Të dhëna burimore osmane mbi historinë dhe popullsinë e Kazasë së Gjilanit

Nga: Agron Islami[1]

Shkurtesa

Burimin më të rëndësishëm për studimin e demografisë së Perandorisë Osmane dhe të popujve që ishin nën sundimin e saj e përbëjnë fondet dokumentare osmane, ndër të cilat vendin e parë e zënë regjistrat më të vjetër nga shekulli XV-XVI të quajtura “Tahrrir Defterleri”, më pas regjistrat e tatimeve-vergive të jashtëzakonshme “Avarëz defterleri” dhe defterët e regjistrimeve të përgjithshme osmane të popullsisë të shekullit XIX dhe fillim shekullit XX.

Në këtë punim kemi trajtuar historiatin e shkurtër të regjistrimeve osmane ndër shekuj, historikun administrativ të Gjilanit deri në shekullin XIX dhe të dhënat për popullsinë e Gjilanit dhe fshatrave gjatë shekullit XIX dhe fillim shekullit XIX, ku kemi shqipëruar edhe defterin e emërimeve të bekçinjëve (rojtarëve) në fshatrat e Gjilanit, i cili jep informacion të detajuar për popullsinë e fshatërave të Gjilanit gjatë vitit 1901/

Fjalët kyçe: Popullsia, Gjilani, Tahrir, Nufus, Bekçi.

Regjistrimet osmane dhe qëllimi i tyre

Duke qenë se të ardhurat kryesore të Perandorisë Osman buronin nga toka edhe vjelja e tatimit mund të bëhej vetëm përmes një sistemi të sofistifkuar të regjistrimit të pronave dhe shfrytëzuesve të saj. Njëherësh edhe zgjerimi territorial osman karakterizohej me regjistrimin e tokave dhe popullsisë shfrytëzuese të pronave, që bëhej me qëllim të vjeljes së taksës (vergi) dhe për mbledhjen e ushtarëve sipas sistemit të timarit, prandaj ajo mbështetej në regjistrimin e shtëpive (hane), meshkujve të rritur, sidomos kryefamiljarëve si taksapagues, si dhe beqarëve dhe të tjerëve,[2] por që duhet theksuar se objekti kryesor i tahririt ishte vlerësimi i tokave të kultivuara për vendosjen e taksës.

Regjistrimi apo Tahrir Defterleri[3] më i vjetër osman i gjetur deri më tani i takon zonave shqiptare të Krujës, Thesprotit dhe Gjirkoastrës të cilat janë regjistruar në kuadër të njësisë administrative të Sanxhakut Arvanid. [4] Di rezultat i kësaj mund të thuhet se historia osmane në hapësirat shqiptare është ndër periudhat më të dokumentuara të historisë sonë kombëtare,[5] e cila hedhë dritë edhe për periudhën para-osmane. Me shthurjen e sistemit të timarit, regjistrimet e tahririt, u zëvendësuan me regjistrimin avarëz, e cila ishte një taksë e jashtëzakonshme që në fillim vilej vetëm në kohë luftërash por, më vonë, vjelja e saj, pothuajse u bë praktikë e zakonshme.

Shpërbërja e Oxhakut (Korpusit) të Jeniçerëve më 1826 krijoi nevojën për një regjistrim të ri të meshkujve të cilët do të bëheshin pjesë e sistemit të ri ushtarak. Regjistrimi filloi gjatë vitit 1829, por që hyrja në luftë me Rusinë (1828-1829) pengoi kryerjen e përgjithshme të tij.[6] Ky regjistrim i mbetur në gjysmë u realizua gjatë vitit vijues, përkatësisht më 1830. Sulltan Mahmudi II (1808-1839) dhe Sulltan Abdylhamidi II (1876-1909) ishin dy sulltanët që punuan shumë për reformimin e institucioneve të perandorisë dhe në kuadër të synimeve reformuese urdhëruan dhe përcjellën me kujdes të dhënat e grumbulluara të popullsisë.[7] Këto forma të reja të regjistrimeve, që në vete përmbajnë informacion të detajuar për banorët (emrin, moshën, veçoritë fizike (ngjyra e syve dhe e flokëve), profesionin, llagapin etj.),[8] u përsëritën edhe gjatë viteve në vijim, respektivisht më 1838-1845, 1882-1893 dhe 1905-1907.[9]

Të dhëna historike dhe statistikore për Gjilanin deri në shekullin XX

Viset e Anamoravës deri në vitin 1389, respektivisht deri në Betejën e Parë të Kosovës kishin qenë nën sundimin e gjatë romak, bizantin, bullgar dhe nga koha e mbretit serb Millutin (1282-1321) u sunduan nga princër dhe princesha serbe.[10] Pas Betejës së Kosovës, princesha Millica pranoi vasalitetin e shtetit osman të Sulltan Bejazitit të Dytë[11] dhe kështu zona e Anamoravës dhe rrafshi i Kosovës deri tek Beteja e Ankarasë (1402) u sundua nga princër serbë dhe sanxhakbejë osmanë.

