“Nji lule vjeshtet” e At Gjergj Fishtës, një nga elegjitë lirike ma të bukura të shqipshkrume

Nji lule vjeshtet

Gjergj Fishta (1871 – 1940)

N’atë rrahe t’dekne mbrenda vorrit t’errshem

Tash pluhën jé. Ata dy sŷ t’janë errun,

Ku qiella prirej me sá hana e diella

Terthores s’eper m’sharte vrejn t’njerzimit!

T’janë sosun fjalët e ambla e plot urtí,

E ai zâ t’âsht kputë, i cilli bite m’zemër

Si kumbë liret t’tingllueshme, qi prej s’largut

Ndihet tue rá, kur dora e prekë e msueme!

Ehu! po; “deka, qi baras m’derë t’pellazvet

Trakllon, si m’trinë t’kolibavet,” ku i vorfni

Me lot njomë buken, tý edhe ajo ke dera

T’traklloi, e ti kalove porsi voesa

E natës kalon, kur dielli vjen me shndritun

Mbi kobe t’dheut.

Sot përmbi vorr t’kanë bijtun

Hithat e madergona! ’I kryq dullijet,

Qi e pershpirtshme nji dorë t’a vu te kryeni,

Nder to ka hupë, as tjeter send trishtimin

E vorrit nuk t’a zbutë, posë va’it t’trishtueshem

Të hutit t’natës, qi neper curra t’malit

Dhimbshem në rreze t’hanës rrin tue gjimue! . . .

Njai grumbull gursh, qi m’vorr t’randon përsypri,

Vetë gjaksorit t’pashpirt, qi mbyti nierin,

Lugat i duken, n’hikë kah t’bjen nget vorrit,

Edhe t’përqethët atë botë i shkon n’për zęmer.

Po, a thue, krejt deka n’asgjâsend t’përpîni

E, posë se do kocijsh edhč ’i grusht pluhen,

Nuk t’la tjeter? Jo! N’pręhen t’Amëshuemit

Pjesa ma e mira e jotja ka flutrue

Me gzue n’dritë t’qiellvet, ku pushon dishiri

I nierit t’drejtë, si drita m’sŷ kthiellun.

Po, po, se përtej vorrin shpirti i nierit

Gjallon per jetë! Njeky mendim i ambël

Deken e zbutë e vorrin bân t’pelqyeshem,

Kúr zęmren fa’i s’e grisë. Prej ktij mendimi

As vetë per tý s’lotova shum, kúr ndjeva

Se diqe: se n’mâ t’miren lule t’motit

E lae ti ketë shkretí, ku shuen e Drejta

E Paudhnija, ku sundon mizore;

Ku i zhyemi m’vese sod me dorë dhunuese

Vesin shinon me Theta t’zí, e selija

M’rrashta t’përgjakshme t’njerzvet m’kambë, ku mbahet.

Ehu? po, se shpirti i yt, kulluet si rrezja

E diellit, qi perfton lulet e erandshme,

Kúr bora dęhet, s’mujt me e bajtë qelbsinen

E randë t’ktij sheklli t’zi; por fletët i rrahi

Kah jeta e dytë, ku Njai qi rruzullimin

N’themel e dridhë veç me ’i vetimë t’qerpikut:

Amshon n’lumni shka Atij t’i ket përgjá.

S’kje toka, jo, për ty kje qiella!

E tash, qi vetë jam tue ravisë kto karta,

Ti, kushedi, n’per vrrije t’amëshueme

Shkon tue kërkue për lila e drandofille,

Qi s’dijn me u veshkë e ndreqë me ta kunora,

Për me u lulzue mandej ndër t’zjarrtat valle,

Qi neper vrrije rrijn tue kndue t’Parrizit:

Ku, fletët e arta bashkë kryqzue me Engjuj,

Kndon Zotit lavde n’për ylbera t’qiellit:

A, marrë krejt n’t’pám t’s’hyjnueshmes faqe t’Zotit,

Porsi m’pasqyrë t’kulluet skjyrton shestimin

E rruzullimit, vu prej s’eprës Mende,

E cilla n’t’kenun sendet thirri t’tâna

Prej hijevet t’kthellueshme t’asgjâsendit,

Kur bâni Ajo furín me heshtë t’thellimit,

E me ’i fuqi t’pamatne prapi terrin

E pakthellimit, qi atje n’t’skajshmet megje

T’ktij sheklli ndihet mnershëm tue gjimue,

Kah për ledhe plandoset t’rruzullimit,

E atŷ, n’atë dritë plot ambelcim dashtnijet,

Qi porsi lum i kjartë prej Atit t’Dritvet

Gjithkah dikohet neper verë t’Parrizit,

Shpirtent e lum krejt m’rreze tu’ i pershi,

T’kthiellta ti i prirë t’vërtetat, t’cillat Hyji

Desht t’muzta nierit ma ia lânun t’shkrueme

Nder fletët t’hyjnueshme t’t’amëshuem Ungjillit.

Oh! sá e sá herë, kur n’mbrame shuen natyra,

E tjetër s’ndihet, veç se rryma e prronit,

Qi përmallshem gurgllon n’per rrajë e curra,

Un, lodhë mbi letra t’t’dijshemvet t’kahmotit,

Mbas t’cillvet fjalën rrij tue lmue shqyptare,

Dal në dritsore me kundrue shatorren!

