“Boshnjakët e Serbisë” që e flasin gjuhën Shqipe me mirë se në Shqipëri

Historia e shqiptareve eshte nje histori e
ndare mes visesh te ndryshme te Ballkanit
dhe jo vetem…here e njohur, por edhe e
panjohur, e dukshme, por edhe e
padukshme.
Shqiptaret i gjen sot kudo ne tè gjithe
rajonin. Sic jane edhe shqiptaret ge jetojne ne zonen e Sanxhakut ne Serbi. Per
ta, ështe folur pak ose aspak, ndak le t’i
zbuloime…..
Dikur, Sanxhaku ka qene pjese e vilajetit
te Kosoves, qe se bashku me vilajetin e
Janines, Manastirit dhe Shkodres
perbenin Shqiperine e viteve te lidhjes se
Prizerenit ne 1878-n.
Ne 1912, kjo zone u pushtua perfundimisht nga Serbia dhe Mali i Zi.
Shqiptaret nendhunen dhe masakrat e
vazhdueshme u detyruan te shperngulën
ne masë, duke u vendosur ne Turqi, por edhe Siri e Jordani.
Te tjeret të mbetur tashmè nga shumice e
pakice iu nenshtruan nje procesi perzierje
asimiluese me boshnjaket, me të cilet i bashkonte ne kete zone feja, por jo gjuha
sllave qe megjithatè mbeti alternativa e
vetme ne kushtet e presionit dhe
mungeses se shkollave shqipe.
E megjithate, ne zonen e ndare mes
Serbise e Malit te Zi, shqiptaret nuk jane
shuar.
Ata jane sërisht aty, të deklaruar nen
detyrim si boshnjake… Rrugetimi yne
ndalet ne Sanxhakun e Pazarit te ri apo siç
quhet ndryshe, Novi Pazarit qe sot
ndodhet brenda kufirit serb. Nje rrugetim
qè na duhet ta ndermarrim me nie makine
me targa Serbie e me nje kamera gjysëm-amatore.
Shqiptaret kanë zgjedhur te jetojne ne
zona te thella per tè mos humbur
identitetin e tyre. Tē grupuar n° disa
fshatra ata e kane shfrytēzuar kete
mundesi per tē mos iu nenshtruar procesit
te asimilimit.
Fshati Uglla, pjese e rajonit tè Peshterit, i
fshehur pas kthesash te ngaterruara, rreth
1 orè nga Pazari i Ri apo Novi Pazar, sic i
thone serbet eshte stacioni i pare.

Jane mikprites, duket se mezi e kishin pritur nje vizitè te tille. Me shqipen qè sado arkaike, nuk ka humbur mes ketyre mureve.
« Te paret tan° nuk kane ditur si të flasin serbisht. Te kishim shkollen do t° ishim edhe ne keshtu, por ne s’kemi shkolle shqip, vetem serisht », thotè Sali Bajri.
Latif Huka, nje tjeter banor « boshnjak » i Novi Pazarit, thote: «Zorr eshte me ruajtur gjuhen, se nuk e kemi shkollën, nuk na lejne ata neve. Zorr, zorr. Kush martohet me boshnjake e nuk din gruaja gjuhen, femija nuk mund me e dit ».
Nè familje te tilla te lidhura fort pas tradites, gjuha eshte kaluar brez pas brezi, deri tek me te vegjlit.
Jo gjithkund eshte njesoj. Tek te rinjte, sic tregojne te moshuarit, gjerat kane nisur te zbehen.
« Krejt ishalla kam qene prej vetes, e deri sa tè vdes, sa per mua sa per vllazen ne jemi shqiptar », thote Abaz Huka.
Nje tjeter banor i ketij fshati, Arif Mujezinovic shprehet : «Ketu shqipe, veç kur mblidhemi ne pleqt qè jemi disa vetë flasim shqip, se keto te rinjte kerrkush.
Nuk e dine se kane shkuar ne shkolle serbçe ».
Te jesh shqiptar ketu nuk eshtë e thjeshte… Perkundrazi, ketu shqiptaret jane komuniteti qè gezon me pak te drejta, me pak mundesi. Per me teper, keto te dreita nuk mund t’i kerkoine ose me mire nuk kane ku t’i kerkojne.