Gjatë kohës së periudhës së interregnumit (1402-1413), e cila u karakterizua me luftërat e shehzadeve (princërve) osmanë për pushtet e deri në vitin 1455, Novobërda dhe Anamorava u shndërruan në arenë betejash në mes princërve serbë dhe forcave osmane.[12] Por, me ardhjen në pushtet të Sulltan Mehmetit II, Fatihut (1451-1481), ndryshoi qasja e politikës osmane ndaj udhëheqësve lokalë – vasalëve. Sulltan Fatihu mori nën kontroll gjithë gadishullin Ballkanik.[13] Në pranverë të vitit 1455 përmes Shkupit kaloi në viset e Kosovës dhe për disa ditë nënshtroi Novobërdën, Trepçën, si dhe aneksoi gjithë rrafshin e Kosovës i cili deri në atë kohë njihej si Vilajeti Vëlk.[14] Menjëherë pas aneksimit u themelua edhe qendra e re administrative, respektivisht Sanxhaku i Vushtrrisë, në kaudër të të cilit bënte pjesë edhe Gjilani si fshat i Nahijës së Moravës.[15]

Regjistrimi më i vjetër osman i Kosovës, i njohur si regjistrimi i Vilajetit Vëlk i vitit 1455,[16] ka regjistruar edhe fshatin Gjilan me 41 shtëpi dhe 4 beqarë. Në regjistrimin pasues[17] të vitit 1525-1526, Gjilani kishte 36 shtëpi, 18 bashtina, 4 beqarë dhe 3 të veja, së bashku me pronarët e bashtinave kishte 57 shtëpi. Ndërsa, në regjistrimin e vitit 1569-70, Gjilani kishte 72 shtëpi, prej tyre 50 të krishterë dhe 22 myslimanë.

Gjatë kohës kur Perandoria Osmane gjendej në krizë socio-ekonomike dhe politike, përkatësisht gjatë gjysmës së dytë të shekullit XVIII dhe gjysmës së parë të shekullit XIX, familjet fisnike shqiptare u përforcuan politikisht dhe qeverisnin në mënyrë gati të pavarur nga Sulltani. Pjesë e këtyre fisnikëve lokal ishte edhe familja fisnike Gjinolli me prejardhje nga Novobërda,[18] që sipas studiuesve mendohet se ka prejardhjen nga vendbanimi Gjinofc i Stubllës ose nga Gjinofc Kulla nga Novobërda, e cila në fund të shek. XVII, pas kalimit të saj në fenë islame,[19] degëzohet dhe një degë e saj mbetet në Novobërdë, ndërsa dega tjetër në vendbanimin e Gjilanit me paraardhësin e tyre Bahtijar Beun që supozohet se ishte edhe themeluesi i qytezës (kasabasë) së Gjilanit.[20] Njëherësh gjatë kësaj kohe Gjilani kishte shërbyer edhe si vend strehim për mytesarrifët problematikë të Perandorisë Osmane. Sipas një shkrese të vitit 1750 drejtuar autoritetit osman në Shkup kuptohet se mytesarrifi i Kavallës, Ali Pasha,[21] në mënyrë jo të ligjshme ishte i strehuar në fshatin Gjilan dhe mblidhte tatimet e banorëve lokalë. Në këtë dokument përmenden edhe të ardhurat vjetore të mukataëve[22] të Novobërdës që kapnin shifrën 74 400 akçe.[23] Dhe duke qenë se Novobërda si qendër xehetare e kishte humbur peshën e saj ekonomike qysh në shekullin XVII, mund të pohohet se të ardhurat kryesore të Kazasë së Novobërdës siguroheshin nga fshati Gjilan, i cili edhe në shekullin e më pasëm del të jetë kazaja më e madhe e sanxhakut të Prishtinës.

Me themelimin e Vilajetit të Kosovës më 1878, kazaja e Gjilanit ishte në kuadër të Sanxhakut të Prishtinës[24] dhe sipas të dhënave zyrtare osmane të vitit 1896, Kazaja e Gjilanit kishte organet administrative: Mexhlisin, Gjykatën, Këshillin e Financave, Postën, Telegrafin etj.,[25] dhe shtrihej në territoret e komunave të tanishme të Gjilanit, të Kamenicës, të Vitisë dhe disa territore të Komunës së Ferizajt, të Kaçanikut, të Prishtinës dhe të Bujanocit.[26]

 Popullsia e Qendrës së Kazasë së Gjilanit sipas regjistrimit të vitit 1832 dhe 1845

Ashtu siç u tha më sipër, deri në vitin 1882 janë regjistruar vetëm nënshtetasit e gjinisë mashkullore dhe kjo është praktikuar edhe në regjistrimin e vitit 1832, i cili përfshin vetëm komunitetin mysliman. Sipas këtij regjistrimi, Gjilani kishte 6 Mëhalla me 88 shtëpi dhe 263 banorë mysliman. [27]

Nr.	Mëhalla	Nr. i shtëpive	Nr. i banorëve
1	Zekerija Aga	15	48
2	Nuredin Aga	18	36
3	Xhami(së)	15	48
4	Molla Halid	11	30
5	Berber Musli	6	17
6	Xhedid (e re)	23	84

Ndërsa, sipas të dhënave të defterit të të ardhurave Temettuat[28] nga viti 1844,[29] Gjilani përbehej nga 5 mëhalla: Mëhalla e Çarshisë me 39 shtëpi, Mëhalla Atik (e vjetër) me 47 shtëpi, Mëhalla Xhedid (e re) me 36 shtëpi, Mëhalla e Varoshit me 115 shtëpi dhe Mëhalla e Koptëve me 36 shtëpi.

