Histori:Njeriu që ngriti flamurin e fitores mbi Rejshtag

Fillimi i muajit maj përkon me historinë e fitores mbi nazizmin e shumë viteve më parë, ku në kujtesën e popujve është fiksuar shfarosja e “përbindëshit” njerëzor. Nderimi i parë padyshim u adresohet protagonistëve të saj, ish-luftëtarëve, martirëve dhe të rënëve. Më poshtë rrëfehet historia e ushtarit që ngriti për herë të parë flamurtarin e çlirimtarëve mbi Rejshtang, Mihail Aleksejeviç Jegorov

Jakov Fedotviç Pavllovi, një hero shumë i njohur i Luftës së Stalingradit, u bë shkak i takimit tim me njeriun që hyri në të gjitha Enciklopeditë e botës. Një vit më parë kisha shkruar një ese për Pavllovin, me titull “Shtëpia midis dy botëve”. Prej atëherë ne mbetëm të njohur. Kësaj radhe u takuam në Shtëpinë Qendrore të Ushtrisë Sovjetike, gjatë një ceremonie kushtuar Festës së Fitores mbi fashizmin.

Pavllovi, ndërsa bisedojmë, më thotë:

-A dëshiron të të prezantoj me ushtarin që ngriti Flamurin e Fitores mbi Rejshtag? Ky propozim më erdhi krejt papritur dhe aty për aty m’u duk se zbulova të paimagjinueshmen.

-Është këtu, sonte? – e pyeta.

-Jo vetë është në këtë sallë, po ja, e kemi fare pranë.

Pavllovi ktheu kokën pas dhe iu drejtua një burri me kostum civil, që po bisedonte me dy kolonelë, nja dy hapa më tej.

-Misha, afroju këtu. Dua të të prezantoj me një mik shqiptar.

I panjohuri u kthye dhe menjëherë nga ne, më vështroi me buzëqeshje dhe më shtrëngoi dorën fort. Ai u prezantua me një ton, siç prezantohen ushtarakët: “Mihajl Aleksejeviç Jegorov. Për herë të parë më jepet rasti të takohem me një mik shqiptar dhe kjo më gëzon shumë. Jegorovi mbante një kostum të zi, në gjoks i shkëlqenin një numër dekoratash të ngjyrave e madhësive të ndryshme dhe, mbi të gjitha ato, ylli i artë i heroit. I shkurtër, më i shkurtër se një njeri me gjatësi mesatare, shpatullgjerë, sy të shkruar, flokët të drejtë e të derdhur si të fëmijës. Në ballë, në anën e djathtë, aty ku fillonin flokët, binte në sy shenja që kishte lënë një plagë e dikurshme. Ne biseduam një copë herë, sa për të njohur njëri-tjetrin dhe ramë dakord për t’u takuar pas dy ditësh në auditorët e Shkollës së Lartë të Partisë, në sheshin “Miuskaja”. Ai e filloi tregimin e tij fare thjesht, por rrjedhshëm dhe nuk qe nevoja ta ngacmoja me shumë pyetje.

-Kam lindur në 5 maj të vitit 1923, në fshatin Ermoshenski, në krahinën e Smolenskut. Edhe gjyshi edhe dy prindërit e mi ishin fshatarë. Kur na sulmoi Gjermania fashiste isha 18 vjeç, kisha mbaruar shkollën tetëvjeçare dhe punoja kolkoz. Krahina jonë u pushtua shpejt. Në vitin 1942 u futa në një repart partizan, në prapavijën e armikut dhe më ngarkuan rolin e zbuluesit. Në dhjetor të vitit 1944, njësiti ynë partizan ndiqte armikun edhe në territorin polak. Aty u bashkuam me ushtrinë e rregullt. Gjatë luftës për çlirimin e Varshavës më dekoruan me një medalje. Prej aty, bashkë me armatën e parë të Frontit Bjellorus, shkela në tokën gjermane. Kur u afruam, nja tridhjetë kilometra pranë Berlinit, luftimet u dendësuan aq shumë, saqë e ndieje edhe tronditjen e tokës nën këmbë. Në rrethimin e Berlinit, në çdo katër metra katrorë, kishte një armë artilerie. Gjatë gjithë natës, madje edhe ditën, qiellin e përshkonin vetëtimat. Këto ishin  “katjushat”. Ajri ishte shumë i rënduar. Era e barutit të zinte frymën. Dita dhe nata sikur ishin bërë një. Ishte tepër tronditëse kur shikoje ujërat e lumit Shpre që sillnin jo vetëm automjete të shkatërruara, por edhe kufoma. Ato kufoma ishin të të dyja palëve.

