Historia e shpikjes së shiringës që sot po bën të mundur vaksinimin masiv

Nga Magnus Bennett – BBC

Qindra e miliona njerëz në të gjithë botën po presin të vaksinohen kundër Covid-19 gjatë muajve të ardhshëm. Vaksina injektohen me një shiringë hipodermike, por kush e shpiku atë.

Shiringa që po përdoret tani për të siguruar mbrojtje kundër koronavirusit, mund të duket shumë e thjeshtë për t’u krijuar, por pamja e jashtme të gënjen.

U deshën mijëvjeçarë për të krijuar shiringën hipodermike në një formë që do të lejonte vaksinimin masive që po bëhet sot.

Një kirurg irlandez, Francis Rynd dhe mjeku francez, Charles Pravaz, dhanë një kontribut të madh në këtë fushë, në mesin e shekullit 19-të. Por ishte mjeku skocez, Alexander Wood, i cili tani njihet gjerësisht për shpikjen e shiringës hipodermike të ditëve moderne, informon abcnews.al.

Shiringat, në një formë ose në një tjetër, kanë ekzistuar që nga koha e mjekut grek, Hipokratit, në shekullin 5-së para Krishtit.

Versionet e hershme ishin të papërpunuara. Të ndërtuara nga fshikëza të kafshëve dhe tuba. Ato u përdorën kryesisht për larjen ose shpëlarjen e një plage.

Në shekullin e 11-të, një okulist egjiptian përdori shiringën e parë të njohur si hipodermik për të hequr kataraktat. Por vetëm në mesin e shekullit 17-të u ndërmorën eksperimentet më të hershme të konfirmuara në injeksionin intravenoz. Ai injektoi opium, alkool dhe metallodrug krokus, në qen të ndryshëm. Njëri ra në gjumë, tjetri u deh ndërsa i treti mbeti në koma.

Në kohën kur Edward Jenner, i cili krijoi shiringën e parë në botë, u shfaq në skenë gati 150 vjet më vonë, ende nuk kishte asnjë shenjë të një metode të sofistikuar të administrimit të ilaçeve në trupin e njeriut.

Në 1796, ai vaksinoi me sukses një djalë 8-vjeçar kundër lisë, informon abcnews.al.

Sidoqoftë, vaksina u administrua përmes një prerjeje, dhe kështu teknikisht nuk ishte një injeksion. Nga mesi i shekullit 19-të, mjekët  kishin filluar të përqendroheshin në një sistem më efikas të shpërndarjes së ilaçeve. Në 1844, kirurgu irlandez Francis Rynd shpiku atë që ishte pa dyshim gjilpëra e parë e zbrazët në botë.

Por ishte një pajisje e cila përdorte gravitetin për të bërë të mundur rrjedhjen e lëngut dhe përfshinte prerjen e lëkurës. Sidoqoftë, brenda 10 viteve, lindi versioni modern i gjilpërës hipodermike.

Në 1853, mjeku Alexander Wood shtoi pjesën tërheqëse dhe zhvilloi shiringën e parë prej qelqi që i lejoi mjekët të vlerësonin dozën bazuar në sasinë e lëngut të vëzhguar me sy të lirë.

Pacientja e tij e parë ishte një grua 80-vjeçare, e cila vuante nga një formë nevralgjie, informon abcnews.al.

I shqetësuar vetëm për lehtësimin e dhimbjeve të lokalizuara, ai i injektoi asaj 20 pika tretësirë vinoze morfinë, në shpatullën e saj ku dhimbja ishte më e fortë. Më pas ajo ra në gjumë të thellë, por më vonë u shërua.

Shpikja e Wood përkoi në të njëjtin vit me krijimin e një instrumenti të ngjashëm nga kirurgu francez Charles Pravaz.

Por ndërsa shiringa e Wood ishte bërë prej qelqi dhe përmbante një tërheqës, shiringa e Prava ishte e përbërë kryesisht nga argjendi dhe përdorte një vidë që duhej të kthehej për të futur ilaçin në trup.

Vaksina e Wood me injeksion nënlëkuror u bë e njohur shumë shpejt në Britaninë e Madhe.

Kaluan disa vjet para se një kirurg nga Londra, Charles Hunter, të krijojë termin “hipodermik”, bazuar në fjalët greke “hypo” (nën), dhe “derma” (lëkurë).

Daisy Cunynghame, menaxher i bibliotekës dhe trashëgimisë për RCPE (Kolegji Mbretëror i Mjekëve të Edinburgut) thotë se, gjilpëra moderne hipodermike ka ndryshuar shumë pak nga modeli i Wood./Përshtati nga BBC, e.b-abc