Ne Boroshtice, nje fshat tjeter jo larg, banoret te tregojne jo pa drojtje mbi presionin shteteror qe behet vazhdimisht mbi keto zona…
«Qe tash, edhe shqiptari s’guxon as me hy ketu. Duhet me u lajmeru menjehere kur hyn ketu. Pse? Cka don? Cfare pune ke?
Çfare ke? », tregon nje banor. « Po shkon te merr atie shkon ne stacion (policor) me vete, cka qysh, ja ashtu. Te pyesin pse ke fol, cka ke fol… ».
Ketu gjen mjaft mbiemra te niohur te zones se Shkodres si Shkreli, Dukagjini etj… Nje piese jane detyruar t’i ndryshojne, duke u shtuar prapashtesa slave, si e vetmja menyre per te mos patur probleme me autoritetet vendase.
« E si mundet me qene mire kur ta merr dikush gjuhen e s’te len me fol shqip. Baba dhe nana me kane vdek, e dua Shqiperine barabar me nenen dhe me baben », thote nje shqiptar i Sanxhakut.
Ne fshatra te tiere situata eshte me veshtire sepse asimilimi ka qene thuajse teresor, ka ende shume shqiptare po qe per fat te keq nuk flasin me gjuhen e tyre.
Ne Arapovic na presin mbi 20 burra te fshatit, te gjithe shqiptar, por askush nuk mundet te flase shqip. Ndaj edhe therrasin nje tjeter me te moshuar.
« Une thashe me pare, me shume ka boshnjake. Nuk kemi shkolle shqip, po martohena me bosnjake e qashtu, femijet pas nonave po e humbim gjuhen », thotë i moshuari.
Gjithcka duket si nje fotografi qe tregon fatin e shqiptareve e qe mund ta prekesh ne shume zona te Ballkanit, por edhe me gjere… Kane mbetur te tille vetem ne
rrenje, sepse ne te sotmen veshtire kane
ruajtur dicka nga e shkuara e tyre.
Ne keto zona, shqiptaret jane detyruar te
deklarohen boshnjake, sic e pranojne edhe
banoret e nie tieter fshati Bashices.
“Po, po me pare kemi fol ne ketu krejt
shqip, na kane thirr shqiptar. Tash na
thone bosanec. Tash jemi shkru
boshniak”, thone ne Bashice.
Edhe pse shume kujtojne mbroitien qe
patriotet Haqif Blyta e Shaban Polluzha i
bene qytetit nga çetniket ne gytetin e
Pazarit te Ri, andej nga viti 1941
shqiptaret jane asimiluar ne mase…..
“Asimilimi ka bere te veten, kemi patur
shume presion, e kemi humbur gjuhen,
s’kemi patur asnje mundesi”, shprehet me
kegardhje nje banor i zones.
Edhe vete myftiu i Komunitetit Mysliman
ne Serbi, i njohur si nje mbeshtetes i forte
i te drejtave te boshnjakeve, perfaqesues
dhe kryesues i nje sere shoqatash dhe
grupimesh kulturore boshnjake… ne fakt, sic edhe ai vete pohon vjen nga rrenje shqiptare.
“Fakt eshte se edhe nena ime vjen nga
Shkreli, e ka prejardhje nga veriu i Shqiperise, sikur edhe fisi i babes eshte diku nga Gusinja, ndaj nuk e shmang e nuk e perjashtoj dot ge te kete prejardhje shqiptare. Bonjaket nuk kanë dashur te asimiloine kerrkend dhe nese kjo ka ndodhur, eshte bere prej presionit te tjeterkujt”, thote Muamer Zukurlic, kryemyftiu i Komunitetit Mysliman Serb.
Ka shume te tjere ne qytet, qe druhen te pohojne apo e kane humbur identitetin e tyre… presioni i madh e i vazhdueshem nga brezi ne brez ka bere qe tek nje pjese e madhe te fshihet vetedija kombetare, deri tek shume qytetare te sotem qe Jane shkeputur nga rrenjet e tyre.
E keshtu ka ndodhur edhe ne shume e shume fshatra te tiere te sanxhakut te serbise ku jetojne sot shqiptaret.
Dhjetra shqiponja fluturojne ne kuote te ulet mbi keto fshatra. Shqiponja kufitare i serbise ku jetojne sot shqiptaret.
Dhjetra shqiponja fluturojne ne kuote te ulet mbi keto fshatra. Shqiponja kufitare i quajne banoret e zones, sepse dikur ketu ka qene kufiri.