“Sepse shqiptari është në thelb një evropian – një evropian i mesjetës. I vetëm nga të gjitha racat në Turqi (Perandorinë Osmane), ai ka një aristokraci të trashëguar dhe një sistem feudal.
Një punëtor mund të bëhet pasha dhe nuk është një pamje e rrallë të shohësh një zezak me uniformë oficeri që komandon trupat e bardha. Por shqiptarët e kanë ruajtur krenarinë e lindjes. Gegët janë të organizuar në klane, të cilët nuk i binden askujt përveç prijësve të tyre trashëgues.
Edhe ndër toskët më të qytetëruar të jugut, pasuria dhe grada nuk janë aq të rëndësishme, dhe beu më i varfër dhe më i riu i një familjeje të vjetër do të pretendojë përparësi në publik ndaj të rinjve më të nderuar.
Zakonet martesore të turqve nuk bëjnë asnjë llogari për dallimet shoqërore. Një turk do të martohet me një skllave gjeorgjiane ose çerkeze. Shqiptarët që u bënë myslimanë kanë mbetur monogamistë të rreptë. Ata kurrë nuk martohen jashtë racës së tyre dhe rangut të tyre.”
__________________________________
🇬🇧 “For the Albanian is essentially a European – a European of the Middle Ages. Alone of all races in Turkey (Ottoman Empire), he has an hereditary aristocracy and a feudal system.
A labourer may rise to be a Pasha, and it is no rare sight to see a negro in officer’s uniform commanding white troops. But the Albanians have kept their pride of birth. The Ghegs are organised in clans, which obey none but their hereditary chiefs.
Even among the much more civilised Tosks of the South, wealth and rank count for little, and the poorest and youngest bey of an old family will claim precedence in public over the most venerable nouveau riche.
The marriage customs of the Turks make no account of social distinctions. A Turk will marry some Georgian or Circassian slave. The Albanians who became Moslems have remained strict monogamists. They never marry outside their own race and their own rank.”
__________________________________
• Henry Noel Brailstord: Macedonia, Its Races and Their Future; The Albanians, Customs and Feudalism (1903)
