Në ato kohë të rënda, kur qielli i Kosovës mbulohej nga re të zeza, e toka mbante plagët e dy Jugosllavive — të Krajlit e të Titos — ndër shqiptarë u përmend një emër që flitej me respekt: Abit Dedia, nip i Llapashticës.
Thonë të moçmit se s’ishte njeri i zakonshëm ai. Kishte sy që të shponin, si të shqipes, e fjalë që digjnin si prushi. U rrit në kohë zije, në mal e në përndjekje, me pushkë në krah e me besë në zemër. Luftoi kundër pushtuesve të Krajlit e më vonë kundër atyne të Titos, se për të, robëria s’kishte flamur — robëri mbetej, s’kish rëndësi kush ta vinte zinxhirin.
Kur e zunë komunistët e Jugosllavisë, ia dhanë dënimin me vdekje. Po thonë se atë natë, kur gjykatësi i lexoi vendimin, Abiti buzëqeshi, e i tha:
“As vdekja s’ma merr fjalën, se fjala jem s’asht për me dekë!”
Atë buzëqeshje e mbajnë mend edhe muret e burgut. Dënimin ia shndërruen në njëzet vjet, e prej tyne i mbajti katërmbëdhjetë, në qelitë ku njeriu humbte dritën e syve. Por Abiti nuk u përkul. Thonë se natën, në burg, u fliste të tjerëve për Kosovën si për një nuse të robnueme që priste çlirimin.
Kur doli prej burgut, s’u kthye me urrejtje, po me zjarr në shpirt. Nëpër oda, në Llapashticë e më gjerë, njerëzit mblidheshin për ta dëgjuar. Edhe fëmijët rrinin të strukur te trapazani, në fund të odës, e ia shikonin sytë që i ndrisnin si flakë. Ai mallkonte me zë të fortë Jugosllavinë, Titon, Ali Shukriun, e madje edhe Sulltanat që kishin mbajtë nën zgjedhë shqiptarin për shekuj.
Fjalët e tij për kohën ishin si rrufe në qiell të hapur — blasfemi për partinë, por uratë për popullin.
Njëherë, në një dasmë të madhe në Llapashticë, kur shahirat filluan me i rrah telat e çiftelisë e me këndue për Babën Mbret, Sulltanin, Abiti u çue në kambë, i ndezur si flakë.
“Mos këndoni për ata!” – u tha me zë që i mbuloi tupanët. – “Po ai Sulltan Pajaziti, gruen e ka pas serbe! Po ju këndoni për atë që ka marrë vajzën e Knez Llazarit, që mbrojti Serbinë e jo Shqiptarin?!”
U ba heshtje e rëndë. Shahirat ndalën, çiftelia u drodh. Askush s’guxoi me e kundërshtue. Disa të rinj, që s’e dinin kush ishte Pajaziti, e morën si rrëfim të çuditshëm. Por ma vonë, kur historia u shkru në libra, u pa se Abiti kishte thanë të vërtetën.
Ai s’ishte vetëm trim, ishte edhe dijetar i zemrës — ai e dinte se historia duhej pastrue prej gënjeshtrave.
Thonë se shpesh në odë, kur përmendej Titoja, Abiti shtrëngonte grushtin e thoshte me përbuzje:
“Për ne, Tito asht si pluhni i rrugës! E koha do ta hedhë në kantën e plehut!”
E ashtu ndodhi. Vitet kaluen, perandoria e tij u shemb, e fjala e Abitit mbeti.
Sot, kur e përmendin në Llapashticë, njerëzit thonë:
“Abiti s’e vrau pushka, e s’e theu burgu. Se ai s’ishte prej mishi, po prej zani.”
Në netët e dimrit, nëpër oda, kur flitet për burrat që nuk u përkulën, pleqtë e vendit ende tregojnë:
“Një herë në dasëm, ai ndali muzikën me fjalë, e ia ktheu historinë me të vërtetë.
Një herë në burg, i dha dritë të burgosunve me guxim.
E një herë në jetë, ia shpalli vdekjes se s’ka pushtet mbi fjalën.”
Në kujtesën e fshatit, thonë se Abiti s’ka dekë.
Nata që vdiq, një erë e fortë ra nëpër kodrat e Shalës, e qirinjtë nëpër oda s’u fiken dot. Ishte sikur shpirti i tij s’u nda, por doli me valët e ajrit, me fjalët që kishte thanë.
Që atëherë, në Llapashticë, kur ndonjë burrë flet drejt e pa frikë, njerëzit thonë:
“Fol si Abit Dedia!”
Se ai u ba legjendë, jo pse rroi gjatë, por pse s’u përkul kurrë.
