Ditari i Ana Frank (1929–45), i shkruar ndërsa ajo dhe familja e saj fshiheshin në Amsterdam gjatë Luftës së Dytë Botërore për të shpëtuar nga nazistët, është një nga librat më të famshëm – dhe më të shiturit – e të gjitha kohërave. Por sa informacione dini realisht për ditarin e saj të famshëm, apo për vetë Ana Frank?
1. Është ditari më i mirë i të gjitha kohërave
I printuar fillimisht në 1500 kopje, sot “Ditari” i Ana Frank është shitur në mbi 30 milion kopje dhe i përkthyer në mbi 60 gjuhë të huaja në mbarë botën. Një sukses i tillë dhe vlerësimet nga lexuesit e bëjnëtë konsiderohet si ditari më i mirë i të gjithë kohërave.
2. Motra e Anës, Margot Betti Frank, gjithashtu shkroi një ditar
Anneliese Marie Frank, e njohur si ‘Ana’ për miqtë dhe familjen e saj, lindi në Frankfurt-am-Main më 12 qershor 1929. Ajo ishte fëmija i dytë dhe më i vogël i një familje hebreje të asimiluar. Motra e saj, Margot Betti Frank, e cila ishte tre vjet më e madhe se Anne, gjithashtu shkroi një ditar – edhe pse nuk u arrit tëgjendej kurrë.
3. Ana Frank e mori ditarin e saj si dhuratë për ditëlindjen e 13-të
Ana e zgjodhi ditarin e saj – një libër autografik të lidhur me leckë të bardhë dhe të kuqe të kontrolluar dhe të mbyllur me një bravë të vogël – si dhuratë për ditëlindjen e saj të 13-të. Kjo ditëlindje, të premten 12 Qershor 1942, ishte e fundit para se ajo dhe familja e saj të fshiheshin. Për të shënuar këtë rast, nëna e Anës, Edith, bëri ëmbëlsira që Ana t’i ndante me miqtë e saj në shkollë. Ana gjithashtu organizoi një festë me një byrek me luleshtrydhe dhe një dhomë të zbukuruar me lule.
4. Ana Frank dhe familja e saj u fshehën, pasi motra e saj u thirr në një kamp pune gjerman
Pas vendosjes së Hitlerit në pushtet në vitin 1933, familja e Anës vendosi të ikte në Amsterdam, në Holandën e pushtuar nga nazistët, për të ikur nga antisemitizmi i përshkallëzuar me shpejtësi në Gjermani. Ana dhe familja e saj u fshehën në Amsterdam më 6 korrik 1942, një ditë pasi motra e madhe e Anës, Margot, mori një telefonatë për një kamp pune gjerman. Prindërit e Anës, Otto dhe Edith, kishin planifikuar tashmë të fshiheshin me vajzat e tyre më 16 korrik dhe kishin organizuar një vend të fshehtë sekret.
5. Ana kaloi 2 vite e 35 ditë duke u fshehur
Gjatë asaj kohe ajo nuk ishte në gjendje të shihte qiellin, nuk mund të ndjente shiun apo diellin, të ecte mbi bar, apo edhe të ecte jashtë për një kohë të gjatë. Ana u përqëndrua në studimin dhe leximin e librave mbi historinë dhe letërsinë evropiane. Ajo gjithashtu kaloi kohë duke u marrë me pamjen e saj: duke bërë kaçurrela flokët e saj të errët dhe duke lyer me manikyr thonjtë e saj.
6. Ana donte të bëhej një shkrimtare e famshme
Ndërsa ishte e fshehur, Ana Frank shpresonte se një ditë do të ishte në gjendje të kthehej në shkollë dhe ajo ëndërronte të kalonte një vit në Paris dhe një tjetër në Londër. Ajo donte të studionte historinë e artit dhe të fliste rrjedhshëm në gjuhë të ndryshme, ndërsa shihte “veshje të bukura” dhe “duke bërë të gjitha llojet e gjërave emocionuese”. Në fund ajo donte të bëhej “një gazetare, dhe më vonë një shkrimtare e famshme”.
7. Ana e rishkroi ditarin e saj pasi dëgjoi një transmetim në BBC
Më 28 mars 1944, Ana dhe familja e saj dëgjuan një program të BBC-së të transmetuar ilegalisht nga Radio Oranje (zëri i qeverisë holandeze në mërgim). Gerrit Bolkestein, ministri holandez i arsimit, artit dhe shkencës, i cili u internua në Londër, deklaroi se pas luftës ai dëshironte të mblidhte dëshmi të dëshmitarëve okularë për përvojat e popullit holandez nën pushtimin gjerman. Ana menjëherë filloi tarishkruajë dhe redaktojë ditarin e saj me qëllim botimin e ardhshëm, duke e quajtur atë Aneksi Sekret. Por ajo e mbajti edhe ditarin e vjetër, si diçka më private, të lidhur drejtpërdrejt me jetën e saj.
8. Ditari i Ana Frank u shpëtua nga Miep Gies, miku dhe sekretari i babait të saj
Më 4 gusht 1944, tre ditë pas regjistrimit përfundimtar të Anës, Gestapo arrestoi Anën së bashku me familjen e saj dhe njerëzit e tjerë me të cilët ishin fshehur. Ata u tradhtuan nga një burim anonym, i cili kishte raportuar ekzistencën e tyre tek autoritetet gjermane. Sekretari i Otos, Miep Gies, i cili kishte ndihmuar Frankët të fshiheshin dhe i vizitonte ata shpesh, e nxori ditarin e Anës nga aneksi, duke shpresuar që një ditë t’ia kthente asaj.
9. Data e saktë e vdekjes së Anne Frank nuk dihet
Ana u dërgua së pari në Westerbork, një kamp tranzit në Holandë, para se të deportohej në Aushvic-Birkenau. Më shumë njerëz u vranë në Aushvic, sesa në çdo kamp tjetër – të paktën 1.1 milion burra, gra dhe fëmijë vdiqën atje, 90 përqind e tyre hebrenj. Ana dhe motra e saj Margot mbijetuan në Aushvic vetëm për t’u dërguar në kampin e përqendrimit Bergen-Belsen. Aty dy vajzat vdiqën nga tifoja pak para se kampi të çlirohej nga Ushtria Britanike më 15 Prill 1945. Data e saktë e vdekjes së tyre nuk dihet. Margot ishte 19 vjeç dhe Ana ishte vetëm 15 vitin kur ndërruan jetë.
10. Babai i Ana Frank fillimisht nuk ishte i sigurt për publikimin e historisë së saj
Babai i Anës, Otto, ishte personi i vetëm nga personat e fshehur, që mbijetoi. Ai u kthye në Amsterdam pas çlirimit të Aushvicit, duke mësuar gjatë rrugës mbi vdekjen e gruas së tij. Në korrik 1945, ai u takua me një nga motrat Brilleslijper, e cila kishte qenë në Bergen-Belsen me Anen dhe Margot. Prej saj, ai mësoi se vajzat e tij kishin vdekur.
Miep Gies ia kaloi ditarin e Anës Oto Frankut në korrik 1945. Oto më vonë u shpreh: “Fillova të lexoja ngadalë, vetëm disa faqe çdo ditë, më shumë do të ishte e pamundur, pasi ndihesha tërësisht i pushtuar nga kujtimet e dhimbshme. Për mua, ishte një zbulesë. Atje, zbulohet një Anë krejt tjetër nga fëmija që kishim humbur. Nuk e kisha idenë e thellësisë së mendimeve dhe ndjenjave të saj.” /