Jergovi heshti dhe tani po priste pyetjet e mia.

-Diçka për finalen, – i thashë. – Ju kur mbërritët në Berlin?

-Më 29 prill reparti ku bëja pjesë unë, arriti në zemër të Berlinit. U strehuam në llogoret e braktisura nga ushtria gjermane, fare pranë Rejshtagut. Transhetë vinin radhë njëra pas tjetrës, me lidhje të brendshme. Mbi transhe dhe në hyrje të tyre binin aq shumë predha sa mund të vriteshe njëqind herë në minutë. Reparti ynë ishte tashmë nja njëqind metro afër Rejshtagut dhe togës tonë të zbulimit i ishte caktuar detyra të futej e para në ndërtesën e Parlamentit Gjerman. Blindazhi ynë ishte ballë për ballë me njërën nga hyrjet në Rejshtag. Për të vajtur deri atje duhet të kaloje përmes ferrit. Hapësira që na ndante ishte krejt e ekspozuar para zjarrit të armikut. Predhat vinin nga të gjitha anët. Të mbështetur nga zjarri i trupave tona, ushtarët kalonin dy e nga dy nëpër atë copë hapësire, duke u zvarritur me flamur në dorë. Urdhri ishte të vendosej flamuri mbi kupolën e Rejshtagut. Kupola nxinte midis tymit dhe flakëve. Dyshet e para u vranë në sytë tanë, vetëm pas disa metrove zvarritje. Kështu ndodhi edhe me të tjerët. Ne kishim bërë mijëra kilometra për të ardhur deri këtu, kishim lënë pas mijëra fshatra dhe qytete të atdheut të bëra shkrumb e hi, shumë nga ne kishim humbur të afërmit, shtëpitë, shokët dhe ja tani, na vriteshin edhe bashkëluftëtarët te këmbët tona. Fare pranë meje kisha shokun e ngushtë, Meliton Kantaraja, nga Abhazia e Gjeorgjisë. Ai ishte dy vjet më i madh se unë, ne kishim kaluar së bashku pothuaj të gjithë rrugën e luftës. Ndërsa shokët vriteshin me flamur në duar mu para syve tanë dhe ne po prisnim radhën, Melitoni u kthye nga unë e më thotë:

– Ja, sapo të futemi në këtë ndërtesë të mallkuar me majën e bajonetës do të shkruaj mu në hyrje: “Meliton Kantaraja nga Gjeorgjia, erdhi këtu në Rejshtag, bashkë me Misha Jegorovin, më datë….”

-Mos u nxito me datën – i thashë unë – Datën kemi kohë ta shënojmë, ti e shikon se ç’bëhet…

Në atë hapësirë të ngushtë që na ndante nga Rejshtagu, të vrarët dhe të plagosurit shtriheshin njëri mbi tjetrin. Dikush prej tyre kishte rënë mbi flamurin. Koloneli Zincenko i dha urdhër komandantit të njësitit tonë, Kondrashovit, të niste zbuluesit që do të paraprinin sulmin vendimtar. Grupi i parë i zbulimit u përbë prej pesë vetave: Kantarja, Kubcikovi, Palcikovi, Mjahcenko dhe unë. Tre rusë, një ukrainas dhe një gjeorgjian. Duke u zvarritur pranë transheve, të mbrojtur edhe nga errësira, neutralizuam disa çerdhe zjarri dhe, kryesorja, raportuam të dhënat mbi gjendjen përreth. Me një herë pas kësaj, tanët filluan sulmin, frontalisht. E para ra në duart tona shtëpia e Hitlerit, që ndodhej fare pranë. Tani duhej sulmuar direkt Rejshtagu ku do ngrihej flamuri. Këtë detyrë e kishte regjimenti ynë i pushkatarëve nr. 765. Kujt do t’i binte shorti të realizonte ëndrrën e ngjitjes në Kupolë? Siç thashë, pesë grupet e para nuk ia arritën kësaj. Të gjithë ranë në fushën e betejës. Çdo pëllëmbë tokë punohej nga breshëritë e plumbave. Në Rejshtag e rreth tij vepronin trupat më të zgjedhura të SS.

