Çfarë po ndodh, miliarda yje në hapësirë po kthehen në kristale gjigante

Astronomët zbulojnë së fundmi sipas të dhënave satelitore se miliarda yje në hapësirë po kthehen në sfera gjigante kristali teksa qendrat e tyre të lëngshme po ngurtësohen.

Zbulimet sugjerojnë gjithashtu se mënyrat e zakonshme të matjes së moshës së tyre duhet të ripërshtaten, pasi disa prej tyre janë miliarda vjet më të vjetër nga sa mendohej më parë.

Ndryshimet u dalluan në mijëra yje të bardhë, që janë mbetjet e yjeve të ezauruar tashmë pas përfundimit të lëndës së tyre bërthamore me të cilën më parë ndriçonin.

Dielli i sistemit tonë rrjedhimisht dhe ai do t’i nënshtrohet këtij procesi, teksa shuarja e tij parashikohet jo më larg se 10 miliardë vjet. Studimi i ri bazohet në të dhënat nga 15,000 yje rreth 300 vite drite larg planetit tonë, të vëzhguar nga sateliti i Agjencisë Europiane Hapësinore, Gaia.

Ata zbuluan pikën ku ftohja graduale e këtyre yjeve gradual ngadalësohej, një fenomen i lidhur me çlirimin masiv të energjisë dhe që sinjalizon tranzicionin nga gjendja e lëngët në solide të thelbit të tyre, pra e vdekjes së yllit.

Në këtë proces, oksigjeni i lëngshëm dhe karboni në qendër të yllit transformohen në një kristal, pak a shumë si tranzicioni i ujit të lëngshëm në akull.

“Ishte parashikuar 50 vjet më parë që do të shikonim yje të bardhë me ngjyra kristali, dhe tani kjo është observuar”, tha Dr Pier-Emmanuel Tremblay, astronom i universitetit në Warwick Britani.

Ndryshe nga kthimi i ujit në akull, ftohja e yjeve ndodh në temperatura shumë të larta dhe presione të mëdha që ngjeshin atomet me njëri-tjetrin. Tremblay thotë se energjia e çliruar në proces tregon se fillimisht kristalizohet oksigjeni, i cili bie në fund të qendër dhe ngre lart karbonin.

Ciklet jetësore të yjeve të shuara përdoren nga shkencëtarët për të përcaktuar moshën e yjeve pranë tyre.