Moikomi: Dritëro, e ke frikë vdekjen?
Dritëroi: Më tepër mendoj për të. A mund të quhet kjo frikë?
Moikomi: Sokrati ka thënë, se nuk frikësohej nga vdekja, sepse “kur jam unë, ajo nuk është, kur është ajo, nuk jam unë”, pra pika e takimit nuk është shumë e përcaktuar . Është përjashtuese, por dhe fluide.
Dritëroi: Sokrati qe filozof . Por kjo nuk të shpëton nga vdekja . As mbreti dhe as skllavi nuk shpëtojnë dot nga vdekja. Poetët janë vëllezër me filozofët. Janë të gjithë nga pak sokratikë. Poetët bëjnë mohime të bujshme, me fjalë të larta, të stolisura, plot retorikë, siç bëjnë opozitarët e vërtetë ndaj çdo pushteti. Por në të vërtetë, Vdekja vetëm qesh. Ose hesht. Ajo është opozita e të gjithë neve të gjallëve.
Moikomi: Homeri përdor përcaktimin “ne, vdekatarët”.
Dritëroi: Kjo është më e bukur se zbukurimet metaforike. Homeri e di se ç’është vdekja . Ndaj e trajton si gjëmë. Si fatkeqësi të pandreqshme. Dhe ka të drejtë. Trimëria ndaj vdekjes mua më ngjan me një fallsitet, me një mburrje të kotë. Po jo çdo lloj krekosje është trimëri. Në fakt ka edhe karshillëk, ose qesëndisje të vdekjes, vetëm nga frika. Ç’ka është një lloj vetëposhtërimi, vetnënshtrimi.
Frika ndaj vdekjes është e natyrshme, njerëzore. Kuptimi i frikës, i motiveve të saj e bën të vetëdijshëm njeriun. Duke u bërë i tillë, ai bëhet më tepër njeri. E kupton se kufijtë kohorë të moshës, të jetës fizike, janë të pashmangshëm. Ai( njeriu), duhet të jetojë brenda asaj që i është përcaktuar, dmth, brenda jetës. Përtej vdekjes mund të jetosh shpirtërisht. Në shpirtin e të tjerëve që vijnë, për shumë shekuj. Ose të humbet emri në gurin e vdekjes . Unë shkoj shpesh nëpër varrezat e vjetra. Gjatë udhëtimeve kam parë shumë varreza fshatrash, qytetesh të vogla e të mëdha dhe lexoj emrat nëpër gurët e varreve. Lexoj me një dridhje në zemër emrat e të vdekurve. Po shumica e gurëve të varreve të ritit mysliman nuk kanë emra. Janë thjesht gurë misteriozë. Ata ruajnë shumë historira, vaje, derte, pikëllime. Janë në një farë mënyre, libri i madh i të vdekurve të zakonshëm. Librat e poetëve, filozofëve, dramaturgëve, eseistëve, përpiqen të imitojnë këtë libër anonim ose me emra të parëndësishëm të të vdekurve, për të kuptuar jetën e tyre të dikurshme. Pra vdekja të çon te jeta, ashtu si dhe jeta të çon te vdekja. Kjo hyrje- dalje, ose dalje- hyrje është jetëvdekja, ose vdekjejeta jonë. Në pafundësi…
Moikomi: Nuk ka kufij të prerë mes jetës dhe vdekjes. Më kujtohet sesi njëherë Deni Didero, ka thënë se ndryshimi midis një njeriu të gjallë dhe një statuje, nuk është shumë i madh. Njeriu vdes dhe eshtrat janë kalçium, ashtu si mermeri i statujës. Po dhe statujën e mermertë po ta thërrmosh, ta bësh pluhur, mbi këtë pluhur mund të mbijë një lule, ose një pemë. Frutat e kësaj peme, psh, një mollë, e shuajnë urinë e një njeriu. Kështu, vdekja ushqen jetën…
Dritëroi: Bukur e ka thënë Didero. Këtë filozofi e kanë pak a shumë dhe bektashinjtë, sidomos Naim Frashëri.
Moikomi: Nuk është thjesht fjala për panteizmin.
Dritëroi: Panteizmi është gjysëm materializëm. Kjo gjysëm të çon te materializmi i plotë.
Moikomi: Ka edhe sfida ndaj vdekjes.
Dritëroi: Vetë jeta është pafundësisht sfidë ndaj vdekjes . Çdo ngrënie buke në sofër apo tryezë, çdo pirje uji është një kundërshtim i vdekjes. Të ushqehesh, do të thotë të sfidosh vdekjen. Në një moshë të rritur kur puth për herë të parë, kur bën dashuri dhe kupton sekretin e seksit, atëherë sfida ndaj vdekjes bëhet më e madhe, më e plotfuqishme, shumëplanëshe . Gati një kryengritje. Njeriu kështu ngjiz vetveten te pasardhësi, Babai te i biri. Vdekja kthehet nga një ligj i vrazhdë në një konvencion. Dobësohet fataliteti i vdekjes. Pushteti i saj suprem lëkundet. Edhe Arti lind si kundërshtim, si triumf ndaj vdekjes.
Moikomi : Shqiptarët lindin shumë fëmijë. Kjo është një mënyrë për të fituar betejat me vdekjen.
Dritëroi: Fara e shqiptarit mbars edhe gurin. Në kuptimin e seksit si rikrijim i botës, shqiptari është një kryemjeshtër. Tepër vital. I pamposhtur ! I tmerrshëm ! Padyshim fitimtar!
Moikomi: E çuditshme kjo: “Shqiptari e mbars edhe gurin!”
Dritëroi: Është një metaforë, Moikom!
Moikomi: Surrealiste. E skajëshme.
Dritëroi : Plotësisht e vërtetë. /voal.ch