-Ju përmendët “shortin”?

Fjala “short” ka thjeshtë kuptimin figurativ. Dyshet që merrnin flamurin dhe dilnin në fushën e betejës caktoheshin nga komandanti. Po të ishte puna për vullnetarizëm, të gjithë do të dilnin njëherësh. Për secilin prej nesh nuk ekzistonte as instinkti i vetëmbrojtjes. E kishim kaluar barrierën e frikës. Të gjithë ishim të gatshëm të hidheshim në zjarr, në kuptimin e mirëfilltë të kësaj fjale. Komandanti i njësitit m’u drejtua mua dhe Kantares:

-Kaloni ju të parët. Merrni flamurin nga fusha e betejës dhe ngrijeni mbi çerdhen e nazizmit. Përqafojuni me shokët! Keni ndonjë porosi?

Ne u përqafuam kalimthi me të gjithë pjesëtarët e togës që qëndronin të ngjeshur në vijën e parë të blindazhit. Vura re se Kantarja nxori nga një xhep i brendshëm një shami të vogël të lidhur nyje dhe ia dha njërit prej shokëve të tij. Çfarë ishte ajo? Nuk kishte kohë për pyetje dhe dolëm menjëherë nga blindazhi. Rreth tridhjetë metra na ndanin nga flamuri. Shokët që na mbështesnin me zjarr qëllonin pa pushim. Ne morëm flamurin nga duart e shokëve të vrarë dhe u zvarritëm përmes kufomave e gropave të hapura nga predhat. Të vrarët dhe të plagosurit ishin “stivosur” si në varret e përbashkëta. Vetëm disa minuta më parë ata jetonin bashkë me ne. Disa prej tyre i njihja me emër dhe kishim qeshur së bashku. Kishim marshuar së bashku mijëra kilometra, shpeshherë duke u zvarritur. Dhe ja tani, nuk ju mjaftuan këto 50 metra të mallkuara…

Nuk më kujtohet shumë qartë, sa kohë na u desh për të kaluar ato dhjetëra metra që na ndanin nga godina gjigante e Rajshtagut dhe as momenti i vrapimit të fundit për të hyrë në godinë. Kishte rënë errësira dhe flakët e grykave të zjarrit dhe fashot e kryqëzuara të dritave të prozhektorëve të verbonin. Kur kaluam nëpër portën e madhe të Rajshtagut, konstatuam se në korridoret e gjera të katit të parë kishte akoma ushtarë gjermanë që qëllonin pa adresë. Ishte errësirë si në pus dhe me siguri ata vrisnin dhe njëri-tjetrin. Pas nesh, ushtarë të tjerë sovjetikë i afrohen portës së madhe. Lufta tani bëhej nëpër sallat e korridoret. Rrokullisen statuja e rafte me letra. Zhurma e armëve nuk na lejonte të dëgjonim njëri-tjetrin. Koloneli Samsonov u jep urdhër njësive që vijnë pas nesh, që të sulmojnë bodrumet me granata. Kati i parë ra në duart tona. Duke u mbështetur nga shokët tanë që qëllonin pa pushim, bashkë me Kantaren, me flamur në duar, ngjitemi në katin e dytë. E shpalosëm flamurin në parvazin e njërës prej dritareve dhe thirrëm me sa fuqi kishim: “Urra”. Kjo thirrje u pasua edhe nga të tjerë jashtë godinës. Ndërkohë, armiku po tërhiqej në panik dhe ne morëm flamurin e u ngjitëm në katin e tretë. Mirëpo, pika më e lartë ishte kupola prej xhami e Rajshtagut dhe atje duhej vënë flamuri, që të dukej më mirë. Kubeja ishte goditur nga predhat e kishte mbetur si skelet. Ajo lëkundej sa andej-këndej, gati për të rënë. Kur u ngjitëm atje, pamë se ishim në buzë të humnerës. Mjaftonte një rrëshqitje e vogël dhe…çdo gjë merrte fund. Prej aty dukej i gjithë qyteti që po digjej. Zjarre, krisma, prozhektorë pafund, ajri ishte i ngopur me aromë benzine. Ne vazhdonim të mbaheshim fort në pikën më të lartë të Rajshtagut. Tashmë s’na bënte më përshtypje se çfarë ndodhte në katet e poshtme të ndërtesës dhe se kush qëllonte. Puna ishte ku ta vendosnim flamurin? Aty pranë, në rrethin e jashtëm të Kubesë, pamë statujën e një kalorësi të zi prej bronzi. Statuja ishte goditur nga një predhë dhe ishte çarë. Aty, në atë të çarë, futëm shtizën e flamurit të bërë shoshë nga plumbat.