Popullsia e fshatrave të Gjilanit sipas defterit të Bekçinjëve nga viti 1901

Reformat në administratën osmane prekën edhe shtrirjen territoriale të Gjilanit, ku të dhënat për numrin e fshatrave të Gjilanit janë të ndryshme.

Në defterët e lartëcituar të Temettuatit i hasim vetëm 15 fshatra atë kazasë së Gjilanit, por Salnamet (Vjetarët) e Kosovës[30] japin 190 fshatra, ndërsa defteri i Bekçinjëve[31] i vitit 1901, regjistron 191 fshatra, që konsiderojmë se e dhëna e defterit të bekçinjëve është më e saktë, pasi që në fund të defterit thuhet se përpilimi i tij është bërë mbi bazën e informacioneve të marrura nga delegacioni i kryepleqësisë së fshatrave. Pra, me rritjen e Gjilanit, në veçanti është zgjeruar edhe statusi territorial e administrativ i tij. Kështu, kazaja e Gjilanit me 191 fshatra përbënë kazanë më të madhe në sanxhakun e Prishtinës dhe në vilajetin e Kosovës.

Defteri është hartuar me qëllim të emërimit të stafit të sigurisë së fshatrave të njohur si Bekçinjë. Regjistrimi është bërë sipas praktikës osmane, ku ndarja e popullsisë është bërë mbi baza fetare: myslimanë dhe jo myslimanë. Ky regjistrim, përveç informacionit statistikor të popullsisë së fshatrave dhe shtrirjes territoriale të Kazasë së Gjilanit gjatë vitit 1901, dëshmon edhe bashkëjetesën e myslimanëve dhe jo myslimanëve në fshatrat e njëjtë. Prej 191 fshatrave sa kishte Kazaja e Gjilanit, 100 prej tyre ishin të banuara vetëm me banorë të besimit fetarë islam (müslüman), 16 të besimit fetarë jo islam (gayr-i müslüman) dhe 175 fshatra ishin të përziera. P.sh. fshatrat Budrikë e Poshtme, Partesh, Zebincë, Pasjan, Tirincë etj. që sipas regjistrimit të fundit të Republikës së Kosovës, del se banohen vetëm me pjesëtarë të komunitetit serb ortodoks,[32] në vitin 1901 banoheshin edhe me shqiptarë të besimit islam.

Sipas regjistrimit në fjalë, shqiptarët dhe komunitetet e vogla turke e rome të përkatësisë së besimit islam – myslimanët përbënin shumicën e popullsisë me 35 131 banorë dhe jo myslimanët (shqiptarët e krishterë dhe serbët ortodoks), me 19 999 banorë. Gjithsej 55 130 banorë e që nëse e përkthejmë në përqindje del se popullsia e besimit islam përbënte 63.72%, ndërsa ajo e komunitetit jo mysliman 36.28%. dhe fshati më i madh për nga numri i banorëve ishte Pozharani me 735 banorë (555 myslimanë dhe 180 jo myslimanë), ndërsa më i vogëli ishte Vërbica e Poshtme me 48 banorë.

Statistikat e defterit të Bekçinjëve të vitit 1901 paraqesin të dhëna me vlerë shkencore për historinë, gjuhën, demografinë, kulturën dhe përkatësinë fetare të rrethit të Gjilanit. Njëherësh, këto të dhëna zyrtare osmane janë një burim i dorës së parë për studiuesit e demografisë së Kosovës. Më poshtë po japim defterin e shqipëruar.

Defteri i Shqipëruar:[33]

