Categories: HISTORI/ARKEOLOGJI

Shkatërrimi i kulturës iliro-shqiptare në Mal të Zi

Nga: Prof.Dr. Naser FERRI

Në manastirin “Gjurgjevi stupovi” në Beranë janë të murosura monumentet antike ilire

Mohimi dhe shkatërrimi i kulturës autoktone nga ana e sllavëve nuk ka filluar viteve të fundit.

Gjatë antikitetit territori i Malit të Zi të sotëm ishte pjesë e Mbretërisë Ilire e cila ishte mposhtur nga romakët në vitin 168 para erës sonë dhe pas vitit 132 kishte hyrë ne kuadër të provincës romake  Dalmatia, e cila kufizohej me Mbretërinë Dardane. Romakët e kishin zënë rob mbretin Gent(Genc) në Meteon (Medun) dhe e kishin dërguar si rob lufte në Itali, por nuk e shkatërruan kulturën vendëse. Madje nga periudha romake janë ruajtur shumë dokumente, posaçërisht monumente epigrafike me tekste qe ofrojnë fakte ikonografike, onomastike, toponomastike, orografike, hidrografike dhe të dhëna të tjera lidhur me etno-kulturën ilire.

Por, atë qe nuk u shkatërrua nga romakët e pushtuesit pas tyre, e shkatërruan dhe e përvetësuan ardhacakët sllavë prej mesjetës e deri në kohë të re.

Një shembull eklatant është  murosja e monumenteve antike ilire gjatë mbindërtimeve të kishave paleo krishtere të uzurpuara nga sllavet ortodoks.

Kështu në manastirin “Gjurgjevi Stupovi” në Beranë  janë murosur monumente ilire  me mbishkrime latine nga të cilët më së miri duket ai i murosur në pjesën  e rindërtuar në shekullin XIII, në anën e djathtë të derës jugore,  në të cilin përmendet emri i personit Verzaio, që është emër ilir shumë herë i dëshmuar në trajta: Verzo, Verzaio, Verzando….

Monumenti i murosur mbrapsht tek dera jugore e Manastirit

Monumenti pa dyshim është sjellë nga lokaliteti Dolac, ku janë zbuluar gjurmët e kampit (castrum) ushtarak të një njësiti ushtarak romak, në të cilin kishin shërbyer edhe ushtarë me origjinë ilire ose nga lokaliteti Budimlje ku janë gjetur mbetjet e një vendbanimi antik.

Fakti qe monumenti mbivarror ne fjalë ishte i murosur qëllimisht mbrapshtë dhe madje për një kohë të gjatë kishte qene edhe i mbuluar me llaç  (mallter) tregon qartë qëllimin e atyre që e kishin marre nga vendzbulimi për ta përdorur si material ndërtimor dhe e kishin murosur aty dhe në atë mënyrë.

Dhe ky nuk është i vetmi rast i shkatërrimit të monumenteve e relikteve të  kulturës së lashtë iliro-shqiptare, gjë e cila, për fat të keq, vazhdon edhe sot. /Plava e Gucia Sot

Mbishkrimi i monumentit ne gjuhen latine ku permendet iliri Verzaio i cili kishte jetuar 85 vjet
InForCulture

Recent Posts

Dokumenti që vërteton ditëlindjen e saktë të Ismail Qemalit

  Nga Evarist Beqiri* Ismail Qemal Vlora u lind në Vlorë, më 24 janar 1844.…

11 hours ago

Si e pritën Arbëreshët Ismail Qemalin, para shpalljes së Pavarësisë

  Tre vite përpara shpalljes së Pavarësisë, Ismail Qemali është pritur me nderime nga Kolonia…

11 hours ago

Pesë shenjat e hershme që tregojnë se vuani nga tensioni i lartë

  Tensioni i lartë i gjakut njihet edhe si “vrasësi i heshtur” sepse zakonisht nuk…

2 days ago

Të mirat dhe të këqijat e fasuleve

  Fasulet konsiderohen si ushqim i shëndetshëm dhe shpesh mund ta gjeni në tryezat e…

6 days ago

Portreti i Gjergj Kastrioitit-Skënderbeut i punuar nga heroi Agim Ramadani

Nga: Ilir Muharremi Portreti i Skënderbeut është realizuar me një trajtim të butë figurativ nga…

2 weeks ago

Sekreti me ujin që do t’ju bëjë të kuptoni nëse vuani nga diabeti

  Diabeti është një nga sëmundjet në rritje në botë dhe megjithëse ka mënyra për ta mbajtur…

2 weeks ago