-Valon, valon! – thirrëm të dy njëherësh, me sa fuqi kishim.

Tani mund ta shënonim edhe datën edhe orën e saktë: Dy maj 1945, ora njëzet e një e tridhjetë minuta.

U përqafuam me njëri-tjetrin dhe zbritëm me të shpejtë në katin e dytë. Prozhektorët e njësive tona lëshonin rreze të fuqishme drite mbi kupolën ku valëvitej flamuri. Por në gjithë atë zhurmë dallojmë zërin e dikujt nga tanët që thërriste që nga poshtë:

-Ç’keni bërë kështu! E keni vënë flamurin e fitores në duart e një kalorësi gjerman!

U ngjitëm edhe një herë, duke na u marrë fryma. E hoqëm flamurin prej aty dhe e vendosëm në një të çarë bordure nga ku dukej akoma më mirë. Ditëlindja më solemne që mund të mendohet.

Tri ditë pas ngritjes së Flamurit të Fitores mbi Rajstagun nazist, që shënonte praktikisht edhe fundin e luftës më të madhe botërore që ka njohur njerëzimi, heroi i këtij përshkrimi kishte ditëlindjen. Ai mbushte 22 vjeç. Nuk besoj të gjendet në planet një njeri tjetër, ditëlindja e të cilit të ketë koinciduar me një triumf kaq spektakolar, sa ushtari i thjeshtë rus nga fshati Ermoshenki, Mihail Aleksejeviç Jegorov!

Në fund të bisedës tonë, e pyeta Jegorovin:

-Ju më thatë se Melitoni, para se të dilte nga tansheja për t’u hedhur në betejë, i dha një shokut të tij një shami të vogël të lidhur nyje dhe e porositi për diçka. E keni pyetur ndonjëherë lidhur me atë porosi?

-Po, e kam pyetur. Është një histori e dhimbshme. Melitoni ishte dy vjet më i madh se unë. Ai ishte i fejuar me Ludmillën, studente e Pedagogjikut. Ajo i kishte dhënë me vete një shami të vogël ku kishte qëndisur emrin e saj dhe në një qoshe të shamisë kishte lidhur nyje një tufë flokësh të prera nga gërsheti i saj. Këtë kujtim Melitoni e mbante në gji. Atë natë, para se të niseshim për në betejën e Rajshtagut, Melitoni kishte prerë një tufë nga cullufet e tij dhe i kishte bashkuar me ato të Ludmillës. Porosia ishte që, sido që të ndodhte, shamia t’i dorëzohej Ludmillës.

-Dhe ashtu u bë?

-Jo, porosia nuk qe e mundur të plotësohej. Shoku i Melitonit u vra po atë natë dhe shamia humbi. Kur u kthye Melitoni në shtëpi, edhe Ludmilla nuk jetonte më. Ajo kishte hyrë në njësinë e snajperëve dhe qe vrarë në brigjet e Dnjeprit. Pas tridhjetë e ca vjetësh, në shtator 1990, me ftesën e Bashkimit të Gazetarëve Sovjetikë, bëra një vizitë në Moskë. Aty mësova se Mihail Jegorovi, i cili u shpëtoi breshërive të plumbave ndërsa ngjitej në Kupolën e Rajshtagut gjerman, kishte vdekur në vendlindjen e tij në vitin 1974, në një aksident automobilistik.