Nr.	Emri i Fshatit	Emrat e Bekcinjëve dhe Prejardhja	Musliman	Jo Mysliman
1	Dobërqan	Ajeti i biri i Hazirit nga Muçybaba	671	0
2	Stublinë	Shehabetin i biri i Ajdinit nga Stublina	179	0
3	Capar	Musa i biri i Zubejrit nga Capari	133	0
4	Bukovik	Murtez i biri i Rrustemit nga Bukoviku	162	0
5	Konçul[34]	Jahja Nuredini nga Konçuli	161	0
6	Topanica me Bllatën[35]	Sadik Jusufi nga Ropotova e Poshtme	530	0
7	Koretin[36]	Xhymshyt Fejzullahu nga Koretini	684	0
8	Verbicë e Poshtme	Adem Haliti nga Verbica e Poshtme	48	0
9	Përlepnicë	Bekir i biri i Seidit nga Përlepnica	534	0
10	Busavat[37]	Xhemail Selim nga Busavata	376	0
11	Hogosht[38]	Azem bin Muhamed nga Hogoshti	762	0
12	Dashdinç[39]	Sherif Fetahu nga Rashdinça	208	0
13	Shipashnic e Epërme[40]	Kamber Tafili nga Shipashnica e Epërme	339	0
14	Kopërnicë[41]	Halid Latifi nga Kopërnica	402	0
15	Rajnovc[42]	Zejnel Ajvazi nga Rajnovci	162	0
16	Muçivërc[43]	Mehmed Halidi nga Muqivërca	330	0
17	Rogoçicë[44]	Ali Bektashi nga Rogoçica	482	0
18	Novasella e Breznicës[45]	Shehabetin Musliu nga Novasella e Breznices	77	0
19	Karaçeva e Poshtme[46]	Shemsi Rexhepi nga Karaçeva e Poshtme	241	0
20	Karaçeva e Epërme[47]	Sadri Salihu nga Karaçeva e Epërme	383	0
21	Kranidell[48]	Osman Rexhepi nga Kranidelli	305	0
22	Sedllar[49]	Jusuf Xhaferi nga Sedllari	145	0
23	Pribovc[50]	Ramazan Haziri nga Pribovci	252	0
24	Kijevë[51]	Mehmedi i biri i Bekirit nga Zarbinca	54	0
25	Zarbincë[52]	Mehmedi i biri i Bekirit nga Zarbinca	564	0
26	Desivojc[53]	– Ali I biri i Ajvazit nga Desivojca	428	0
27	Tërsten[54]	Bajram Fetahu Tërstena	215	0
28	Lejaçiq[55]	Bekir Ibrahimi nga Lajaçiçi	395	0
29	Velogllave[56]	Idrizi i biri i Kerimit nga Velogllava	378	0
30	Poliçkë[57]	Fethi Zubizi? Nga Poliçka	296	0
31	Binovc	Azem Muhamedi nga Hogoshti	122	0
32	Veriqefc[58]	Tahir Muhtari (Plaku) nga Veriqevci	87	0
33	Gurishefc[59]	Bajram Binaliu nga Gurishevci	269	0
34	Belobançe?	Ahmet Numani nga Belobança?	100	0
35	Çerka?	Seid bin Haqo nga Lisocka	75	0
36	Lisockë[60]	Seid bin Haqo nga Lisocka	207	0
37	Gumniç[61]	Mustafa Aliu nga Gumnica	274
38	Sfircë[62]	Rushit Bajrami nga Sfirca	421	0
39	Tërrnovc[63]	Ajeti i biri i Aliut nga Tërrnovc	486	0
40	Hajkobillë[64]	Zymber Salihu nga Hajkobilla	210	0
41	Novobërdë	Halil Mahmudi nga Novobërda	107	0
42	Zajkovc (Zajqevc)[65]	Zeqiri i biri i Latifit nga Zajkofci	221	0
43	Krilevë[66]	Zejnel i biri i Selimit nga Krileva	332	0
44	Gllogovicë[67]	Ahmet Sejdiu nga Gllogovica	260	0
45	Dabishevcë[68]	Sherif Seidi nga Dabishevci	622	0
46	Marevc[69]	Sadik Ramazani dhe Nezir Jashari nga Marevci	980	0
47	Makreshi i Poshtem[70]	Islam Salihu nga Makreshi i Poshtëm	135	0
48	Pogragjë	Rexhepi i biri i Ahmedit nga Pogragja	478	0
49	Sllubicë	Ahmed Ademi nga Sllubica	127	0
50	Makre?	Adem Halimi nga Makre?	65	0
51	Llovcë	Yunus Ramo nga Llovca	121	0
52	Inatofc[71]	Ismail Rrahmani nga Inatovci	126	0
53	Ranatofc[72]	Kadri Mustafa nga Ranatofci	40	0
54	Buhiq[73]	Rexhep Hajrullah nga Buhiqi	108	0
55	Stanovc[74]	Murat Hajdari nga Stanovci	274	0
56	Peqinë	Halim Ramo nga Peqina	70	0
57	Lubishtë[75]	Hasan Mehmedi nga Lubishta	426
58	Bejagunce[76]	Bekir Fejzullahu nga Begunca	249	0
59	Tanushefcë[77]	Bektash Idrizi nga Tanushevci	82	0
60	Kabash[78]	Emin Fejzullahu nga Kabashi	194	0
61	Vërlogllave[79]	Mehmed Seidi nga Velegllava	124	0
62	Binçë[80]	Ibrahim Abasi nga Binqa	392	0
63	Çeravajkë[81]	Ahmed Arifi nga Çaravajka	103	0
64	Novosella e Seferve	Zejnel Muhtari nga Novosella e Seferve	142	0