Qi i Lumi t’kthielltë ia vuni rruzullimit,

E kqyri hyjt, qi, thue, se njaq sŷ Zotit

Flakojn mbi dhé — kushdi, për me felgrue

Nierin, qi egrue mâ fort prej mnerës s’territ

Përbluen punë t’mbrapshta: — e atë botë mendoj për ty.

E, ku ta shoh mâ t’flakshmen tue xhixhllue

Nji hýll, atŷ selín’ un’ tham me vedi,

Ti do ta kesh, e sŷt m’atë hýll pa da

I nguli, e m’bâhet si me t’pá. Me emën

Un t’thrras atëbotë n’per terr. Nji váj bylbylit,

Qi përmallshem ndër gemba rrin tue kjá

Fatin e vet, e ndoshta, zojt e dashtun,

Jehonë m’i bahet t’grishunit; e m’duket

Se bisedoj me ty! . . . Nuk dekka i miri,

Jo kurr; e sidomos nja’, i cili ‘i zęmër

E lęn mbrapa m’e ankue. Prej vorrit t’errshem,

Gjumin e dekës ku ai ban, na i flet mendimit,

Ambel edhč na nzitë kah punët e mbara,

E n’mende t’onë gjallon. — Kur Aleksandri

Prej Bregut t’Matës ngallnjyes u kap ke vorri,

Ku shuen idhnimi i Prisit t’Mirmidonvet,

Qi atje nën Shé vorfnoi me aq djalë Ekuben,

Iu ndez atŷ flakë zęmra kah lumnija.

Mbi njatë vorr, po, u betue me ngulë flamurin

N’skâj t’dheut, e prej selís’ me i zhdrypun mbretent;

E atëherë përpara tij tânë bota shuejti.

Mue edhč, qi sheklli e nji dishir lirijet

T’thepisne raven m’ia kanë shtrue gjallimit,

Mue, po, edhč zęmra mbi vorr tand t’përvujtun

M’ndezet kah punët e mbara e kah burrnija.

Përmbi vorr t’and, po, xâ të fortë me e mbajtun

Besen e dhânme — e miqasín e zânme;

Për Fé e per Atme n’ball me i dalë rrezikut:

Të ligshtit doren me ia njitë e t’fortin

Mos me e gledhue; kur t’jét me u thânë e drejta,

Mos me i shmangë sŷt’ prej cakut, n’t’cillin mendja

Dishron me u kapë, as kurr mos me u ligshtue

Ndër sá t’vishtira, qi t’na sjellin motet.

Po, po! se pre’ atij vorri kam me shkepun

Hovin kah punët e mdhana. Ai kryq dullijet,

Mneren e vorrit qi t’a zbutë, ai qanderr

Ka me m’kęnë ndër salvimet: Engjlli i Zotit,

Qi rojës besnik fuqít t’i pruen mizore,

Gjumin e dekës në vorr mos me t’turbllue,

Dér qi të shkimen n’qiellë e hâna e dielli

E t’ngele moti e sheklli mbarë t’rroposet,

E t’vije dita e gjyqit t’rruzullimit,

Ai ka për t’m’kęnun Zâna. E atëherë pa u tutun

Zhgjetat e prehta e t’zjarrta kah me i prehun,

Qi kundra vesit do t’ia lshoj njerzimit:

Atë herë un kangët kam me i ndertue kreshnike,

Me t’cillat botës un do t’ia lâ të shkrueme

Se shka viejn armët besnike n’dorë t’Shqyptarit.

E me kangë t’mija ’i përmendar t’madhnueshëm

M’vorr tand kam për t’ndërtue, të cillin moti

Me fletë të ngrita kot ka për t’ a rrahun;

Pse, si curr, qi n’mjes t’detit rreh tallazi,

Edh’ ai njashtu do t’jesë ndër gjire t’motit

Qi bumbullojn mbi faqe t’rruzullimit.

E atë herë prej bjeshkvet kanë me u djergun Zânat

E me të njoma vjollca e drandofille

Vorrin kanë me t’vallue, e kanë me rritun

Me shum kujdes per qark selvija t’blerta;

E shtektarit mundqar, qi n’ato hije

Ka me xânë vend, me ndalë pak gjâ t’dihamet,

Kanë me i kallzue se sa pjesë qiellet vrani

Deka n’atë vorr. E atë botë i largë shtektari

Të lehtë dhén ka me t’urue, e t’paqta e t’buta

Shinat e borën: e, kur n’male t’veta

T’dredhojë ke stani, fmís’ ka me i kallzue

Shka ndjeu për tý. E fmija e tij aso bote

Emnin t’ and kanë për t’kndue, e vrrini e bjeshka

Gjithmonë i ri, tue njehë furít e mnershme,

Ambel prej emnit t’ and kanë me jehue.

Me maje t’briskut kanë me shkrue mbi lisa

Me shkrola t’njohtne veç e prej barivet:

Kanë me u rritë lisat, përse spata as ręja

S’e prekin landen, ku âsht ravisë aj emen:

E tu’u rritë lisat kanë me u rritun shkrolat;

E kshtu ma t’kjarta mbas disá qindvjetve

Nipat mâ t’vonët kanë me i këndue, e emni

Sa t’bjere dielli tokës ka me t’u kndue.