Familja Canidae, e njohur zakonisht si familja e qenve, përfshin disa nga kafshët më inteligjente, më të shoqërueshme dhe më të adaptueshme në planet. Nga qeni i shtëpisë, që është miku më i vjetër i njeriut, e deri te ujqërit, dhelprat dhe çakejt, këto kafshë kanë ndërtuar një botë të pasur sjelljesh dhe aftësish që i bëjnë unike në mbretërinë shtazore.
Familja Canidae i përket rendit Carnivora (grabitqarë) dhe përfshin më shumë se 35 lloje të ndryshme, të ndara në disa gjini kryesore si:
Canis (ujqërit, qentë, çakejt)
Vulpes (dhelprat)
Lycaon (qeni afrikan i egër)
Nyctereutes (qeni rakun)
Otocyon (qeni me veshë lakuriqi)
Është nënlloje e ujkut gri dhe u zbut nga njeriu rreth 15.000 – 30.000 vjet më parë.
Ka mbi 400 raca të njohura – nga qentë e vegjël si çivaua deri te gjigantët si mastifi.
Qeni është simbol i besnikërisë, inteligjencës dhe bashkëpunimit.
Ka aftësi të jashtëzakonshme për të nuhatur, për të kuptuar emocionet njerëzore dhe për të mësuar komanda komplekse.
Paraardhësi më i afërt i qenit shtëpiak.
Jeton në kope shumë të organizuara, me një strukturë shoqërore të qartë (alfë, beta, etj.).
Është gjuetar efikas që punon në grup për të ndjekur prenë.
Zëri i tij karakteristik, ulërima, shërben për komunikim me anëtarët e tjerë të kopeve dhe për të shënuar territorin.
Jetojnë kryesisht në Afrikë, Azi dhe Evropë Juglindore.
Janë omnivorë (hanë gjithçka) dhe shumë të zgjuar për t’u përshtatur me mjedise të ndryshme.
Në disa kultura, çakejt përmenden në mite dhe tregime si simbole të dinakërisë dhe mbijetesës.
Një nga kafshët më të njohura të familjes Canidae.
E famshme për dinakërinë, shkathtësinë dhe bukurinë e saj.
Dhelpra e kuqe (Vulpes vulpes) është më e përhapura – e gjejmë në Evropë, Azi dhe Amerikë.
Jeton vetëm ose në çifte dhe ka një mënyrë shumë të butë, të heshtur për t’u lëvizur gjatë gjuetisë.
Një nga grabitqarët më të organizuar të Afrikës.
Jeton në kope dhe gjuan në grup me efikasitet të jashtëzakonshëm.
Ka njolla unike shumëngjyrëshe që e bëjnë të dallueshëm nga çdo canid tjetër.
Është në rrezik zhdukjeje për shkak të humbjes së habitatit dhe konflikteve me njerëzit.
Jeton në Azi Lindore dhe në disa pjesë të Evropës Lindore.
Ngjan me rakunin, por është pjesë e familjes së qenve.
Është i vetmi canid që fle gjatë dimrit (hibernon).
Jeton në savanat afrikane.
Ka veshë shumë të mëdhenj që i ndihmojnë të dëgjojë insektet nën tokë.
Ushqehet kryesisht me termita dhe insekte – një veçori e rrallë për grabitqarët.
Anëtarët e familjes Canidae luajnë rol të rëndësishëm ekologjik. Ata kontrollojnë popullatat e brejtësve dhe barngrënësve të vegjël, duke ruajtur ekuilibrin natyror. Përveç kësaj, qenët shtëpiakë janë bërë pjesë e pandashme e jetës njerëzore – si ndihmës në gjueti, ruajtje, kërkim-shpëtim dhe terapi emocionale.
Disa specie, veçanërisht qeni afrikan i egër, dhelpra arktike dhe ujqërit e disa rajoneve, përballen me rrezik zhdukjeje për shkak të:
Shkatërrimit të habitateve,
Konflikteve me njeriun,
Sëmundjeve të transmetuara nga qentë e shtëpisë.
Organizata si IUCN dhe Wildlife Conservation Society punojnë për ruajtjen e tyre përmes mbrojtjes së ekosistemeve dhe edukimit publik.
Familja e qenve është një shembull i mrekullueshëm i adaptimit, inteligjencës dhe bashkëpunimit në natyrë. Nga dhelprat e egra që lëvizin tinëzisht në pyje, te qeni që na pret me dashuri në derë, të gjithë anëtarët e kësaj familjeje ndajnë një lidhje të thellë me njeriun dhe me ekuilibrin e natyrës.
RAFAEL FLOQI/ Fillimi i shekullit të njëzetë shënoi shkatërrimin e perandorive, përmbysjen e kufijve dhe lindjen…
Një dokument i rrallë i vitit 1949, rikthen në vëmendje historinë tronditëse të Elma Prishtinës,…
Hoti është një prej fiseve më të vjetra të veriut. Territori kryesor i Hotit shtrihet…
Google planifikon të sjellë në vitin 2026 syze inteligjente me inteligjencë artificiale (AI), duke u…
Ndoc Mark Deda i Berishës Pukës • Dëshmor i Atdheut.Mehmet Shpendi i Shalës Dukagjinit •…
Në një intervistë përballë gazetarit Dritan Hila në emisionin Shqip në DritareTV, studiuesi Mark Palnikaj…