65	Muqybabë	Ishaku i biri i Hysejnit nga Muqybaba	237	0
66	Reka[82]	Ahmed Timuri (Demiri) nga Reka	490	0
67	Stançiç	Idriz Salihu nga Satançiçi	321	0
68	Ismere [83]	Hajdari i biri i Hysejnit nga Ismira	461	0
69	Gushincë[84]	Ramazan Shabani nga Gushinca	196	0
70	Vërban[85]	Hasan Omeri nga Vërbani	319	0
71	Korbulik (q)[86]	Salih Hysejni nga Korbulik(q)i	274	0
72	Drobesh[87]	Ahmedi i biri i Halilit nga Dërbeshi	297	0
73	Gerekâr[88]	Husejn Jahjaja nga Gerekâri	376	0
74	Sadovinë e Çerkezëve[89]	Rexhep Sadiku nga Sadovina	330	0
75	Tërstenik[90]	Omeri i biri i Hysejnit nga Tërsteniku	246	0
76	Kamnugllave[91]	Ali Jahjaja nga Kamnugllava	932	0
77	Mirosalë[92]	Bajram Hasani nga Mirosala	325	0
78	Zllatar[93]	Baliu i biri i Hasanit nga Rahovica	204	0
79	Kishnapole	Husejni i biri i Nezirit nga Sllakovci	270	0
80	Sllakovci i Jerlive	Hajredin Fejzullahu nga Sllakovci i Jerlive	140	0
81	Gadish	Husejni i biri i Nezirit nga Gadishi	165	0
82	Sllakovci i Muhaxherëve	Bajram Sylejmani nga Sallakovci i Muhaxherëve	464	0
83	Deblidel[94]	Halil Arifi nga Deblideli	117	0
84	Gërmovë[95]	Sulejman Hajdari nga Gërmova	202	0
85	Sadovina e Jerlive[96]	Ismaili i biri i Seidit nga Sad. e Jerlive	132	0
86	Llashticë	Hafizi i biri i Seidit nga Muçybaba	572	0
87	Velekincë	Sulejmani i biri i Kerimit nga Uglari	165	0
88	Malishevë	Shaban Zeqiri nga Malisheva	654	0
89	Uglar	Xhelali i biri i Bajramit nga Uglari	244	0
90	Burincë	Selimi i biri i Bekirit nga Burinca	54	0
91	Livoq i Poshtëm	Ukshini i biri I Halidit nga Livoqi i Poshtëm	373	0
92	Budrik e Epërme[97]	Maliki i biri i Musliut nga Gjilani	195	0
93	Vrapçiq	Sinan Islami nga Vrapçiqi	42	0
94	Ballancë[98]	Halim Ajdini nga Ballanca	179	0
95	Sllatinë e Epërme[99]	Fejzullah Kadriu nga Sllatina e Epërme	295	0
96	Ramjan[100]	Bektash Abdullahu nga Ramjani	150	0
97	Sllatin e Poshtme[101]	Arif Halidi nga Sllatina e Poshtme	160	0
98	Vërbic e Epërme	Junus Bajrami nga Vërb. e Epërme	99	0
99	Zhegovc[102]	Husein Sulejmani nga Zhegofci	134	0
100	Bresalcë	Maliku i biri i Sadikut nga Bresalci	543	0
101	Drenovcë[103]	Stojko Pede? nga Ropotova e Poshtme	9	160
102	Dumarofçë[104]	Stojan Petko nga Dumarofça	86	434
103	Hodofç? ose Hodafç[105]	Vaso i biri i Gjokos nga Hodofça	15	124
104	Ropotovë e Epërme[106]	Janim (Jakim) i biri i Peros nga Ropot. e Epërme	6	324
105	Ropotovë e Poshtme[107]	Stojko i biri i Simos nga Ropot. e Poshtme	25	39
106	Kmetofc	Dimo i biri i Arsos nga Kmetofci	109	166
107	Buzhefc[108]	Zafir Simoni nga Buzhefci	26	295
108	Rajnofq[109]	Kosto Stojko nga Rajnofçi	11	195
109	Miganofc[110]	Penkoq? Gjoka nga Miganofca	19	152
110	Gogolofc[111]	Vaso Petko nga Gugulofca	12	68
111	Robofç? (Robovc)	Gjoko i biri i Filipit nga Robofca	34	111
112	Bushincë[112]	Penko Sado nga Bushinca	94	332
113	Berivojcë[113]	Selim i biri i Salihut nga Berivojca	472	55
114	Tirincë[114]	Goril Millosh nga Tirinca	8	167
115	Hubofc?	Iston Petko nga Bratillofca	26	154
116	Gurzimë[115]	Tariko Maksim nga Gurzimë?	7	147
117	Kamenicë	Mito Mlladin nga Kamenicë	84	226
118	Moçar[116]	Vaso Arso nga Muqarri	30	125
119	Kollolesh[117]	Trojan Anto nga Kolloleshi	24	394
120	Qarrakofc[118]	Istanko Ilija nga Qarrakofci	15	130
121	Hodonovc[119]	Hazir i biri i Ismailit nga Hodonofci	422	93
122	Bratilofc[120]	Taso Stojani nga Ferikeli (Feriqeva)	60	119
123	Kostadînc[121]	Taso Stojan nga Kostavinca	68	88
124	Meshinë[122]	Osman Bekiri nga Meshina	194	81
125	Grakniqë[123]	Jovan Pero nga Gragjeniku	44	124
