMIGRANTËT SHQIPTARE NË LUFTËN E PARË BOTËERORE
Në dhjetor të vitit 1917, Faik Konica nga Londra i kërkoi Këshillit te Vatrës që të organizohet një regjiment shqiptar i cili nën komandën e kolonel Herbert dhe nën flamurin shqiptar do të luftoje bashkë me aleatët në Shqipëri. Anglia e pëlqeu planin e kolonelit Herbert, por problemi qëndronte nëse kishte mjaft shqiptarë sa për të formuar një regjiment. Edhe komisioni i Vatrës e pëlqeu ketë plan dhe ua beri të njohur të gjitha degëve me një qarkore.
Krijimi i këtij regjimenti, do te sillte disa të mira për Shqipërinë si:
-Simpatinë dhe përkrahjen e Shqipërisë për sigurimin e kufijve dhe integritetin e saj në Kongresin e ardhshëm të Paqes.
-Federata Pan Shqiptare Vatra do të merrte një rendësi ndërkombëtare dhe zëri i saj do të dëgjohej me mirëdashje nga aleatët.
-Pas çlirimit te vendit, Shqipëria do të kishte një ushtri kombëtare që të mbronte kufijtë e saj, e cila do të vendoste rregullin dhe paqen në vend.
-Do ti provohej popullit amerikan që jemi gati të bëjmë pjesën tonë në këtë lufte të madhe për vendosjen e demokracisë në të gjithë botën.
-Do t’i provohej botes, që jemi gati të luftojmë dhe të vdesim për lirinë e vendit tone.
Thirrja për përfshirjen e shqiptarëve të Amerikës në këtë luftë të madhe ishte:
-O burrani pra, le të organizojmë regjimentin shqiptar për nder dhe lavdi të kombit tonë.
-Na do nderi dhe detyra, të luftojmë për flamurin amerikan.
-Regjimenti do të jetë kurorë për mbi të gjitha punët që kanë bërë shqiptarët e Amerikës.
Më 3.6.1917, Federata Vatra kërkoi nga degët e saj që të mblidheshin 40.000 dollarë fonde ndihmë për shpëtimin e Shqipërisë. Deri në vitin 1919 kur u zhvillua Konferencën e Paqes u mblodhën 250.000 dollarë.
Kjo dëshirë e madhe e emigrantëve shqiptarë për të kontribuar në Luftën e Parë Botërore nën flamurin e SHBA u realizua kur Qeveria Amerikane beri regjistrimin e atyre që ishin të afte për luftë. Në këtë mobilizim, u regjistruan rreth 4.800 shqiptarë, ndërsa numri i përgjithshëm i të mobilizuarve ishte 24 milion. Për çdo person, u plotësuan kartelat individuale ku shënohej numri i kartelës, data e mobilizimit, emri, mbiemri, viti i lindjes, vendi i lindjes, vendi i banimit dhe të tjera të dhëna.
Ushtarët shqiptarë sipas grup moshave në vjeç 18-20, 21-30, 31-40 dhe numrit te tyre ishte: 18-20, 350 vetë, 21-30, 4.340 vetë, dhe 31-42, 103 vetë. Gjithsej 4.793 vete.
Sipas shteteve ku janë regjistruar, ato janë: Massachusetts 1.410, Connecticut 730, Pennsylvania 500, Neë York 300, Ohio 270, Maine 235, Michigan 195, North Dakota 155, Utah 135, Missouri 115, Rode Island 110, Illinois 110, Nee Hampshir 95, Montana 80, Wisconsin 80, Neë Jersey 60, Indiana 53, Minessota 30, Californi 25, Arizona 25, Washington 20, dhe ne Virginia, D.Columbia, Nebraska, Oregon, Delavuare, Florida, Tennese, Virginia, Ioëa, Georgia, Colorado 60 vetë. Gjithsej 4.793 vetë.
Shtypi shqiptar i kohës që botohej në shqip në SHBA, jep pak informacion për ushtarët shqiptare që morën pjesë në luftë./gazetashqiptari.com/InforCulture.info
LISTA EMERORE E USHTAREVE SHQIPTARE NE LUFTEN E PARE BOTERORE
