Vepra, e titulluar “Amyris, de vita et gestis Mahometi Turcorum imperatoris” (“Emir: Jeta dhe Pushtimet e Mehmet Perandorit Turk”), u shkrua nga poeti dhe historiani Gian Mario Filelfo në 1475.
TURQI– Historia është e mbushur me vepra arti të humbura, por ndonjëherë fati siguron një perlë të pazbuluar. Kështu profesorja e asociuar, Filiz Barın Akman i Shkencave Sociale në Universitetin e Ankarasë dhe bashkëshorti i saj dhe akademiku Beyazıt Akman, zbuluan një poemë epike prej 5000 rreshtash nga periudha e Rilindjes, shkruar nga një poet italian në nder të Sulltan Osman Mehmed Pushtuesi.
Vepra, e titulluar “Amyris, de vita et gestis Mahometi Turcorum imperatoris” (“Emir: Jeta dhe Pushtimet e Mehmet Perandorit Turk”), u shkrua nga poeti dhe historiani Gian Mario Filelfo në 1475.
Çifti Akman, në një intervistë për Anadolu Agency (AA), foli për zbulimin dhe tiparet e veprës. Vepra nuk është përkthyer në Turqisht ose Anglisht në gati 550 vjet të historisë së saj dhe nuk ka qenë objekt i ndonjë studimi akademik.
Beyazıt Akman tha se ai ishte duke punuar me gruan e tij në perceptimin e Turqve dhe Islamit në Perëndim. “Ne vazhdimisht po përpiqeshim të gjenim burime të reja. Në hulumtimet tona, ne kemi parë disa referenca për këtë vepër dhe autorin, por kurrë nuk e kishim parë vetë punën. Citimet për këtë vepër po citonin gjithashtu përmes citimeve. Ne nuk kemi hasur një studim që lexon dhe interpreton punën nga fillimi në fund “, tha ai.
Akman tha se ata kanë një kopje faksimile të veprës të shtypur në Itali në 1978 dhe nënvizoi se do të përpiqen të arrijnë dorëshkrimin origjinal latin nga biblioteka Bibliotheque de Geneve në Gjenevë, Zvicër.
Ai shpjegoi se hapi i tyre i parë do të ishte të përfundonin përkthimin e poezisë.
“Deri më tani, ajo duhet të ishte përkthyer në shumë gjuhë, jo vetëm në Turqisht, dhe duhet të ishte objekt i shumë studimeve. A mund ta imagjinoni, një Italian shkroi një vepër prej 5,000 rreshtash mbi Sulltan Mehmedin në shekullin e 15-të, dhe nuk përkthehet në asnjë gjuhë “, tha Akman.
“Nëse kjo vepër do të ishte shkruar për një perandor të krishterë dhe jo për një sundimtar mysliman turk, unë jam i sigurt se do të ishte përmendur midis klasikeve si Iliada e Homerit dhe Eneida e Virgjilit. Ata e burgosën atë në arkivat e bibliotekave të tyre. Nuk ka dyshim që historiografia orientaliste ka një ndikim të madh në faktin se vepra ka qenë e panjohur deri në një shkallë të tillë deri më tani. Ne së pari duam ta përkthejmë këtë vepër në turqisht dhe anglisht, dhe pastaj ta analizojmë. Nuk e di pse nuk ka tërhequr vëmendjen e askujt për pesë shekuj, “-deklaroi ai.
Akman vuri në dukje se poezia e Filelfo kishte po aq domethënie historike sa portreti i famshëm i Sulltan Mehmed Pushtuesit i artistit venecian, Gentile Bellini.
“Padyshim, kjo vepër nuk ndryshon nga portreti i Bellinit për Mehmed. Ajo që bëri njëra me artin e pikturës, tjetra me letërsinë. Është e rëndësishme që vepra t’i paraqitet njerëzve tanë dhe kulturave të tjera me një azhurnim me këtë projekt, ne synojmë të plotësojmë këtë boshllëk “.
Ndërkohë, Filiz Akman dha një pasqyrë të sfondit dhe historisë së poezisë.
Pasi Sulltan Mehmed pushtoi Stambollin, mes të burgosurve ishte edhe kunati i një tregtari venecian me emrin Othman Lillo Ferducci nga Ankona. Ferducci i dërgoi një letër Sulltanit, duke kërkuar që kunati i tij të lirohej dhe Sulltani e liroi pa kërkuar asnjë shpërblim.
I ndikuar nga akti i Sulltanit, Ferducci shtoi emrin e tij “Othman” në emrin e tij si një mirënjohje, pasi “Othman” ishte emri i paraardhësit të Sulltan Mehmedit dhe themeluesit të Perandorisë Osmane. Ai gjithashtu kërkoi nga miku i tij, poeti i Rilindjes Gian Mario Filelfo, i lindur në Pera në 1426, për të shkruar një poemë epike për Sulltan Mehmedin, duke përshkruar arritjet dhe pushtimet e tij.
“Ai synoi të falënderonte Sulltanin dhe t’i shprehte falënderimet e tij,” tha ajo.
Akman vuri në dukje se vepra do të përkthehet nga origjinali latin në turqisht dhe anglisht, shoqëruar me lexime të hollësishme letrare dhe shpjegime të kontekstit historik. Ajo deklaroi se ata synojnë ta kenë librin në rafte për disa muaj.
Libri do të botohet nga Botimet Kopernik me titullin, “Emiri: Eposi i Fatih i Pesë Shekujve”.