126	Karamenat[124]	Mehmed Bejaziti nga Karamenati	133	39
127	Hajnofc[125]	Stojan nga Hajnofca	90	318
128	Ferikel (Feriqeva)[126]	Minko Millosh nga Feriqeva	72	81
129	Strezofcë[127]	Pero Izdirafeko? Nga Strezofci	90	106
130	Leshtar[128]	Simon Isto nga Shitari	40	74
131	Vaganesh[129]	Jefto Bogdan nga Vaganeshi	60	125
132	Rahovicë[130]	Isto Sado nga Rahovica	37	77
133	Izvor[131]	Jovan Maksim nga Izvori	25	239
134	Prijakofc[132]	Jovan Stamirko? Nga Prijakovca?	25	181
135	Çarrefc[133]	Zllatan Filib nga Çarrefci	12	170
136	Kllabukar[134]	Gjorgji Stojko nga Kllabukari	102	204
137	Jasenovik[135]	Zvillan Isto nga Jaseneviku	19	205
138	Bostan[136]	Jefto Risto nga Tërnakofci	25	275
139	Makreshi i Epërm[137]	Arso Maksim nga Makr. i Epërm	23	216
140	Turiqevc[138]	Jefto Risto nga Turiqevci	4	93
141	Dragancë[139]	Kristo Millosh nga Draganca	15	120
142	Malishincë?	Jovan Anto nga Malishinçeja	12	127
143	Zebincë[140]	Gjokoja Istojan nga Zebinca	46	157
144	Parallova[141]	Marinko Simo nga Paralova	34	540
145	Bilinica	Anto Stojan nga Bilinica	190	273
146	Riminik[142]	Zubiz Adem nga Riminiku	325	90
147	Podgorc[143]	Arso Ivan nga Podgorc	50	85
148	Mogillë[144]	Stanoje Ijefto nga Mogilla	161	581
149	Nasal	Mehmed i biri i Jusufit nga Nasal	169	51
150	Zhegër	Ali bin Nezir- Vaso Berko nga Zhegra	324	202
151	Lladovë	Emin i biri Ahmedot nga Lladova	39	25
152	Pasjan[145]	Gjorgji Pafqe? Nga Pasjani	94	750
153	Lipovicë	Timur i biri Xhaferit nga Lipovica	77	59
154	Kufcë e Poshtme	Triko Menko? nga Kufca	18	31
155	Livoqi i Epërm	Mito Istanko nga Livoqi i Epërm	101	115
156	Budrika e Poshtme[146]	Zhivko Stanko nga Budrika e Poshtme	24	242
157	Partesh	Gjorgji Perpe? Nga Parteshi	25	329
158	Cërnicë	Bejazit Abdullah nga Zhitina dhe Vaso Simo nga Cërnica	392	292
159	Devajë[147]	Vaso Simo nga Devaja	67	58
160	Zhitinë[148]	Hasan Mehmed – Vaso Sima nga Zhitina	143	144
161	Tërpezë[149]	Abdullah Hajdar nga Tërpeza	212	130
162	Çiftlik[150]	Zejnel Junusi nga Çiftliku	45	43
163	Pozharan[151]	Ibrahim nga Sllakofci	555	180
164	Radivojcë[152]	Lazar Stanko nga Radivojci	86	154
165	Ponesh	Petre Mihajlo nga Poneshi	167	217
166	Shillovë	Petre Marko nga Shillova	30	261
167	Koretishtë[153]	Akso Maksim nga Koretishta	112	417
168	Strazhë[154]	Mlladin Sveti nga Strazha	32	302
169	Kufcë e Epërme	Anto Simo – Pero Jovan ng Kufca e Epërme	26	654
170	Stanishor[155]	Jovan Lazo nga Stanishori	11	109
171	Binçë[156]	Vaso Isto nga Binça	118	480
172	Stublla[157]	Pal Kola nga Stublla	245	245
173	Letnicë[158]	Pero Jako nga Letnica	0	171
174	Shashar[159]	Juze Kristo nga Shashari	0	519
175	Vërnakollë[160]	Juze Jako nga Vërnakolli	0	269
176	Vërrnez[161]	Juze Jako nga Vërrnezi	0	243
177	Ranilluk[162]	Vaso Mlladine dhe Gorgji nga Ranilluku	0	672
178	Kormjan i Epërm[163]	Gjorgji Arso? nga Kurmiani i Poshtëm	0	379
179	Kormjan i Poshtëm[164]	Gjorgji Arso nga Kurmiani i Poshtëm	0	357
180	Petrofc	Stojan Petko nga Petrofci	0	230
181	Tomanç[165]	Nikolla Delo? Nga Domaniçi	0	126
182	Panqellë[166]	Jakim Pero nga Ropotova e Epërme	0	90
183	Gllogofç[167]	Vaso Petko nga Gllogofç	0	214
184	Shipashnicë e Poshtme[168]	Nikolla Gjoka nga Shipashnica e Poshtme	0	99
185	Stralinçë[169]	Isto Niko nga Bratillovc	0	127
186	Bolefc ose Bulevc[170]	Sado Filo nga Bolefci	0	292
187	Kllokot[171]	Qotko Jon nga Kllokoti	0	312
188	Vërbofc[172]	Branko Sado nga Vërbofci	0	478
189	Gërnçar[173]	Alekso Stojko nga Gërnçarri	0	217
190	Vitina[174]	Stojko Jeno nga Vitina	0	911
191	Muzgova[175]	Dhimitri Risto nga Muzgova	0	24

[1] Ky punim është botuar nën titullin, “Popullsia e Kazasë së Gjilanit Sipas Regjistrimeve Osmane të Shekullit XIX-XX”, Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi, sayı. 5, ss. 69-89, Nis. 2020

[2] Halime Doğru, “Osmanlı Devletinde Toprak Yazımından Nüfus Sayımına Geçiş ve bir Nüfus Yoklama Defteri Örneği”, Anadollu Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.I (1982):233; Kemal karpat, Popullsia Osman 1830-1914, (Tiranë:2017), 8.

[3] Tahriri është emërtim i regjistrimeve të pasurive dhe emrat e shfrytëzuesve të tokës.

[4] Defteri i Regjistrimit të Sanxhakut të Arvanidit i vitit 1431, Përgatiti për Botim: Eduart Caka, (Tiranë:2017).

[5] Dritan Egro, Historia dhe Ideologjia, Një qasje kritike studimeve osmane në historiografinë moderne shqiptare, (Tiranë:2007),6.

[6] Mübahat S. Kütükoğlu, “1830 Nüfus Sayımına Göre Menteşe Sancağında Hane Nüfusu”, Osmanlı Araştırmaları XXIII (2003): 75- 76

[7] K. Karpat, ibid. 19.

[8] Mahir Aydın, “Sultan II. Mahmud Döneminde Yapılan Nüfus Tahrirleri”, Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri 28-30 Haziran 1989, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (Istanbul: 1990), 84-86.

[9] Kemal Karpat, Popullsia, ibid.

[10] Aliriza Selmani, Gjilani Qender e Anamoraves,(Gjilan: 2015), 49.

[11] Ibid.

[12] Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, (İstanbul: 1992), 211.

[13] Halil Inalcık, Günsel Renda, Qytetërimi Osman 1, (Tiranë:2018), 86.

[14] Ruhi Tarihi, 451.

[15] Iljaz Rexha, Venbanimet dhe Popullsia Albane e Kosovës sipas Defterëve Osmanë të shekullit XV, (Prishtinë: 2016), 160.

[16] BOA, TD. No, 2m.

[17] BOA, TD. No. 133.

[18] I. Rexha, “Disa të dhëna arkivore për familjet mesjetare Gjinaj nga Novobërda dhe familjen fisnike të Jashar Pashë Gjinollit si Pasardhëse e tyre”, Gjurmime albanologjike (2016): 26-59.

[19] I. Rexha, “Regjistrimi i vendbanimeve dhe i popullsisë së kazasë së Novobërdës”, Vjetari nr.XXVII (2002): 47.

[20] A. Selmani, Gjilani, Qendër e Moravës, 29.

[21] Nuk bëhet fjalë për mirënjohurin Mehmed Ali Pashë Kavallën, i cili ishte i lindur pas viti 1769.

[22] Term juridiko-administrativ i të ardhurave shtetërore përmes qesimit në zonat financiare të ndara sipas ligjit.

[23] BOA. AE.SMHD.I.148/11048.

[24] Fitim Rifati, “Të Dhëna Statistikore mbi Popullsinë e Vilajetit të Kosovës më 1902 sipas një dokumenti Austro-Hungarez të vitit 1916”, Vjetari 53 (2017):273.

[25] Kosova Vilayeti Salnamesi, 1318/1900.

[26] Jusuf Osmani, Venbanimet e Kosovës 6 – Gjilani, (Prishtinë:2004), 35-36.

[27] Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). NFS.d. 0517, (1832).

[28] Regjistrimi i pasurive të nënshtetasëve osman. Më gjërësisht shih. Agron islami, “Kasabaja e Novobërdes sipas defterit të temettuatit me nr. 11437”, Kosova 37/38, (2013): 124-146.

[29] BOA. ML.VRD.TMT. d.58251. (1844).

[30] Vilajeti i Kosovës posedon 7 slaname (Vjetare).

[31] Bekçinjët ishin rojtarë të fshatrave nëpër Kaza.

[32] “Popullsia sipas gjinisë etnicitetit dhe venbanimit” qasur më 26.08.2019, http://ask.rks-gov.net/media/1613/popullsia-sipas-gjinis%C3%AB-etnicitetit-dhe-vendbanimit.pdf.

[33] Në fusnotë, kemi dhënë informacion për gejndjen administrative të fshatrave që sot janë jashtë komunës së Gjilanit.

[34] Vendbanim në komunën e Bujanocit.

[35] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[36] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[37] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[38] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[39] Dazhdincë, Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[40] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[41] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[42] Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[43] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[44] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[45] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[46] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[47] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[48] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[49] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[50] Priboc, Vendbanim në komunën e Bujanocit.

[51] I pa ubifikuar.

[52] Vendbanim në komunën e Bujanocit.

[53] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[54] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[55] Lajçiq, Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[56] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[57] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[58] Vriqec, Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[59] Gjyrishec, Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[60] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[61] Gmicë. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[62] Svircë. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[63] Tërrnoc. Vendbanim në komunën e Bujanocit.

[64] Vendbanim në komunën e Prishtinës.

[65] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[66] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[67] Vendbanim në komunën e Prishtinës.

[68] Dabishec. Vendbanim në komunën e Prishtinës.

[69] Marec. Vendbanim në komunën e Lipjanit.

[70] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[71] Inatoc. Vendbanim në komunën e Gjilanit.

[72] Ranatoc. Vendbanim në komunën e Preshevës.

[73] Vendbanim në komunën e Preshevës.

[74] Stanoc. Vendbanim në komunën e Preshevës.

[75] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[76] Beguncë. Vendbanim në komunën e Vitisë

[77] Tanush. Venbanim në zonën e Kumanovës.

[78] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[79] Velegllavë. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[80] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[81] Caravajkë. Vendbanim në komunën e Preshevës.

[82] Edhe pse nga informacionet në terren dihet se me fshatin Rekë nënkuptohet bashkësia lokale e fshatit Shurdhan, mungesa e fshatrave në mes fshatit Zhegër dhe Stançiç (Selishte, Haxhaj, Demir, Pidiq, Shurdhan dhe Dunav) mund të nënkuptohet se bëhet fjalë për fshatrat mes Zhegres dhe Stançiçit.

[83] Smirë. Vendbanim në komunën e Vitisë.

[84] Venbanim në Zonën e Kumanovës.

[85] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[86] Korbliq. Vendbanim në komunën e Kaçanikut.

[87] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[88] Gjylekarë-Skifteraj. Vendbanim në komunën e Vitisë.

[89] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[90]Vendbanim në komunën e Vitisë.

[91] Komogllavë. Vendbanim në komunën e Ferizajit.

[92] Vendbanim në komunën e Ferizajit.

[93] Vendbanim në komunën e Prishtinës.

[94] Debëlldeh. Vendbanim në komunën e Vitisë.

[95] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[96] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[97] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[98] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[99] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[100] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[101] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[102] Zhegoc. Vendbanim në komunën e Gjilanit.

[103] Drenoc. Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[104] Domoroc. Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[105] Hodeci i komunës së Ranillukut?

[106] Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[107] Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[108] Bozhec. Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[109] Rajnoc. Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[110] Miganoc. Vendbanim në komunën e Novobërdes.

[111] Gogolloc. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[112] Sot Bushincë. Vendbanim në komunën e Novobërdes.

[113] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[114] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[115] Sot Grizimë Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[116] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[117] Sot Kolloleq. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[118] Sot Qarrakoc. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[119] Sot Hodonoc. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[120] Sot Bratilloc. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[121] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[122] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[123] Grakniq. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[124] Kremenatë, Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[125] Sot, Hajnofc. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[126] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[127] Sot, Strezoc. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[128] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[129] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[130] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[131] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[132] Sot, Prekoc. Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[133] Sot, Qarrakoc. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[134] Sot, Kllobukarë. Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[135] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[136] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[137] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[138] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[139] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[140] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[141] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[142] Sot, Remniku i komunës së Vitisë.

[143] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[144] Vendbanim në komunën e Kllokotit.

[145] Vendbanim në komunën e Parteshit.

[146] Vendbanim në komunën e Parteshit.

[147] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[148] Sot, Zhitia e komunës së Vitisë.

[149] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[150] Sot, Çifllaku i komunës së Vitisë.

[151] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[152] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[153] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[154] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[155] Vendbanim në komunën e Novobërdës.

[156] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[157] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[158] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[159] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[160] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[161] Vendbanim në komunën e Vitisë.

[162] Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[163] Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[164] Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[165] Sot, Tomanc. Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[166] Vendbanim në komunën e Ranillukut.

[167] Sot, Gllogoc. Vendbanim në komunën e Lipjanit.

[168] Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[169] Sot, Stralicë. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[170] Sot, Bolec. Vendbanim në komunën e Kamenicës.

[171] Komuna e Kllokotit.

[172] Vendbanim në komunën e Kllokotit.

[173] Vendbanim në komunën e Kllokotit.

[174] Komuna e Vitisë.

[175] Vendbanim në komunën e Novobërdës.